مباحثات کلامی استاد جعفری و برتراند راسل نسخه متنی

4. انسان مي‏تواند در دوره زندگاني معمولي خود ـ به گفته هولگر هيدن38 ـ يك ميليون ميليارد (؟؟10) اطلاع را در حافظه خود ثبت كند. اخيرا برخي از دانشمندان، محتويات حافظه را از ميلياردها ميليارد هم بيشتر دانسته‏اند. هرگونه تئوري براي تفسير محل عضوي اين عدد سرسام آور با شكست مواجه گشته، و آخرين نظريه اين بوده است كه مغز حدود دوازده ميليارد سلول عصبي دارد، ولي تعداد آگاهي‏هاي ثبت شده با رقم نجومي ياد شده در عدد مزبور نمي‏گنجد. ضمنا اين هم منطقي نيست كه يك سلول مغزي بتواند ده يا صد حالت مختلف داشته باشد؛ اگرچه حتمي با اين فرض هم ظرفيت حافظه تواناي انسان پر نمي‏شود.

با اين‏كه خود اين قضيه از جنبه طبيعي بهت‏آور و شايد غير قابل تحليل باشد، ما جنبه ديگر اين مسئله را در نظر مي‏گيريم و آن اين‏كه هنگامي كه مي‏خواهيم حادثه‏اي را كه مثلاً بيست سال پيش در حافظه ثبت كرده‏ايم، با اين‏كه ميليون‏ها حادثه ديگر بعد از آن حادثه بر محفوظات خود افزوده‏ايم، با اين حال بي‏درنگ آن حادثه را از لابلاي ميليون‏ها يا ميلياردها اطلاع ضبط شده، استحضار مي‏كنيم. نكته مهم در اين فعاليت ذهني اين است كه احساس مي‏كنيم چيزي در جست‏وجوي آن حادثه است و تا كنون آن جست‏وجوگر جز «من» جنبه منطقي پيدا نكرده است. اين دليل را مي‏توان از مهم‏ترين دلايل غير مادي بودن روح به شمار آورد.

5. روح مي‏تواند حقايقي را كه واقعيت ندارند، تصوير و تجسيم كند و آنها را داراي واقعيت جلوه دهد؛ به گونه‏اي كه از خود آن واقعيت قوي‏تر و اصيل‏تر نمودار مي‏شود، و بالعكس، گاهي حقايق را غير واقعي و معدوم تصور مي‏كند. اين پديده روحي با قوانين طبيعي سازگار نيست.

6. خواب‏هايي كه حوادث آينده را نشان مي‏دهد، حوادثي كه هيچ‏گونه سابقه‏اي نداشته است، شاهد ديگري بر غيرمادي بودن روح انسان است.

7. مسئله شگفت‏آور اختيار، با توجه به ثبوت آن‏كه بر خلاف قوانين طبيعي است، تجرد روح را اثبات مي‏كند.

ممكن است گفته شود اين وجوه كه براي اثبات مجرد بودن روح ذكر شد، مربوط به مجهولات بشر است و علم رفته رفته آنها را كشف خواهد كرد؛ البته ما نيز در اغلب مجهولات همين عقيده را داريم، ولي نبايد فراموش كرد كه علم متعهد نشده است كه اگر روزي اين مجهولات را كشف كند، از قوانين طبيعي كنوني تجاوز نكند، بلكه ممكن است با يك عده قوانيني اين مجهولات را كشف كند كه با اصول طبيعي امروز منافات داشته باشد. چنان‏كه در قرن‏هاي گذشته اين امر تحقق يافته است.39

عقايد و انديشه‏هاي كلامي ديگري نيز از برتراند راسل به قلم استاد مرحوم محمدتقي جعفري مورد نقد و بررسي قرار گرفته است كه نوشتار حاضر گنجايش نقل آنها را ندارد. اميد است در فرصت و مناسبتي ديگر اين نقصان، جبران گردد.