با دعاى ندبه در پگاه جمعه
قسمت دوم

در قسمت اول اين مقاله اشاره‏اى كوتاه داشتم به سيره پيشوايان دين و مرزبانان آيين در زمينه ندبه و زارى در فراق آخرين حجت‏حق. در آنجا روشن شد كه گذشته از پيامبران پيشين، شخص رسول اكرم، صلى‏الله‏عليه‏وآله، امير مؤمنان و ديگر امامان معصوم، از قرنها پيش از طلوع خورشيد امامت، عشقى سوزان در دل نهفته داشتند، در فراق آن حضرت مى‏سوختند و گاهى چون مادر داغ جوان ديده اشك مى‏ريختند، با ياد او عشقبازى مى‏كردند، به ديدارش عشق مى‏ورزيدند و به حال كسانى كه توفيق ديدار جمال آراى حضرتش را پيدا كنند، غبطه مى‏خوردند.

پيشوايان دين نه تنها خود در آتش فراق آن حضرت مى‏سوختند، بلكه به شيعيان و شيفتگان محضرشان دستور مى‏دادند كه آنها نيز همواره به ياد آن عزيز سفر كرده باشند و در فراقش اشك بريزند و ناله سر كنند و خود دعاهاى فراوانى را به آنها تعليم مى‏فرمودند كه در اوقات خاصى بخوانند و به نسلهاى بعدى بسپارند كه آن دعاها را در عصر غيبت‏بخوانند.

اين دعاها در منابع حديثى و مجامع فقهى، در طول قرون و اعصار ثبت‏شده و همه شيعيان شيفته و دلباخته، در مشاهد مشرفه، اماكن متبركه و اوقات شريفه، به هنگام عرض ارادت به پيشگاه حضرت بقية‏الله، ارواحنافداه، با اين دعاها با مولاى خود راز دل گفته، از طول غيبت‏شكوه‏ها كرده، براى ديدار جمال باهرالنورش اظهار اشتياق نموده، در فراق كعبه مقصود ناله‏ها سر داده‏اند.
مرحوم سيد محمد تقى موسوى اصفهانى (م 1348 ق.) كه يكى از مفاخر عصر و حسنات دهر بود، با تلاشى طاقت فرسا به گردآورى اين دعاها پرداخته، بيش از يكصد فقره از دعاهاى ماثور از امامان نور، عليهم‏السلام، را در اين رابطه گرد آورده و در كتاب گرانسنگ «مكيال‏المكارم‏» در اختيار شيعيان دلسوخته و دردآشنا قرارداده است. (1)

مؤلف در مقدمه كتاب شرح مى‏دهد كه شبى در عالم رؤيا به محضر مقدس حضرت بقية‏الله، ارواحنافداه، رسيده، حضرتش فرموده:

اين كتاب را بنويس، عربى هم بنويس، و نام آن را «مكيال‏المكارم فى فوائدالدعاء للقائم‏» بگذار. (2)

اين كتاب خوشبختانه به فارسى نيز ترجمه شده و در اختيار همگان قرار دارد. (3)

جالبترين، جاذبترين، جامعترين و پرسوزترين اين دعاها، «دعاى ندبه‏» است كه دلسوختگان و شيفتگان حضرتش در بامدادان هر جمعه، در هر شهر و روستا، دور هم گرد آمده با سوز و گداز خاصى اين دعا را مى‏خوانند و با محبوب دلشان راز دل مى‏گويند و با نغمه‏هاى خوش‏الحان «يابن‏الحسن‏» كه در فضايى بسيار روحانى و نورانى طنين مى‏اندازد، فرشتگان هفت آسمان را گواه مى‏گيرند كه از درازى شب ظلمانى غيبت‏به ستوه آمده‏اند و در اشتياق فرا رسيدن صبح اميد ثانيه‏شمارى مى‏كنند.

امام باقر، عليه‏السلام، در تفسير آيه شريفه:

و الليل اذا يغشى و النهار اذا تجلى

سوگند به شب هنگامى كه فرا گيرد و سوگند به روز هنگامى كه تجلى كند (4)

فرمود:

منظور از «شب فرا گيرنده‏» دولتهاى باطل است كه در برابر ولايت كبراى مولاى متقيان امير مؤمنان، عليه‏السلام، قيام نموده، عرصه گيتى را جولانگاه خود قرار داده‏اند، و منظور از «روز جلوه‏گر» روز ظهور قائم اهل‏بيت، عليه‏السلام، است كه به هنگام طلوع دولتش، دولتهاى باطل از صفحه هستى ريشه‏كن مى‏شوند. (5)

دعاى ندبه در پگاه هر جمعه، اعلام بيزارى از مستكبران جهان و تجديد بيعت‏با ويرانگر كاخهاى ظلم و استبداد و بيانگر حكومت واحد جهانى بر اساس عدالت و آزادى است.

دعاى ندبه را پيشواى به حق ناطق، حضرت امام جعفر صادق، عليه‏السلام، به دوستان و شيعيانش تعليم داده و به آنها امر فرموده كه اين دعا را در «اعياد اربعه‏» يعنى روزهاى، عيد فطر، عيد قربان، عيد غدير و عيد جمعه بخوانند و به ما امر فرموده كه در عصر غيبت‏با اين دعا با امام، پيشوا، محبوب، مولى و مقتداى خود راز دل گوييم و تجديد ميثاق كنيم.

سند دعاى ندبه

معارف والا، حقايق درخشان، معانى روشن و مطالب ژرفى كه با اسلوبى بديع، بيانى شيوا، منطقى گيرا، و عباراتى بسيار بلند و فصيح در اين دعاى شريف آمده، ما را از ارايه هرگونه سند و منبع بى‏نياز مى‏كند، كه چنين حقايق تابناك و دقايق درخشان، هرگز از هيچ منبعى، جز سرچشمه زلال ولايت، خاندان عصمت و طهارت، حضرات ائمه معصومين، عليهم‏السلام، سرچشمه نمى‏گيرد، ولى براى نورانيت دلهاى مشتاقان و خيل شيفتگان جلسات نورانى دعاى ندبه در صبحگاهان روزهاى جمعه، منابع محكم و مستحكم دعاى ندبه را با تسلسل زمانى در اينجا مى‏آوريم:

1. ابو جعفر محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى

نخستين فرد موثق و مورد اعتماد و استنادى كه دعاى شريف ندبه را دراثر مكتوب خود از پيشواى به حق ناطق امام جعفرصادق، عليه‏السلام، روايت كرده، ابو جعفر محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى است.

«بزوفرى‏» منسوب به روستاى «بزوفر» از توابع «قوسان‏» در نزديكى «بغداد» در كرانه نهر «موفقى‏» در غرب دجله است. (6)

«بزوفرى‏» از استادان شيخ مفيداست و شيخ مفيد به كثرت از او روايت كرده است.

محدث نورى به هنگام شمارش استادان شيخ مفيد از او نام برده، مى‏فرمايد:

ابو على، پسر شيخ طوسى، در امالى، مكرر از پدرش شيخ طوسى، از شيخ مفيد، از او روايت كرده و براى او طلب مغفرت نموده است. (7)

حاج آقا بزرگ تهرانى مى‏فرمايد:

وثاقت او، از نقل فراوان شيخ مفيد از او، طلب مغفرت بر او، آشكار مى‏باشد (8) .

شيخ طوسى در مشيخه «تهذيب‏الاحكام‏» و «الاستبصار» از او نام برده مى‏فرمايد:

من هر روايتى كه از احمد بن ادريس نقل كرده‏ام، از شيخ مفيد و «حسين بن عبيدالله غضائرى‏» است، كه هر دو از ابو جعفر محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى روايت كرده‏اند. (9)

حجت تاريخ، محقق بى نظير، حاج آقا بزرگ تهرانى به هنگام بحث از كتاب ايشان مى‏فرمايد:

«كتاب الدعاء» از ابو جعفر محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى، از استادان شيخ مفيد، كه شيخ مفيد احاديثى از او روايت كرده،اين احاديث در امالى شيخ طوسى، از طريق شيخ مفيد از او روايت‏شده است.

سپس مى‏فرمايد:

وى در اين كتاب دعاى ندبه را آورده، و محمد بن ابى قره از آن روايت كرده و محمد بن مشهدى در مزارش از او روايت كرده است. (10)

2. ابوالفرج محمد بن على بن يعقوب بن اسحاق بن ابى قره قنائى

دومين فرد مورد اعتماد و استنادى كه دعاى ندبه را در كتاب خود آورده، محمد بن على بن ابى قره است، كه در كتاب «الدعاء» آن را از كتاب «بزوفرى‏» نقل كرده است.

علامه تهرانى مى‏فرمايد:

محمد بن مشهدى در مزار و سيد بن طاووس در اقبال و ديگر آثارش به كثرت از كتاب او نقل كرده‏اند. (11)

محمد بن ابى قره از مشايخ اجازه نجاشى بود. (12)

مقدم رجاليون مرحوم نجاشى در كتاب رجال مى‏فرمايد:

ابوالفرج، محمد بن على بن يعقوب بن اسحاق بن ابى قره قنائى موثق بود، روايات زيادى استماع كرده، و كتب زيادى تاليف كرده... كه از آن جمله است: عمل يوم الجمعه، عمل الشهور، معجم رجال ابى مفضل و كتاب تهجد، كه همه آنها را به من خبر داده و به من اجازه روايت آنها را داده است. (13)

نجاشى لقب او را «قنائى‏» آورده، ولى علامه حلى يكبار از او «قنائى‏» و يكبار ديگر «قنابى‏»تعبير كرده (14) و توثيق نموده است. (15) و مرحوم نمازى فرموده:

به اتفاق همه‏رجاليون مورد وثوق است. (16)

3. محمد بن جعفر بن على بن جعفر مشهدى حائرى

ابن مشهدى يكى از علماى جليل القدر قرن ششم بود كه در حدود 510 ق. متولد شده و قبل از 580 ق. ديده از جهان فرو بسته است.

تعدادى از استادانش را صاحب معالم در «اجازه كبيره‏» برشمرده، كه از آن جمله است: ورام (صاحب مجموعه ورام)، شاذان بن جبرئيل، ابن زهره، ابن شهر آشوب و... (17)

از او كتاب ارزشمندى بر جاى مانده كه به «مزار كبير» و «مزار ابن مشهدى‏» مشهور است و خوشبختانه نسخه‏هاى خطى فراوانى از آن تا زمان ما محفوظ مانده است:

1. نسخه‏اى در كتابخانه شيخ على كاشف الغطاء در نجف اشرف.

2. نسخه‏اى در كتابخانه مرحوم حاج ميرزا محمدعلى اردوبادى در نجف.

3. نسخه‏اى در كتابخانه مرحوم محدث نورى، كه در كتاب مستدرك به كثرت از آن نقل كرده است. (18)

4. نسخه‏اى در كتابخانه مرحوم علامه امينى در نجف، كه تاريخ كتابت آن سوم شوال‏956 ق. است. (19)

5. نسخه ديگرى در كتابخانه مرحوم آية‏الله مرعشى در قم، به شماره‏4903 موجود است، كه در 482 ورق مى‏باشد و تاريخ كتابت آن به قرن يازدهم مربوط مى‏شود. (20)

و نسخه عكسى آن در كتابخانه مؤسسه «آل البيت‏» قم به شماره‏5209 (قفسه‏29، رديف‏176، ش‏19) موجود است.

اين كتاب به «مزار كبير» معروف شده و جامعترين كتاب مزارى است كه در طول قرون و اعصار از حوادث روزگار جان سالم به در برده و تازمان ما محفوظ مانده است.

در طول هشت قرنى كه از تاريخ تاليف آن مى‏گذرد، اين كتاب همواره مورد اعتماد و استناد بزرگان شيعه بود و هر كتابى كه در اين هشت قرن پيرامون دعا و زيارت نوشته شده، با واسطه يا بى واسطه از اين كتاب استفاده كرده است.

ابن مشهدى در مقدمه كتاب خود مى‏نويسد:

من در اين كتاب، از زيارات مشاهد مشرفه، اعمال و اماكن مقدسه، دعاهاى برگزيده و تعقيبات نمازهاى فريضه، آن را گرد آوردم كه با سند متصل، توسط راويان مورد وثوق به دستم رسيده است.

حاج آقا بزرگ تهرانى در مجموع پانزده تن از مشايخ روايتى او را استخراج نموده، و بر ثقه بودن آنها صحه گذاشته است. (21)

ابن مشهدى در اين كتاب، دعاى ندبه را به عنوان: «دعا براى حضرت صاحب الزمان، عليه‏السلام، كه شايسته است، در اعياد اربعه: عيد فطر، عيد قربان، عيد غدير و عيد جمعه خوانده شود» آورده است.

وى در اين كتاب، دعاى ندبه را توسط محمد بن على بن يعقوب بن ابى قره، از كتاب بزوفرى نقل كرده است.

دعاى ندبه در نسخه كتابخانه آية‏الله مرعشى، صفحه 821 تا837 و در نسخه آل البيت، صفحه 831 تا847 آمده است. (22)

4. صاحب كتاب مزار قديم

مزار قديم نيز كتاب بسيار بزرگ و با ارزشى است كه مؤلف آن نيز معاصر ابن مشهدى بوده است.

در اين كتاب دعاها و زيارتهاى فراوانى هست كه در هيچ منبع ديگرى يافت نمى‏شود و مؤلف آن توسط استادش: «مهدى بن ابى حرب حسينى‏» از شيخ ابوعلى (پسر شيخ طوسى) روايت مى‏كند.

طبق اين بيان او با مرحوم طبرسى صاحب احتجاج معاصر مى‏باشد. (23)

يك نسخه خطى از اين كتاب در كتابخانه مرحوم آية‏الله مرعشى به شماره 462 در 181 ورق موجود است. (24)

مؤلف مزار قديم، در اين اثر جاويد و ارزشمند خود، دعاى ندبه را توسط محمد بن على بن ابى قره، از كتاب ابو جعفر محمد بن حسين بزوفرى روايت كرده و فرموده است:

اين دعا براى حضرت صاحب‏الزمان، صلوات‏الله‏عليه‏وآله‏و عجل‏الله‏فرجه‏و فرجنا معه، مى‏باشد و مستحب است كه در چهار عيد بزرگ، شب و روز جمعه خوانده شود.

در اين نسخه دعاى شريف ندبه از ورق‏173 شروع شده، در ورق‏176 پايان مى‏يابد.

با توجه به اينكه مؤلف كتاب «مزار قديم‏» ناشناخته است، نمى‏توان به عنوان يك منبع موثق به آن اعتماد كرد، فقط مى‏توان آن را مؤيدى بر نقل ابن مشهدى، از ابن ابى قره، از بزوفرى قرار داد.

5. رضى الدين على بن موسى بن طاووس حلى

سيدابن‏طاووس در كتاب گرانقدر «مصباح الزائر» در بخش زيارتهاى حضرت ولى‏عصر، ارواحنافداه، شش زيارت نقل كرده، آنگاه دعاى ندبه را به عنوان هفتمين زيارت، به نقل از «محمد بن على بن ابى قره‏» از «محمد بن حسين بن سنان بزوفرى‏» روايت كرده و فرموده است:

اين دعا براى حضرت صاحب‏الزمان، صلوات‏الله‏عليه، مى‏باشد و مستحب است كه در اعياد چهارگانه خوانده شود. (25)
وى همچنين در كتاب شريف «اقبال‏» نيز تعدادى از دعاهاى اعياد اسلامى را مى‏شمارد، آنگاه مى‏فرمايد:

دعاى ديگرى است كه بعد از نماز عيد و در هر يك از اعياد چهارگانه خوانده مى‏شود. (26)

آنگاه دعاى ندبه را نقل مى‏كند و در پايان مى‏افزايد:

هنگامى كه از دعا فارغ شدى، مهياى سجده در برابر پروردگار باش و بگو آنچه را كه ما با سندهاى خود از امام صادق، عليه‏السلام، روايت كرديم، كه فرمود:پس از اين دعا گونه راست‏خود را بر زمين بگذار و بگو: «سيدى سيدى... كم من عتيق لك... اى عزيز اى جميل. (27)

از اين تعبيراستفاده مى‏شود كه سيد بن طاووس علاوه بر مزار كبير طريق ديگرى براى دعاى ندبه داشته است، زيرا در مزار كبير و مزار قديم اين قسمت اخير وجود ندارد و سيد تصريح كرده كه آنرا با سندهاى خود از امام صادق، عليه‏السلام، روايت كرده است.

6. مولى محمد باقر مجلسى

علامه مجلسى دعاى ندبه را در كتاب گرانسنگ «بحارالانوار» به نقل از «مصباح الزائر» سيد بن طاووس نقل كرده (28) و در پايان فرموده:

محمد بن مشهدى در مزار كبير فرموده است: محمد بن على بن ابى قره گفته: من دعاى ندبه را از كتاب ابوجعفر محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى نقل كرده‏ام. (29)

علامه مجلسى در كتاب «زاد المعاد» نيز دعاى شريف ندبه را نقل كرده و در سرآغاز مى‏فرمايد:

و اما دعاى ندبه كه مشتمل است‏بر عقايد حقه و تاسف بر غيبت‏حضرت قائم، عليه‏السلام، به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق، عليه‏السلام، منقول است، كه سنت است اين دعاى ندبه را در چهار عيد بخواند، يعنى: جمعه، عيد فطر، عيد قربان و عيد غدير. (30)

علامه مجلسى همچنين در كتاب «تحفة‏الزائر» به دنبال اعمال سرداب مقدس مى‏فرمايد:

سيد و شيخ محمد بن مشهدى نقل كرده است از محمد بن على بن [ابى] قره، كه او نقل كرده است از كتاب محمد بن حسين بن سفيان بزوفرى، «دعاى ندبه‏» از براى صاحب الزمان، عليه‏السلام، را و مستحب است كه در عيدهاى چهارگانه بخواند و آن دعا اين است.

آنگاه دعاى ندبه را نقل فرموده است. (31)

به طورى كه خوانندگان گرامى ملاحظه فرمودند، علامه مجلسى، قدس سره، در كتاب «زادالمعاد» تصريح فرموده بر اين كه دعاى ندبه با سند معتبر از امام جعفر صادق، عليه‏السلام، روايت‏شده است، و در مقدمه كتاب «تحفة‏الزائر» ملتزم شده است كه در اين كتاب تنها زيارات، ادعيه و آدابى را ذكر نمايد كه با سندهاى معتبر از ائمه دين، صلوات‏الله‏عليهم‏اجمعين، نقل گرديده است. (32)

7. سيد محمد طباطبايى يزدى

علامه جليل القدر، صدر الدين سيد محمد طباطبايى يزدى، (م 1154 ق.) در آغاز كتاب گرانقدر خود: «شرح دعاى ندبه‏» متن دعاى ندبه را با استناد به روايت رسيده از امام جعفر صادق، عليه‏السلام، روايت كرده است. (33)

8. سيد حيدر كاظمى

علامه بزرگوار سيد حيدر حسنى كاظمى، (م 1365 ق.) در كتاب ارزشمند «عمدة الزائر» دعاى ندبه را به نقل از سيد بن طاووس و ديگران روايت كرده است. (34)

9. محدث نورى

محدث بزرگوار مرحوم حاج ميرزا حسين نورى، (م 1320 ق.) در كتاب گرانسنگ «تحية الزائر» دعاى ندبه را به نقل از مزار كبير، مزار قديم، و مصباح الزائر سيد بن طاووس روايت كرده است. (35)

10. صدرالاسلام همدانى

دبير الدين، صدرالاسلام، على‏اكبر همدانى، (م 1325 ق.) در كتاب ارزشمند «تكاليف الانام‏» تحت عنوان تكليف سى و چهارم مى‏نويسد:

اين دعاى مبارك از كثرت اشتهار كالشمس فى رابعة النهار است. خوب است در هر جمعه دوستان آن حضرت، ارواحنا فداه، از مرد و زن، در مسجدى از مساجد، يا معبدى از معابد، اجتماع نموده، اين دعاى مبارك را با كمال تضرع و زارى و ناله و سوگوارى و با نهايت‏حزن و اندوه و بى قرارى، بخوانند و گريه كنند و بر غيبت آن شمس تابان و فقدان آن جان جهانيان توجه كنند و ضجه و آه سرد از دل پر درد كشند. و چنين مصيبت عظمى را سهل نشمارند و چنين داهيه كبرى را آسان نپندارند، كه از غيبتش اسلام بكلى از ميان رفته و تنها اسمى از آن باقى مانده، «ظهر الفساد فى البر و البحر بما كسبت ايدينا».

كفر و فسق و فجور و ناسپاسى تمام كره ارض را فرا گرفته، آنچه پيدا نيست آثار مسلمانى است و آنچه پيدا و ظاهر است آثار شيطانى. همه در وادى غفلت، حيران و در تپه ضلالت و جهالت، سرگردان و تابع جنود شيطان و عاصى بر حضرت صاحب العصر و الزمان.الله‏م عجل فرجه و سهل مخرجه بمحمد و آله الطاهرين. (36)

آنگاه متن دعاى ندبه را (از صفحه 190 تا صفحه‏169) آورده، از استاد خود (مرحوم حاج ميرزا حسين نورى) نقل فرموده كه استاد اعظم، فرموده‏اند:

مستحب است در روز و شب جمعه خواندن دعاى ندبه معروفه، كه متعلق است‏به آن حضرت. و فى الحقيقه، مضامين آن سوزنده دلها و شكافنده جگرها و ريزنده خون از ديدگان كسانى است كه اندكى از شربت محبت آن جناب نوشيده‏اند و تلخى زهر فراقش به كامشان رسيده است. در روز جمعه، بلكه در شب آن نيز - چنانكه در يكى از مزارات قديمه، كه مؤلف آن معاصر شيخ طبرسى صاحب احتجاج است، مروى است - بايد خوانده شود. (37)

سپس افزوده است:

مؤلف گويد: از جمله خواص خواندن اين دعاى مبارك آن است كه در هر مكانى و موضعى كه خوانده شودبا حضور قلب و اخلاص كامل، و ملتفت مضامين عاليه فائقه، و عبارات و اشارات ناميه رائقه آن بودن، توجه و التفات مخصوص حضرت صاحب العصر و الزمان، ارواحنافداه، در آن مكان و محل، بلكه حضور به هم رسانيدن ان حضرت است در آن مجلس. چنانكه در بعض موارد و موارد اتفاق افتاده است.

آنگاه داستانى را از مرحوم ملا زين العابدين سلماسى نقل فرموده است. (38)

11. ابراهيم بن محسن كاشانى

عالم ربانى شيخ ابراهيم بن محسن كاشانى، (م 1345 ق.) در كتاب ارزشمند «الصحيفة الهادية و التحفة المهديه‏» كه با تقريظى از مرحوم آية‏الله حاج سيد اسماعيل صدر، بيش از يك قرن پيش منتشر شده، متن دعاى ندبه را به نقل از باب مزار كتاب بحارالانوار نقل كرده است. (39)

12. ميرزا محمدتقى موسوى اصفهانى

نادره زمان، عاشق صاحب الزمان، حاج ميرزا محمد تقى موسوى اصفهانى (م 1348 ه ق.) در كتاب شريف «مكيال المكارم‏» بيش از يكصد دعاى ماثور از امامان نور، براى دوران غيبت آن خورشيد جهان افروز نقل كرده، از جمله دعاى مبارك ندبه را به نقل از علامه مجلسى و محدث نورى آورده است. (40)

صاحب مكيال علاوه بر كتاب ياد شده، در كتاب «وظيفه مردم در غيبت امام زمان، عليه‏السلام‏» نيز به عنوان وظيفه پنجاه و دوم مى‏فرمايد:

در روزهاى جمعه، عيد غدير، عيد فطر و عيد قربان، دعاى ندبه را كه متعلق به آن جناب است و در زادالمعاد مسطور است، با حالت‏خوش و توجه بخواند. (41 )

13. محدث قمى

خاتم المحدثين مرحوم حاج شيخ عباس قمى، (م‏1359 ق.) در كتاب شريف «مفاتيح الجنان‏» كه در اثر اخلاص مؤلف بزرگوارش در شرق و غرب جهان منتشر است و در خانه هر يك از شيعيان اهل‏بيت، يك يا چند نسخه از آن يافت مى‏شود، در ضمن اعمال سرداب مقدس و زيارتهاى حضرت صاحب الزمان، عليه‏السلام، دعاى شريف ندبه را به نقل از «مصباح الزائر» سيد بن طاووس، قدس سره، روايت كرده است.

14. شيخ محمدباقر فقيه ايمانى

عاشق پاكباخته حضرت ولى‏عصر، ارواحنا فداه، مرحوم حاج شيخ محمد باقر فقيه‏ايمانى، (م‏1370ق.) كه از77 اثر تاليفى خود،27 مجلد آن را به كعبه مقصود، قبله موعود، حضرت صاحب الزمان، عليه‏السلام، اختصاص داده، در كتاب پر ارج «فوز اكبر» متن دعاى ندبه را (از صفحه 115 تا 125) آورده، بر خواندن آن تاكيد فراوان نموده، و انگيزه آن را در سه عنوان بيان فرموده است:

1. براى روشنى چشم انسان با مشاهده جمال آن حضرت.

2. براى رفع هم و غم آن حضرت.

3. به قصد تعجيل در امر فرج. (42)

15. سيد محسن امين

مورخ كبير، سيدمحسن امين عاملى، مؤلف اعيان‏الشيعه. (م‏1371ق.) متن دعاى ندبه را در كتاب «مفتاح الجنات‏» آورده است. (43)

اگر بخواهيم از همه كتب ادعيه و زياراتى كه دعاى ندبه را نقل كرده‏اند ياد كنيم، دامنه سخن طولانى و از حوصله يك مقاله خارج مى‏شود، از اين رهگذر دامن سخن فرا مى‏چينيم و بحث گسترده را به فرصتى ديگر موكول مى‏كنيم و علاقه‏مندان را به آثارى كه مستقلا در اين رابطه به رشته تحرير در آمده، ارجاع مى‏دهيم. (44)

به تجربه ثابت‏شده كه وجود اقدس حضرت ولى‏عصر، ارواحنا و ارواح‏العالمين‏فداه، به مجالس و محافلى كه دعاى ندبه در آن خوانده مى‏شود، عنايت‏خاصى دارند، و در برخى از آثار مكتوب به برخى از اين عنايتها اشاره شده است و اگر خداوند توفيق دهد تعدادى از آنها را در فرصتى گرد آورده به مشتاقان تقديم مى‏كنيم، در اينجا فقط اشاره‏اى كوتاه به فهرست آنها داريم:

1. داستان ملا زين العابدين سلماسى در سرداب مقدس، كه صدرالاسلام همدانى آن را نقل كرده است. (45)

2. داستان مرحوم آية‏الله حاج ميرزا مهدى شيرازى كه مرحوم علامه قزوينى براى نگارنده نقل فرموده است.

3. داستان مرحوم آية‏الله ميرجهانى، كه نگارنده مكرر از زبان خودشان استماع نموده است.

4. داستان تعدادى از نيكبختان، كه مرحوم نهاوندى بدون واسطه از خود آنها نقل كرده است. (46)

5. داستان گروه ديگرى كه مرحوم محدث نورى با سند متصل نقل كرده است. (47)

1. الموسوى الاصفهانى، السيد محمدتقى، مكيال المكارم فى فوائد الدعاء للقائم، ج‏2، ص‏102 -103.

2. همان، ج‏1، ص‏4.

3. حائرى، سيد مهدى، ترجمه مكيال المكارم، چاپ تهران.

4. سوره ليل (92)، آيه 1 و 2.

5. القمى، على بن ابراهيم، تفسير القمى، ج‏2، ص‏425.

6. الحموى البغدادى، ياقوت بن عبدالله، معجم‏البلدان، ج‏1، ص‏412.

7. النورى الطبرسى، حسين بن محمدتقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏21، ص‏244.

8. الطهرانى، آغا بزرگ، الذريعة الى تصانيف الشيعة، ج‏1، ص‏194.

9. الشيخ الطوسى، تهذيب‏الاحكام، ج‏10، ص‏35; الاستبصار، ج‏4، ص‏304 (المشيخه).

10. الطهرانى، آغا بزرگ، همان، ص‏184.

11. همان.

12. همان، طبقات اعلام الشيعة، قرن پنجم، ص‏182.

13. نجاشى، رجال، ص‏398.

14. الحلى، حسن بن يوسف [علامه]، ايضاح الاشتباه، ص‏266 و287.

15. همان، رجال، ص‏164، خلاصه.

16. نمازى، شيخ على، مستدركات علم رجال الحديث، ج‏7، ص‏251.

17. الطهرانى، آغا بزرگ، طبقات اعلام الشيعة، قرن ششم، ص‏252.

18. همان، الذريعة الى تصانيف الشيعة، ج‏20، ص‏324.

19. همان، طبقات اعلام الشيعة، قرن ششم، ص‏253.

20. اشكورى، فهرست كتابخانه آية‏الله مرعشى، ج‏13، ص‏83.

21. الطهرانى، آغا بزرگ، الذريعة، ج‏20، ص‏324.

22. اين اختلاف صفحات مربوط به شماره گذارى است وگرنه نسخه آل البيت تصويرى از نسخه مرحوم مرعشى است.

23. الطهرانى، آغا بزرگ، الذريعة، ج‏20، ص‏322.

24. اشكورى، همان، ج‏2، ص‏68.

25. ابن طاووس، السيد على، مصباح الزائر، ص‏446 -453.

26. همان، اقبال‏الاعمال، ص‏295.

27. همان، ص‏299.

28. المجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، ج‏102، ص‏104 - 110.

29. همان، ج‏102، ص‏110.

30. المجلسى، محمدباقر، زادالمعاد، ص‏486، چاپ سنگى.

31. همان، تحفة الزائر، بدون شماره صفحه، چاپ سنگى.

32. همان، ص‏2.

33. صافى گلپايگانى، لطف‏الله، فروغ ولايت، ص‏33.

34. الكاظمى، سيد حيدر، عمدة الزائر، ص‏352-359.

35. النورى، حسين بن محمدتقى، تحية‏الزائر، ص‏248.

36. همدانى، على‏اكبر [صدرالاسلام]، تكاليف الانام، ص‏188.

37. همان، ص‏197.

38. همان

39. الفيض الكاشانى، محمدمحسن، الصحيفة الهادية، ص‏75 -89، چاپ سنگى.

40. الموسوى الاصفهانى، السيد محمدتقى، همان، ج‏2، ص‏93 - 100.

41. همان، وظيفه مردم در غيبت امام زمان، ص‏79.

42. فقيه ايمانى، محمدباقر، فوز كبير، ص‏118.

43. امين العاملى، السيد محسن، مفتاح الجنات، ج‏2، ص‏260.

44. براى مطالعه بيشتر در اين زمينه ر.ك:

1- پاسخ ما به گفته‏ها، مهدوى مرتضوى، سيدمحمد، چاپ 1351ش. قم، 120 صفحه رقعى.

2- تحقيقى درباره دعاى ندبه، استادى، رضا، چاپ 1351 ش. قم، 72 صفحه رقعى.

3- فروغ ولايت در دعاى ندبه، صافى گلپايگانى، لطف‏الله، چاپ جديد 1375ش. قم، 148 صفحه رقعى.

4- مدارك دعاى شريف ندبه، صبورى قمى، جعفر، چاپ‏1977 م. تهران، 40 صفحه.

5- نشرية ينتشر بها انوار دعاء الندبة، رشاد زنجانى، شيخ محمدباقر، چاپ 1351 ش. تهران،56 صفحه رقعى.

6- نصرة المؤمنين، در حمايت از دعاى ندبه، عبدالرضا ابراهيمى، چاپ 1352 ش. كرمان، 181 صفحه رقعى.

كتابشناسى توصيفى عناوين بالارا در «كتابنامه حضرت مهدى‏»، ج‏1، ص‏196 و 224، ج‏2، ص‏554 و637، 750 و 751 ملاحظه فرماييد.

مرحوم آية‏الله حاج شيخ محمدباقر صديقين، متوفاى 1414 ه. هفت جزوه، تحت عنوان: «درسهايى از ولايت‏» منتشر نموده، كه يكى از آنها را به دفاع از دعاى ندبه اختصاص داد.

در مجله وزين و علمى «مكتب اسلام‏» نيز مقالاتى در اين رابطه انتشار يافت. (سال سيزدهم، شماره‏هاى‏6،7، 8 و9)

در اين زمينه آثار ديگرى نيز چاپ و منتشر شده، كه عناوين آنها در «كتابنامه حضرت مهدى، عليه‏السلام‏» آمده است. (ج‏1، ص‏346 - 348)

45. همدانى، على‏اكبر [صدرالاسلام]، همان، ص‏197.

46. نهاوندى، العبقرى الحسان، ج‏2، ص‏101 و 198.

47. النورى، حسين بن محمدتقى، دارالسلام، ج‏2، ص‏224.