لطفا منتظر باشید ...
سيد محمد ميرلوحي اصفهاني
عنوان مقاله : اشاره
نگارنده در اين نوشتار بر آن است، گستره‌ي احاديث فلسفه‌ي غيبت در كتابهايروايي را بيان دارد، و اين نوشتار در بر دارنده‌ي مطالب ذيل است:
1. معرفي و توضيحاتي درباره‌ي كتابهاي الكافي، الغيبه (نعماني)، الغيبه (شيخ
طوسي)، كمال الدين و تمام النعمه و ... و مؤلفان آنان.
2 . شناساندن روايات علت غيبت و تبيين جايگاه آنها در اين كتابها.
3. بعد از شناساندن هر كدام از كتابها، حكمت‌هاي موجود در آن را بيان و در
ذيل آن حكمت‌ها، رواياتي ذكر مي‌كند.
8- قال ابومحمّد بن شاذان - عليه الرّحمه والغفران - حدّثنا عليّ بن
الحكم (رضياللّهُعنه) عن جعفر بن سليمان الضّبعيّ، عن سعد بن طريف، عن
الا‌صبغ بن نُباته، عن سلمان الفارسيّ - رضوان اللّه عليه - قال: خَطَبَنا
رسولُ اللّه (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) فقال:
معاشرَ النّاس اِنّي راحلٌ عن قريبٍ و مُنطَلِقٌ الي المَغيبِ، اوصيكم في
عترتي خيراً، و ايّاكم والبِدَعَ فان كل بدعَه ضَلاله، ولامحاله اهلُها في النّار،
معاشرَ النّاس مَن فَقَدَ الشّمسَ فَليَستَمسِك بالقمر، و من فَقَدَ
القمرَ فليستمسك بالفَرقَدينِ، فاذا فقدتُمُ الفرقدينَ فتَمَسكوا بالنّجوم
الزّاهره بعدي، اقول لكم فاعلموا انّ قولي قولُ اللّه فلا تُخالِفوُه فيما
امَرَكم بِه، واللّهُ يَعلم انّي بلّغتُ اِليكم ما امَرَني به فأشهِد اللّهَ
عَلَيّ و عليكم.
قال: فلمّا نزل عن المنبر تَبِعتُه حتّي دَخَلَ بيتَ عائشه فدخلتُ عليه و
قلتُ: بأبي انتَ و امّي يا رسولَ اللّه! سَمِعتُكَ تقول اذا فَقَدتُمُ الشّمسَ
فتمسّكوا بالقمر، و اذا فقدتم القمر فتَمَسكوا بالفرقدين، و اذا فقدتم الفرقدين
فتمسّكوا بالنّجوم، فقد ظننتُ ان يكون في هذه الابانه اشاره؟
قال: قد اصبتَ يا سلمانُ. فقلتُ بيّن لي يا رسول اللّه ما الشّمسُ والقمرُ
وما الفرقدانِ و ما النّجومُ الزّاهره؟
فقال: انا الشّمسُ و عليُّ القمرُ فاذا فَقَد تُموني فتمسّكوا به بَعدي، و
امّا الفرقدانِ فالحسنُ والحسينُ، اذا فقدتم القمرَ فتمسّكوا بهما، و امّا
النّجومُ الزّاهره فهم الائمّه التّسعه مِن صُلبِ الحسينِ، والتّاسعُ مهديُّهم،
ثمّ قال (عليه‌السّلام): انّهم هم الا‌وصياء والخلفاء بعدي، ائمّه اَبرارٌ، عدد
اسباطِ يعقوبَ وحوارييّ عيسي.
فقلتُ: فسَمّهم لي يارسولَ اللّه! قال اوّلُهم و سيّدهُم عليُّ بن ابي
طالبٍ و بعدَه سبطاي الحسنُ والحسينُ، و بعدهما عليُّ بن الحسين زينُ العابدين،
و بعدَه محمّد بن عليّ باقر علم النّبيين، و بعده الصّادقُ جعفر بن محمّد، و
بعده الكاظم موسي بن جعفر، و بعده الرّضا عليّ بن موسي الّذي يُقتَل بأرض
الغُربه، ثمّ ابنه محمّد، ثمّ ابنه عليّ، ثمّ ابنه الحسنُ، ثمّ ابنه الحجّه
القائمُ المنتَظَرُ في غَيبته، المطاعُ في ظُهورهِ، فانّهم عترتي مِن لحمي و
دَمي، عِلمُهُم عِلمي و حُكمُهم حُكمي، مَن آذاني فيهم فلا انالَهُ اللّهُ
شفاعتي.(1)
سلمان فارسي رحمه‌اللّه گفت: خطبه خواند رسول خدا
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) بر ما و فرمود: اي گروه مردمان! من رحلت
كننده‌ام عن قريب و روانه شونده‌ام به مغيب، وصيّت مي‌كنم شما را دربارهِ
عترت خود كه نيكويي كنيد با عترت من و بپرهيزيد از بدعت، به‌درستي كه هر
بدعتي ضلالت است و لا محاله اهل ضلالت در جهنّم‌اند. اي گروه مردمان! هر كس
نبيند آفتاب را، مي‌بايد كه چنگ در زند و متمسك شود به ماه، هر كس گم كند و
نيابد ماه را مي‌بايد كه متمسّك شود به فرقدين، پس هر گاه گم كنيد و نيابيد
فرقدين را پس چنگ در زنيد و متمسّك شويد به ستاره‌هاي روشن بعد از من.
مي‌گويم مر شما را پس بدانيد كه قول من قول خداست، پس مخالفت مورزيد با خدا
در آنچه امر كرد شما را به آن و خدا مي‌داند كه من رسانيدم به شما آن
چيزي را كه امر كرد به آن امر و شاهد مي‌گيرم خداي را بر خود و بر شما.
سلمان گفت: چون پيغمبر (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) از منبر به زير آمد
از پي او رفتم تا داخل خانهِ عايشه شد، پس من در آمدم و گفتم: پدر و مادرم
فداي تو باد اي رسول خدا! شنيدم كه فرمودي: هرگاه نيابيد آفتاب را متمسّك
به ماه شويد و چون ماه نباشد متمسّك شويد به فرقدين و چون فرقدان ناپيدا
شود متمسّك شويد به ستاره‌ها، گمان بردم كه درين آشكار گفتن رمزي و
اشاره‌اي باشد؟
آن حضرت فرمود كه: نيكو يافته‌اي سلمان! پس گفتم: روشن گردان از براي
من اي رسول خدا و بيان فرما كه چيست آفتاب و ماه و فرقدان و ستاره‌هاي
روشن!
آن حضرت فرمود كه: منم آفتاب و علي است ماه، چون مرا نيابيد متمسّك
شويد به علي بعد از من، امّا فرقدان حسن و حسين‌اند، هرگاه ماه را نيابيد
متمسّك به ايشان شويد و امّا ستاره‌هاي روشن؛ ايشان نُه امامند از صلب حسين،
و نهم ايشان مهدي ايشانست. بعد از آن حضرت فرمود: ايشانند اوصيا و خلفا بعد از
من، ائمّهِ ابرارند به شمارهِ اسباط يعقوب و حواريّين عيسي.
گفتم نام ايشان را از براي من بيان فرما اي رسول خدا!
فرمود: اوّل ايشان و سيّد ايشان عليّ بن ابي طالب است، بعد از او دو
سبط من حسن و حسين، بعد از او عليّ بن الحسين زين العابدين، بعد از او محمّد
بن علي شكافندهِ علم نبيّين، و بعد از او صادق جعفر بن محمّد، بعد از او
كاظم موسي بن جعفر، بعد از او رضا علي بن موسي آنكه كشته خواهد شد در
زمين غربت، بعد از او فرزند او محمّد، بعد از او فرزند او علي، بعد از او فرزند او
حسن، بعد از او فرزند او حجّت قائم كه منتظر است در غايب بودنش، و مطاع است
در ظهورش، پس به درستي كه ايشان عترت منند، از گوشت و خون من، علم ايشان
علم منست و حكم ايشان حكم منست و هر كس برنجاند مرا دربارهِ ايشان نرساند
خداي تعالي به او شفاعت مرا.
- <قال ابن شاذان - عليه الرّحمه والغفران - حدّثنا الحسن بن عليّ بن
فضّال (رضياللّهُعنه) عن عبداللّه بن بكير، عن عبدالملك بن اسماعيل
الا‌سدي، عن ابيه، عن سعيد بن جبير، قال:
قيل لعمّار بن ياسر ما حَمَلَكَ علي حُبّ عَليّ بن ابي طالبٍ؟
قال: قد حَمَلَنِيَ اللّهُ وَرَسولُه، و قداَنزَلَ اللّهُ تعالي فيه آياتٍ
جليله وقال رسولُ اللّه (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) فيه احاديثَ كثيره، فقيل
له: هَلا تُحَدّثُنا بِشَيٍ عمّا قال فيه رسولُ اللّه؟ قال: وَلِمَ لا اُحَدّثُ
وَلَقَد كنتُ بَريئاً مِنَ الّذينَ يَكتُمونَ الحَق وَيظهِرُونَ الباطِلَ، ثُم
قال: كنتُ مَعَ رسولِ اللّه (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) فرايتُ عليّاً
(عليه‌السّلام) في بعضِ الغزوات قَد قَتَلَ عدّه مِن اصحابِ اَلوِيَه قُرَيشٍ،
فقلتُ لِرسُولِ اللّه (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم): يا رسولَ اللّه انّ عليّاً
قد جاهَدَ في اللّهِ حق جِهاده، فقال: وَما يَمنَعُهُ منه؟ انّه منّي وَ انا منه
و انّه وارثي و قاضي ديني و مُنجزُ وَعدي و خليفتي مِن بَعدي، وَلولاهُ لَم
يُعرَفِ المؤ‌منُ المحضُ في حياتي وَ بعدَ وفاتي، حربُه حربي وَ حربي حربُ
اللّه، و سِلمُهُ سِلمي و سِلمي سِلمُ اللّه، و يُخرِجُ اللّهُ مِن صُلبِهِ
الائمّه الرّاشدين، فاعلم يا عمّار اِنّ اللّه تبارك و تعالي عَهِدَ اِليّ ان
يُعطيَني اثنَي عَشَرَ خليفه مِنهُم عَليُّ وَهُوَ اوّلُهم وَسيّدهُم.
فقلت: ومن الاخَرُون يا رسولَ اللّه؟ قال: الثّاني منهم الحسنُ بنُ عليّ
بن ابي طالب، والثّالثُ منهم الحسينُ بن عليّ بن ابي طالب، والرّابعُ منهم
عليُّ بن الحسين زينُ العابدين، والخامسُ منهم محمّدُ بن عليّ، ثمّ ابنُه
جعفر، ثم ابنُه موسي، ثمّ ابنه عليّ، ثمّ ابنُه محمّد، ثمّ ابنُه عليّ، ثمّ
ابنُه الحسن، ثمّ ابنه الّذي يغيبُ عَن النّاسِ غَيبه طويله، و ذلك قولُ اللّه
تبارك و تعالي: قُل ارَاَيتُم اِن اصبَحَ ماوِكُم غَوراً فَمَن يَأتيكُم
بِماءٍ مَعينٍ، ثمّ يَخرُجُ وَيَملاُ الارض قِسطاً وَعَدلاً كما مُلِئت جوراً و
ظلماً. يا عمّارُ سيكونُ بَعدي فتنه فاذا كان ذلك فاتّبِع عليّاً و حِزبَه
فانه مَعَ الحقّ والحقُ معه و انّك سَتُقاتلُ النّاكثينَ والقاسطينَ مَعَهُ ثمّ
تَقتلكَ الفئه الباغيه، و يكون آخِرُ زادك مِن الدُّنيا شربه مِن لبنٍ تشربُه.
قال سعيد بن جبير فكان كما اخبره رسول اللّه
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم).(2)
سعيد بن جبير گفت كه به عمّار بن ياسر گفتند: ترا چه چيز بر آن داشت
كه دوست داري عليّ بن ابي طالب را؟
در جواب گفت: خدا و رسول او مرا بر آن داشته‌اند و به تحقيق كه حضرت
اللّه تعالي آيات جليله در شأن او فرو فرستاده و رسول خدا احاديث بسيار در
صفتش بيان فرموده است. گفتند: آيا خبر نمي‌دهي ما را به چيزي از آنچه پيغمبر
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) در شأن او گفته؟ عمّار گفت چرا خبر ندهم و حال
آنكه من بيزارم از آن‌هايي كه حق را پنهان مي‌دارند و باطل را ظاهر
مي‌سازند.
بعد از آن گفت: با رسول خدا (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) بودم، علي
(عليه‌السّلام) را ديدم در بعضي از غزوات كه چندين تن را از صاحبان علم‌هاي
قريش به قتل رسانيد، پس با رسول خدا گفتم: به‌درستي كه علي (عليه‌السّلام)
حقّ جهاد در راه خدا به فعل آورد. پيغمبر فرمود: چه چيز او را از اين امر باز
تواند داشت؟ به‌درستي كه او از من است و من از اويم و او وارث من است،
قاضي و حكم كنندهِ دَين من است، وفا كننده به وعدهِ من است، خليفهِ
من است بعد از من و اگر او نمي‌بود مؤ‌من محض شناخته نمي‌شد در زمان حيات
من و بعد از وفات من. جنگ او جنگ من است و جنگ من جنگ خداست. بيرون
خواهد آورد خداي تعالي از صلب او ائمّهِ راشدين را. بدان اي عمّار كه خداي
تعالي عهد كرده با من كه عطا كند به من دوازده خليفه كه از جملهِ ايشان
عليست و او، اوّل آن خليفه‌هاست و بهترين ايشان است.
پس گفتم: ديگران كيستند اي رسول خدا؟
فرمود: دويم ايشان حسن بن عليّ بن ابي طالب است، سيم از ايشان حسين
بن علي بن ابي طالب است، چهارم از ايشان علي بن الحسين است كه زينت
عابدان است، پنجم از ايشان محمّد بن عليست، بعد از او پسر او جعفر، بعد از او
پسر او موسي، بعد از او پسر او علي، بعد از او پسر او محمّد، بعد از او پسر او علي،
بعد از او پسر او حسن، بعد از او پسر او آنكه پنهان شود از مردمان پنهان شدني
دراز و اين است معني قول اللّه تعالي كه مي‌فرمايد: <قُل اَرَاَيتُم اِن
اَصبَحَ ماوِكُم غَوراً فَمَن يَأتيكُم بِماء ٍمَعينٍ>. بعد از آن بيرون آيد
و پر كند دنيا را از عدل و داد آن چنان‌كه پر شده باشد از جور و ظلم. اي عمّار
زود باشد كه بعد از من فتنه و آشوب ظاهر گردد و چون فتنه آشكار گردد تابع
باش علي و حزب علي را كه علي با حق است و حق با عليست و زود باشد كه
كارزار و مقاتله نمايي به اتفاق علي با ناكثين و قاسطين، بعد از آن بكشند
ترافئه‌ي باغيه و گروه ستم پيشه و باشد آخرين زاد تو از دنيا يك جرعه شير
كه بياشامي آن را.
سعيد بن جبير گفت: آن چنان شد كه پيغمبر (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم)
خبر داده بود.
10- قال ابن شاذان - نوّر اللّه مرقده - حدّثنا الحسن بن محبوب
(رضياللّهُعنه) عن مالك بن عطيّه، عن ابي صفيّه ثابت بن دينار، عن ابي
جعفر (عليه‌السّلام) قال:
قال الحسين بن علي بن ابي طالب (عليهم‌السّلام) لا‌صحابه قبلَ ان
قُتِلَ بِلَيلَه واحده:
انّ رسولَ اللّه (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) قال لي يا بُنَي انّك
سَتُساقُ الي العراق وَ تَنزِلُ في ارضٍ يُقال له عمورا و كربلا و انّك
تُشهَدُ بها و يُستَشهَدُ معَك جماعه، و قد قَرُبَ ما عَهِدَ اليّ رسولُ اللّه
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) و انّي راحلٌ اليه غداً، فمن احَب منكم الانصرافَ
فلينصَرِف في هذه اللّيله، فانّي قد اَذِنتُ له و هو منّي في حِلّ. واَكدَ فيما
قالَه تأكيداً بليغاً، فلم يَرضَوا و قالوا: واللّهِ ما نفارقُكَ ابَداً حتي
نَرِدَ مَورِدَكَ! فَلما راي ذلك قال فأبشِرُوا بالجَنه، فواللّهِ اِنّما نَمكُثُ
ما شاء اللّهُ تعالي بعدَ ما يَجري علينا، ثمّ يُخرِجُنا اللّهُ وَايّاكُم حينَ
يَظهَرُ قائمُنا فَيَنتَقِمُ مِنَ الظّالِمينَ، و انا و انتم نُشاهِدُهم في
السلاسِلِ والا‌غلالِ وانواع العذاب والنكال.
فقيل له: مَن قائمُكُم يا ابنَ رسولِ اللّه؟ قال: السّابعُ مِن وُلدِ ابني
محمّد بن عليّ الباقر، و هوالحُجه بن الحسنِ بن عليّ بن محمّد بن عليّ بن
موسي بن جعفر بن محمّد بن علي ابني، و هو الّذي يَغيبُ مدّه طويله ثمّ يَظهَرُ
وَ يَملاُ الا‌رضَ قِسطاً وعدلاً كما مُلِئَت جَوراً وَظُلماً.(3)
حضرت امام حسين (عليه‌السّلام) يك شب پيش از آنكه شهيد شود با
اصحاب خود خطاب كرده فرمود، روزي رسول خدا (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) با
من گفت:اي فرزند من زود باشد كه برسانند ترا به سوي عراق، و فرود آورند ترا
به زميني كه آن را عمورا و كربلا گويند، تو در آن زمين شهيد شوي و جماعتي
با تو شهيد شوند، و به تحقيق كه نزديك شده است آن عهدي كه رسول خدا
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) با من كرده، و من فردا راحل و رونده‌ام به نزد
آن حضرت، پس هر كس از شما كه برگشتن را دوست مي‌دارد، مي‌بايد كه در همين
شب برگردد كه من او را اذن برگشتن دادم و او از من بحلّ است. در اين باب
آن جناب تأكيد و مبالغهِ تمام نمود، ايشان راضي به برگشتن نشدند، و گفتند:
به خدا قسم كه تو را وا نمي‌گذاريم و از تو هرگز جدا نمي‌شويم تا به جايي
كه وارد مي‌گردي ما نيز وارد گرديم.
آن حضرت چون حال بر آن منوال مشاهده نمود، فرمود: بشارت باد شما را
به بهشت، به خدا قسم كه بعد از آنچه بر ما جاري شود مكث خواهيم كرد آن قدر
كه حضرت باري‌تعالي خواسته باشد، پس بيرون خواهد آورد حضرت اللّه تعالي ما
را و شما را در آن هنگام كه قائم ما ظاهر شود، پس انتقام خواهد كشيد از
ظالمان و ما و شما مشاهده خواهيم كرد ايشان را در سلاسل و اغلال و گرفتار به
انواع عذاب و نكال.
گفتند با آن حضرت: كيست قائم شما اي فرزند رسول خدا؟ آن حضرت فرمود:
فرزند هفتمين است از اولاد فرزند من محمّد بن علي كه ملقّب است به
باقر؛او حجّه بن حسن بن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسي بن جعفر بن
محمّد بن عليست فرزند من؛ اوست آن كسي كه غايب خواهد شد مدّتي دراز و بعد
از آن ظاهر خواهد شد و پر خواهد كرد زمين را از عدل و داد آن چنان‌كه پر شده
باشد از جور و ظلم.
11- قال ابو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمه والغفران - : حَدثنا محمّد
بن عبدالجبّار (رضياللّهُعنه) قال: قلتُ لِسَيّدي الحسنِ بن عليّ
(عليهماالسلام) يا ابن رسول اللّه جَعَلني اللّهُ فِداك، اُحِبُّ ان اعلمَ مَنِ
الامامُ وحُجه اللّهِ علي عبادِهِ مِن بَعدِك؟ قال (عليه‌السّلام): اِنّ الامامَ
والحجّه بَعدي ابني سَمِيُّ رسولِ اللّه و كَنِيُّه
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) الّذي هو خاتمُ حُجَج اللّه وآخِرُ خُلَفائِه.
فقلتُ مِمن يتولّد هو يا ابنَ رسولِ اللّه؟ قال من ابنه ابنِ قَيصر مَلِك
الرُّومِ، الا انّه سَيُولَدُ فَيَغيِبُ عَنِ النّاس غَيبه طويله، ثُمَ يَظهَرُ
ويَقتُلُ الدجالَ فَيَملاُ الاَرضَ قسطاً و عدلاً كما مُلِئت جوراً و ظلماً، فلا
يَحِلُّ لاَحَدٍ ان يُسَمّيَه اَو يُكَنّيه باسمه و كُنيَتِه قبلَ خُروجِه -
صلوات اللّه عليه -(4)
محمّد بن عبدالجبّار گفت: گفتم به خواجه و مولاي خود حسن بن علي
(عليهماالسلام): اي فرزند رسول خدا فداي تو گرداند حضرت باري تعالي مرا. دوست
مي‌دارم كه بدانم، امام و حجّت خدا بر بندگان خدا، بعد از تو كيست؟ آن
حضرت فرمود كه: امام و حجّت بعد از من پسر من، است كه هم‌نام و هم
كنيت رسول خداست - (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) - آنكه او خاتم
حجّت‌هاي خداست و آخرين خلفاي اوست. گفتم از كيست او؟ يعني آن امام كه
پسر توست از كه به وجود خواهد آمد؟ فرمود: از دختر پسر قيصر، پادشاه روم.
بدان و آگاه باش كه زود باشد او متولّد گردد، پس غايب شود از مردمان، غايب
شدني دراز، بعد از آن ظاهر شود و بكشد دجّال را، پس پر كند زمين را از عدل و
داد آن‌چنان‌كه پر شده باشد از جور و ظلم، و حلال نيست احدي را كه پيش از
خروج او را به نام و به كنيت ذكر كند، صلوات خدا بر او باد،
12- قال ابو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمه والغفران - : حدّثنا محمّد
بن علي بن حمزه بن الحسين بن عبيداللّه بن العبّاس بن علي بن ابي طالب
صلوات الله عليه قال:
سمعتُ ابا محمّدٍ (عليه‌السّلام) يقول: قد وُلِدَ وليُ اللّه و حُجّتُه علي
عباده و خليفتي مِن بَعدي مَختوناً ليلَه النّصفِ مِن شَعبان سَنَه خَمسٍ و
خمسين ومائتين عندَ طُلوع الفجر، و كان اوّل مَن غَسَلَه رضوانُ خازنُ
الجنان مع جمع من الملائكه المقرّبين بماء الكوثرِ والسّلسبيلِ ثمّ غَسَلَته
عمّتي حكيمه بنتُ محمّد بن عليّ الرّضا (عليهماالسلام).
فسئل محمّد بن علي بن حمزه عن امّه (عليه‌السّلام) قال: اُمّه مليكه
الّتي يقال لها في بعض الا‌يّام ((سوسن))، وفي بعضها <ريحانه>، و كان صقيل و
نرجس ايضاً من اسمائها.(5)
محمّد بن علي بن حمزه گفت: شنيدم از حضرت امام حسن عسكري
(عليه‌السّلام) كه مي‌گفت: متولّد شد وليّ خدا و حجّت خدا بر بندگان خدا و
خليفهِ من بعد از من ختنه كرده شده در شب نيمهِ ماه شعبان سال دويست و
پنجاه و پنج نزد طلوع فجر، و اوّل كسي كه او را شُست، رضوان خازن بهشت
بود با جمعي از ملائكه مقرّبين كه او را به آب كوثر و سلسبيل شستند، بعد از
آن شست او را عمّهِ من حكيمه خاتون، دختر امام محمّد بن علي رضا
(عليهماالسلام)، پس از محمّد بن علي (رضياللّهُعنه) كه راوي اين حديث است
پرسيدند از مادر حضرت صاحب الامر (عليه‌السّلام) گفت: مادرش مليكه بود كه او
را در بعضي از روزها سوسن و در بعضي از ايّام ريحانه مي‌گفتند و صقيل و نرجس
نيز از نام‌هاي او بود.
13- قال الفضل بن شاذان: حدّثنا ابراهيم بن محمّد بن فارس النيسابوريّ،
قال: لمّا هَم الوالي عمروبن عَوفٍ بقتلي، و هو رجلٌ شديدُ النَصبِ، و كان
مولعاً بقتل الشّيعه، فَأُخبِرتُ بذلك و غَلَبَ عليّ خوفٌ عظيمٌ، فَودعتُ اهلي و
احِبّائي و توجّهتُ الي دارِ ابي محمّدٍ (عليه‌السّلام) لاُودّعَه، و كنتُ ارَدتُ
الهَربَ، فلمّا دخلتُ عليه رايتُ غلاماً جالساً في جَنبه، و كان وجهُه مُضيئاً
كالقمرِ ليله البدرِ، فتحيّرتُ من نوره و ضيائه، و كاد ان انسي ما كنتُ فيه
من الخوفِ والهَربِ، فقال: يا ابراهيمُ لاتَهرُب فان اللّه تبارك و تعالي
سَيَكفيِكَ شَره. فازداد تَحيّري، فقلتُ لا‌بي محمّد (عليه‌السّلام): يا سيّدي
جَعَلَني اللّهُ فِداك مَن هُو و قد اخبرني بما كان في ضميري؟ فقال هو ابني و
خليفتي مِن بعدي، و هو الّذي يَغيبُ غيبه طويله ويَظهر بعدَ امتلاء الا‌رضِ جوراً
و ظلماً فيملا‌ها عدلاً و قسطاً. فسألتُه عن اسمه، قال: هو سَمِيُّ رسول اللّه
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) و كَنِيُّه، و لا يَحِلُّ لا‌حدٍ ان يُسَمّيَه
باسمه او يُكنيّه بِكُنيَتِهِ الي ان يُظهِرَ اللّهُ دَولَته وسلطنتَه،
فاكتُم يا ابراهيمُ ما رايتَ و سَمعتَ عنّا اليومَ الاّ عن اهلِه.
فصلّيتُ عليهما و آبائهما و خرجتُ مُستظهِراً بفضل اللّه تعالي واثقاً بما
سمعتُه من الصّاحبِ (عليه‌السّلام) فَبَشرَني عمّي عليُّ بن فارس بأنّ المعتمد
قد ارسل ابا احمد اخاه و امره بقتل عمرو بن عوف، فأخذه ابو احمد في ذلك
اليوم وقطعه عضواً عضواً والحمدللّه ربّ العالمين.(6)
ابراهيم بن محمد نيشابوري گفت: چون عمروبن عوف والي، همّت بست به
كشتن من و او مردي بود كه ميل تمام داشت به قتل شيعيان، پس من خبر
يافتم و خوفي عظيم بر من غالب شد، و اهل و عيال و دوستان خود را وداع
كردم، و روي به خانهِ حضرت امام حسن عسكري (عليه‌السّلام) آوردم كه آن
حضرت را نيز وداع كنم. ارادهِ گريختن داشتم، چون به آن خانه در آمدم،
پسري ديدم كه در پهلوي آن حضرت نشسته بود و رويش چون ماه شب چهارده بود،
از نور و ضياي او حيران شدم به گونه‌اي كه نزديك بود آنچه در خاطر
داشتم و در فكر آن بودم از ترس و فكر گريختن فراموش كنم. با من گفت:
اي ابراهيم حاجت به گريختن نيست، زود باشد كه خداي تعالي شرّ او را از تو
كفايت كند! حيرتم زياده شد، با امام حسن (عليه‌السّلام) گفتم: فداي تو
گرداند خداي تعالي مرا، كيست اين پسر كه از ما في الضّمير من، مرا خبر داد؟
آن حضرت فرمود: او فرزند من و خليفهِ من است بعد از من؛ اوست آن كسي كه
غايب شود غايب شدني دراز، بعد از پر شدن زمين از جور و ظلم ظاهر شود و پر كند
زمين را از عدل و داد. پس از آن حضرت را از نام آن سرور پرسيدم، فرمود:
هم‌نام و هم كنيت پيغمبر است و حلال نيست كسي را كه او را به نام و به
كنيت ذكر كند تا زماني كه ظاهر سازد خداي تعالي دولت و سلطنت او را، پس
پنهان دار اي ابراهيم آنچه ديدي و آنچه شنيدي از ما امروز الاّ از اهلش.
پس بر ايشان و بر آباي كرام ايشان صلوات فرستادم و بيرون آمدم در
حالتي كه مستظهر به فضل خداي تعالي بودم، و وثوق و اعتماد بود مرا بر آنچه
شنيدم از حضرت صاحب الزّمان (عليه‌السّلام)، پس بشارت داد مرا عمّ من عليّ
بن فارس كه معتمد خليفهِ عبّاسي برادر خود ابواحمد را فرستاد به
قتل عمرو بن عوف تا او را گرفته بند از بند جدا كرد.
14- قال ابو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمه والغفران - : حدّثنا ابو
محمّد عبداللّه بن الحسين بن سعد الكاتب (رضياللّهُعنه) قال: قال ابومحمّد
(عليه‌السّلام): قد وضع بنو اميّه و بنو العبّاس سيوفهم علينا لِعلتين:
احديهما انّهم كانوا يعلمون ليس لهم في الخلافه حقُّ فَيَخافُون من
ادّعائنا ايّاها و تستقرّ في مركزها.
وثانيتُهما انّهم قد وقفوا من الاخبار المتواتره علي انّ زوال مُلك
الجبابره والظلَمه علي يد القائِم منّا، و كانوا لايَشُكُّونَ انهم من
الجبابره والظلَمه، فَسَعَوا في قتلِ اهلِ بيتِ رسول اللّه
(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) واباده نسلِه طَمَعاً منهم في الوُصوُل الي
منع تولُّدِ القائم (عليه‌السّلام) او قَتلِه، فأبي اللّه ان يَكشفَ امرَه
لواحدٍ منهم اِلاّ ان يُتم نورَه ولو كَرِهَ المشركون.(7)
يعني: عبدالله بن حسين بن سعد كاتب گفت: حضرت امام حسن بن علي
عسكري (عليهماالسلام) فرمود كه: بني اميّه و بني عبّاس شمشيرهاي خود را بر ما
گذاشتند به دو سبب، يكي آنكه مي‌دانستند كه ايشان را در خلافت حقّي نيست و
مي‌ترسيدند از آنكه ما دعواي خلافت كنيم و خلافت در جاي خود قرار گيرد. دويم
آنكه از اخبار متواتره واقف شده بودند كه زوال ملك جبّاران و ظالمان در
دست قائم ما خواهد بود و شك نداشتند در آنكه ايشان از جبّاران و ظالمانند،
پس كوشش كردند در كشتن اهل بيت رسول خدا (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) و
نيست و نابود گردانيدن نسل آن حضرت، از روي طمعي كه بود ايشان را به وصول
به منع تولد حضرت قائم (عليه‌السّلام) يا كشتن آن حضرت، يعني‌در كشتن اهل
بيت رسول خدا (صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) مبالغه مي‌كردند. به اميد آنكه
شايد آن حضرت به وجود نيايد يا اگر به وجود آمده باشد، كشته شود تا ملك و
پادشاهي از دست ايشان بدر نرود، پس ابا نمود حضرت‌باري‌تعالي كه كشف امر آن
حضرت نمايد از براي يكي از آن ظالمان الاّ آنكه تمام مي‌گرداند حضرت باري
تعالي نور خود را، و اگر چه خوش نمي‌دارند مشركان.
15- قال ابو محمّد بن شاذان - عليه الرّحمه والغفران -: حَدثنا احمد بن
محمّد بن ابي نصر (رضياللّهُعنه) قال: حدّثنا حمّاد بن عيسي، قال: حدّثنا
عبداللّه بن ابي يعفور، قال:
قال ابو عبداللّه جعفر بن محمّد (عليهماالسلام): ما مِن مُعجزه من
معجزاتِ الا‌نبياء والا‌وصياء الاّ يُظهِر اللّه تبارك و تعالي مثلها علي يدِ
قائمنا لاتمام الحجّه علي الا‌عداء. (8)
حضرت امام جعفر (عليه‌السّلام) فرمود: هيچ معجزه‌اي از معجزات پيغمبران
و اوصياي ايشان نيست الاّ آنكه ظاهر خواهد گردانيد حضرت اللّه تبارك و
تعالي مانند آن را به دست قائم ما به جهت تمام گردانيدن حجّت بر اعداء.>
16- قال الشّيخ الجليل الفضل بن شاذان بن الخليل - طيّب اللّه
مرقده -: حدّثنا محمّد بن ابي عمير (رضياللّهُعنه) قال: حدّثنا جميل بن
درّاج، قال: حدّثنا زراره بن اعين، عن ابي عبداللّه (عليه‌السّلام) قال:
قال: استعيذوا باللّه من شرّ السّفيانيّ والدّجّال و غيرهما من اصحاب
الفتن.
قيل له: يا ابن رسول اللّه امّا الدّجّال فعرفناه و قد بيّن من
مضامين احاديثكم شأنه، فَمَنِ السّفيانيُّ و غيرهُ من اصحاب الفتن و ما
يصنعون؟
قال (عليه‌السّلام): اوّلُ مَن يخرج منهم رجلٌ يقال له اصهبُ بنُ قيس
يخرج من بلاد الجزيره، له نكايه شديده في النّاس و جورٌ عظيم، ثمّ يخرج
الجرهميّ من بلاد الشّام و يخرج القحطانيّ من بلاد اليمن، ولكلّ واحدٍ من
هؤ‌لاء شوكه عظيمه في ولايتهم، و يغلب علي اهلها الظّلم والفتنه منهم،
فبيناهم كذلك اذ يخرج عليهم السّمرقنديّ من خراسان مع الرّايات السّود،
والسّفيانيّ من الوادي اليابس من اوديه الشّام، و هو من ولد عتبه بن ابي
سفيان، و هذا الملعون يظهر الزّهد قبل خروجه و يتقشّف و يتقنّع بخبز الشّعير
والملح الجريش، و يبذل الاموال فيجلب بذلك قلوب الجهّال والارذال، ثمّ يدّعي
الخلافه فيبايعونه، يتّبعهم العلماء الّذين يكتمون الحقّ ويظهرون الباطل،
فيقولون انّه خير اهل الارض، و قد يكون خروجه و خروج اليمانيّ من اليمن مع
الرّايات البيض في يوم واحد و في شهر واحد و سنه واحده، فأوّل من يقاتل
السّفيانيّ القحطانيّ فينهزم و يرجع الي اليمن فيقتله اليمانيّ، ثم يفرّ
الا‌صهب والجرهميّ بعد محاربات كثيره من السّفياني، فيتبعهما و يقهرهما و يقهر
كل من ينازعه و يحاربه الاّ اليمانيّ ثمّ يبعث السّفيانيّ جيوشاً الي الاطراف
و يسخر كثيراً من البلاد و يبالغ في القتل والفساد، و يذهب الي الرّوم لدفع
الملك الخراسانيّ، و يرجع منها منتصراً في عنقه صليب، ثمّ يقصد اليمانيّ فينهض
اليمانيّ لدفع شرّه، فينهزم السّفياني، فيجده اليمانيّ في آخر الامر مع ابنه
في اساري، فيقطعهما ارباً ارباً، ثمّ يعيش في سلطنته فارغاً من الا‌عداء ثلاثين
سنه ثم يفوّض الملك بابنه السّعيد و يأوي مكّه و ينتظر ظهور قائمنا حتّي
يتوفّي فيبقي ابنه بعد وفاه ابيه في ملكه و سلطانه قريباً من اربعين سنه،
و هما يرجعان الي الدّنيا بدعاء قائمنا (عليه‌السّلام).
قال زراره: فسألته عن مدّه ملك السّفيانيّ، قال (عليه‌السّلام): تمدّ
الي عشرين سنه.(9)
حضرت امام جعفر (عليه‌السّلام) فرمود كه استعاذه نماييد و پناه بريد به
خداي تعالي از شرّ سفياني و دجّال و غير ايشان از اصحاب فتنه‌ها. پس گفتند
به آن حضرت: اي فرزند رسول خدا ما شناخته‌ايم از مضامين و معاني احاديث شما
دجّال را، پس بيان فرماييد از براي ما كه كيستند سفياني و اصحاب فتنه‌ها؟ و
چه كارها خواهند كرد؟
آن حضرت فرمود: اوّل كسي كه خروج خواهد كرد از اصحاب فتنه‌ها مردي
خواهد بود كه او را اصهب بن قيس گويند، خروج خواهد كرد از بلاد جزيره، بد
انديشي او دربارهِ مردمان شديد و جور و ستم او عظيم خواهد بود. بعد از آن
خروج خواهد كرد جرهمي از بلاد شام، و خروج خواهد كرد قحطاني از بلاد يمن، و هر
يك از ايشان را در ولايت ايشان شوكت و قوّت عظيم خواهد بود و غالب خواهد شد
بر اهل آن ولايات ظلم و فتنه، در اثناي آن حال و مهيّا شدن آن چند گروه
ضالّ از براي محاربه و قتال، خروج خواهد كرد بر ايشان سمرقندي از جانب
خراسان با علم‌هاي سياه، و سفياني از وادي يا بس كه از وادي‌هاي شام است،
واين سفياني از نسل عتبه بن ابي سفيان است و اين ملعون پيش از آنكه
خروج كند اظهار زهد خواهد كرد و به جامهِ درشت به سر خواهد برد و به نان جو
و نمك نيم كوفته قناعت خواهد نمود، و مال‌ها به مردمان خواهد بخشيد و به
اين افعال دل‌هاي جهّال و ارذال را جذب خواهد كرد و به خود مايل خواهد
ساخت. بعد از آن دعواي خلافت خواهد كرد و آن جاهلان و مردمان رذل دون با او
بيعت خواهند كرد، و آنان از علما كه حق را پنهان دارند و باطل را آشكار كنند
تابع جهّال و ارذال خواهند شد، و تتبّع ايشان نموده سر بر خط فرمان سفياني
ملعون خواهند گذاشت، پس خواهند گفت آن علماي دين به دنيا فروخته كه:
سفياني بهترين اهل زمين است.
و چنان اتّفاق خواهد افتاد كه در روزي كه سفياني در شام خروج كرده
باشد يماني در يمن با علم‌هاي سفيد خروج كند، و اوّل كسي كه با سفياني جنگ
كند قحطاني خواهد بود، پس قحطاني شكست يافته گريخته به يمن مراجعت نمايد،
و در دست يماني كشته شود، بعد از آن بعد از جنگ‌هاي بسيار كه در ميان اصهب
و جرهمي و سفياني نابكار واقع گردد اصهب و جرهمي از سفياني بگريزند، و
سفياني از پي ايشان رفته ايشان را مقهور سازد، و هركس كه با سفياني نزاع
نمايد سفياني او را مغلوب و مقهور گرداند الاّ يماني، كه با او بر نيايد، پس
سفياني لشكرهاي بسيار به اطراف عالم بفرستد، و شهرهاي بسيار را مسخّر سازد، و
در قتل و فساد مبالغه نمايد، و از براي آنكه ملك و پادشاهي را از خراساني
يعني سمرقندي كه از طرف خراسان با علم‌هاي سياه خروج كرده بگيرد، به جانب
روم، اين سفياني شوم،به حركت‌در آيد و برخواهد گشت سفياني از جانب
روم در حالتي كه نصراني شده باشد و صليب در گردن افكنده باشد. پس قصد
يماني كند و يماني از جهت دفع شرّ او از جا در آيد، و به نيّت فرو نشانيدن
آتش فتنهِ او نهضت فرمايد، و بعد از محاربات عديده و مقاتلات شديده سفياني
بگريزد، و يماني از پي او برود، و جنگ و گريز سفياني بسيار شود، يعني مكرّر در
ميان ايشان جنگ و پيكار وقوع يابد، و در هر مرتبه سفياني شكست يافته فرار
برقرار اختيار نمايد، پس بيابد يماني سفياني را با پسرش در ميان اسيران در
آخر كار، و بفرمايد كه ايشان را بند از بند جدا كنند. بعد از آن در پادشاهي
فارغ البال از دشمنان بد مال سي سال زندگاني كند. بعد از آن ملك و
پادشاهي را به فرزند سعيد خود تفويض نمايد و در مكّهِ معظّمه مسكن و مأوي
گيرد، و انتظار ظهور قائم ما مي‌كشيده باشد، تا از اين جهان فاني در گذرد، و
پسرش بعد از وفات پدر نزديك به چهل سال حكومت كند و آن دو به دعاي قائم
ما به دنيا بر مي‌گردند زراره از پادشاهي سفياني پرسيد؟ فرمود: تا بيست سال
مي‌كشد).
1. گزيده كفايه المهتدي، ص 81؛ كفايه الاثر، ص 40 و به اختصار ص 131؛
بحار، ج 36، ص 290 از آن.
2. گزيده كفايه المهتدي، ص 87؛ كفايه الاثر، ص 121، بدون صدر و
با تفصيل ذيل؛ بحار، ج 33، ص 18و ج 36، ص 326 از آن.
3. گزيده‌كفايه المهتدي، ص 105؛ مختصر اثبات الرجعه (تراثنا 15، ص 448)؛
اثبات الهداه،ج 3، ص 569؛ خرائج، ج 2، ص 849 با اختلا‌ف فراوان و ذيل مفصل از حسن
بن محبوب به سندش از امام پنجم (عليه السلا‌م)؛ بحار 45، ص 80 از آن.
4 . گزيده كفايه‌المهتدي، ص 133، مختصر اثبات الرجعه،
(تراثنا، 15، ص 451)؛ اثبات الهداه، ج 3، ص 569 از آن؛ مستدرك الوسائل: 12، ص
280.
5 . گزيده، ص 149؛ مختصر اثبات الرجعه، (تراثنا 15، ص 452)؛ اثبات الهداه،
ج 3، ص 570 از آن.
6 . گزيده كفايه‌المهتدي، ص 160؛ مختصر اثبات الرجعه (تراثنا، 15، ص
452)؛ اثبات الهداه، ج 3، ص 700 از آن؛ مستدرك الوسائل، ج 12، ص 281.
7 . گزيده، ص 179، مختصر اثبات الرجعه (تراثنا 15، ص 453)، اثبات
الهداه، ج 3، ص 570 از آن، منتخب الاثر، ص 291 از كشف‌الحقّ.
8 . گزيده كفايه‌المهتدي، ص 187، مختصر اثبات الرجعه (تراثنا، 15، ص
453)؛ اثبات الهداه، ج 3، ص 700.
9 . گزيده كفايه‌المهتدي، ص 261؛ مختصر اثبات الرجعه، (تراثنا، 15،
ص 454) جمع بندي و تطبيق اين روايات با روايات مشهور درباره‌ي سفياني و
يماني قبل از قيام امام زمان (عليه‌السّلام) در توان اين نوشتار نيست ولي
پر واضح است كه اين روايت مطلق علايم ظهور است نه بيان علايم مقارن
ظهور حضرت حجّت ارواحنافداه.
