2. تفاوت انسان‏ها در توجه به خدا - مباحثات کلامی استاد جعفری و برتراند راسل نسخه متنی

2. تفاوت انسان‏ها در توجه به خدا

آنچه كه واقعيت روش انسان‏ها نشان مي‏دهد اين است كه افراد بشر در توجه به خدا متفاوتند. عده‏اي ـ همان‏گونه كه راسل يادآور شده است ـ تنها در مواجه با ناملايمات زندگي و به انگيزه رهايي از آنها به خدا روي مي‏آورند. اين واقعيت در آياتي از قرآن كريم نيز بازگو شده است.35 در مقابل اين افراد، عده‏اي ديگر به هنگام برخورداري از نعمت‏ها به سپاسگزاري خدا روي آورده، و در شدايد و در بحران‏هاي زندگي از خداوند روي‏گردان مي‏باشند. در برخي از روايات آمده است كه فقر يكي از علل كفر است.

از ديدگاه اسلام، هيچ يك از اين دو حالت به طور انحصار عامل توجه به خدا نبوده، بكله هر يك از آن دو مي‏توانند از اسباب توجه به خداوند باشند. آنچه در اين مورد به‏نظر مي‏رسد اين است كه بايد مقدمات و علل اعتقاد افراد به مذهب را دقيقا بررسي كرد. عده‏اي مقدمات عقيده را به گونه‏اي تصديق كرده‏اند كه در ناملايمات بيشتر به خداوند متوجه مي‏شوند، و عده‏اي ديگر به عكس؛ هر چه دستگاه هستي به ميل و رغبت آنها بچرخد، تمايلشان به مذهب بيشتر است. ولي ـ چنان‏كه گفتيم ـ هر دو پديده در مسئله خداشناسي قابل استفاده است.

3. مذهب جايگزين ندارد

تا پرسش‏هاي سه گانه: از كجا آمده‏ام؟ براي چه آمده‏ام؟ به كجا خواهم رفت؟ به حل قطعي و نهايي نرسد ـ چنان‏كه قوانين شناسايي ما اظهار ناتواني از حل نهايي آنها مي‏كند ـ مذهب با ريشه عميقي كه دارد، انسان را به خود جلب خواهد كرد؛ مگر اين‏كه ثابت كنيم كه اين پرسش‏ها نبايد مطرح شود! ولي آيا ما مي‏توانيم افكار را از طرح اين سؤالات باز داريم؟ درحالي‏كه بدون توجه به اين‏كه ممكن است در آينده كشف شود بشر اين پرسش‏هاي عميق را در مقابل خود مطرح ديده است.