بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
اين رابطه استوار ميان علم استقرايى به عليت و ميان مقدار احتمالهاى وجود (ت) در آزمايشهاى پياپى را منطق ارسطو نمى تواند براساس روشى كه در استدلال استقرايى دارد توجيه كند; زيرا استدلال استقرايى اگر نتيجه علم اوّلى مبنى بر اين كه تصادف نسبى در درازمدت تكرار شدنى نيست باشد هر وقت ما در طول اين خط همزمانى ميان دو پديده را ديديم. ناگزير بايد نسبت ميان آن دو را نتيجه گيرى كنيم بدون اين كه براى مقدار احتمال وجود (ت) كوچك ترين جايى در نظر بگيريم18.7 . يقين به اين كه تصادف نسبى درمرحله آزمايش نمى تواند تا درازمدت تكرار شود يك علم بى واسطه نيست بلكه مولود شمار بسيارى از احتمالهاست; زيرا:نخست آن كه درهر علم پيشين نتيجه علم به ملازمه دو چيز علم به لازم آن نيز هست.دو ديگر اگر اين سخن كه تصادف نسبى در ده تجربه پى در پى تكرار پذير نيست درست باشد بى گمان اين قضيه شرطى نيز درست خواهد بود كه اگر تصادف نسبى در نه بار آزمايش واقع شود در دهمين بار به طور حتم واقع نخواهد شد زيرا بين اين دو قضيه ملازمه است.سه ديگر برخلاف اين كه ما يقين داريم تصادف نسبى در ده بار آزمايش به صورت پى درپى درخور تكرار نيست با اين حال يقين نداريم كه اگر در نه بار آزمايش تصادف نسبى واقع شد دهمين بار همزمان نخواهند بود؟پس ما مى توانيم به خوبى تشخيص بدهيم كه اعتقاد به اين كه تصادف نسبى در ده بار آزمايش پى در پى درخور تكرار نيست از علوم عقلى پيشين نمى باشد19.شهيد صدر پس از نقد قانون ارسطويى (الاتفاقى) براى يك جمع بندى كلّى مى نويسد:به نظر مى رسد راه حل سه مشكل اساسى دليل استقرايى در منطق ارسطو در پذيرش سه قاعده نهفته است: فرض قانون عليت احتمال تصادف مطلق را از ميان ببرد قانون الاتفاقى مشكل احتمال نسبى بودن تصادف را حل كند و قاعده اطّراد (حالهاى همانند نتيجه هاى همانند دارند) مشكل احتمال تغيير عليت را بر طرف سازد.بنابراين مادامى كه سه اصل: (عليت) (الاتفاقى) و (حالهاى همانند نتيجه هاى همانند دارند) را نپذيريم نمى توانيم روش استقرايى را به عنوان يك روش علمى بپذيريم.در ارزيابى دقيق شهيد صدر منطق ارسطو در عقلى و پيشين دانستن قواعد بالا و پى ريزى دليل استقرايى بر روى آنها راه خطا در پيش گرفته است چنانكه ديديم عقلى و اولى بودن قاعده الاتفاقى را ايشان در طول بحث به نقد كشيد و ارزيابى جامع ترى را به بخش سوم كتاب وانهاد.
2 . استقراء و مكتب تجربى
مكتب تجربى كه به دست فيلسوفانى چون : فرانسيس بيكن ديويد هيوم و جان لاك پايه ريزى شده است پيوند تنگاتنگى با منطق استقرايى دارد. از نظر اين مكتب راه كشف حقيقت تجربه عينى است. دانش جديد نيز بر همين اساس استوار شده است.مكتب تجربى از سه مشكل اصلى دليل استقراء حل مشكل اول و سوّم را مدنظر دارد و مشكل دوم را درحاشيه قرار مى دهد. اين مكتب چون منكر وجود قضاياى پيشين از تجربه است مبادى عقلى عليت را قبول ندارد و اهميت اشكال اوّل (ضرورت عليّت) و سوّم (تعميم پذيرى عليت در حالتهاى همانند) را به خوبى درك مى كند; زيرا نمى تواند دو اشكال ياد شده را از راه قواعد عقلى توجيه كند20.تفسير استقراء در مكتب تجربى
لطفا منتظر باشید ...
