تنبيه كودك در روايات - تنبیه از دیدگاه اسلامی نسخه متنی

تنبيه كودك در روايات

قبل از ورود به بحث روايات تذكر اين نكته اهميت دارد كه قطع نظر از روايات، تنبيه كودك جايز نيست چون خداي تعالي انسان را آزاد آفريده است و كسي را بر ديگري تسلط نيست مگر آنكه او اجازه كند بعلاوه تنبيه و زدن ديگري ايذاء، اذيت و ظلم به اوست و اين اعمال در شرع نهي شده است بطوري كه برخي روايات آن را حرب با خدا و كفر مي‏دانند. ابن ابي عمير از معاويه نقل مي‏كند كه از امام صادق(ع) درباره قول خداي سبحان «و من يرد فيه بالحاد» سؤال كردم امام فرمود:

«هر ظلمي الحاد است و زدن خادمي كه گناه نكرده است از اين الحاد است.»5

بنابراين اگر نتوانيم از روايات باب تنبيه جواز آن را استفاده كنيم اصل عدم جواز بجاي خود باقي است. همينطور در مواردي كه شك در جواز داريم بايد به اصل عدم جواز تمسك كرد. در مورد تنبيه كودك، روايات متعددي از پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع) وارد شده است كه از مجموع آنها مي‏توان استفاده كرد كه اصل تنبيه كودك به منظور تربيت و تأديب او جايز است. از اين روست كه تقريبا تمام فقهاء به جواز تنبيه كودك فتوا داده‏اند. اما در كم و كيف آن و اينكه چه كسي چنين اجازه‏اي را دارد اختلاف كرده‏اند. در اينجا نظر برخي از فقهاء را به اختصار ذكر مي‏كنيم:

آية‏الله العظمي اراكي (ره):

سؤال: هرگاه، پدر، فرزند خود را به قصد تأديب مورد ضرب قرار دهد آيا ديه دارد يا نه؟

جواب: هرگاه تأديب طفل متوقف باشد بر ضرب جائز است ولي بايد سرخ و كبود نشود...6

آية‏الله العظمي بروجردي: اگر بچه يكي از گناهان كبيره را انجام دهد، ولي يا معلم او مي‏تواند به قدري كه ادب شود و ديه واجب نشود او را بزند.7

آية‏الله العظمي گلپايگاني: اگر بچه يكي از گناهان كبيره را انجام دهد ولي يا ديگري با اذن ولي او مي‏تواند به قدري كه ادب شود و ديه وارد نشود او را بزند.8

آية‏الله العظمي امام خميني (ره): گفته شده است كه در ادب كودك زدن بيش از ده شلاق كراهت دارد. ولي ظاهر اين است كه ادب كودك بايد با توجه به نظر ادب كننده و ولي‏كودك باشد گاهي مصلحت كودك اقتضا مي‏كند كه كمتر از ده شلاق به او زد و گاهي اقتضاي بيشتر از ده شلاق مي‏كند ولي در هر حال نبايد از تعزير فرد بالغ بيشتر شود بلكه احتياط اين است كه از تعزير فرد بالغ هم كمتر باشد و احوط از آن اين است كه به پنج و شش شلاق اكتفا شود.9

در زمينه تنبيه سه دسته روايت از ائمه معصومين(ع) وارد شده است:

دسته اول رواياتي است كه اجازه تنبيه كودك را به حاكم مي‏دهد تا در برابر گناهاني كه كودك انجام مي‏دهد مانند سرقت، زنا، لواط و... او را تنبيه و يا تعزير كند. به دليل اينكه اين دسته از روايات در مورد حقوق كيفري است و تحقق آن به دست قاضي است و با بحث ما كه تنبيه كودك در ارتباط با معلم و والدين است بيگانه است، از بحث درباره آنها صرف نظر مي‏كنيم.