تنبیه از دیدگاه اسلامی نسخه متنی

دسته دوم رواياتي است كه تنبيه كودك را در جهت تربيت و تأديب او براي پدر و معلم جايز مي‏شمارند.

دسته سوم رواياتي است كه تنبيه كودك را بر ترك نماز جايز مي‏شمارند.

روايات دسته دوم و سوم به بحث ما مربوط مي‏باشند، بنابراين به بررسي برخي از آنها در اين جا مي‏پردازيم.

1. اسحاق بن عمار مي‏گويد به امام صادق(ع) گفتم گاهي‏من غلام خود را به خاطر خلافي كه مرتكب مي‏شود مي‏زنم، امام پرسيد چقدر او را مي‏زني؟ گفتم چه بسا صد تا او را مي‏زنم امام فرمود: صدتا! صد تا! و اين را دو بار تكرار كرد سپس فرمود: حد زنا را مي‏زني؟ از خدا بترس به او گفتم جانم بقربانت پس چقدر جايز است بزنم؟ امام فرمود يكي، گفتم به خدا قسم اگر او بداند كه بيش از يكي او را نمي‏زنم همه چيز را از بين مي‏برد. امام فرمود: پس دو تا بزن، گفتم اگر چنين باشد هلاك خواهم شد، اسحاق مي‏گويد باز هم با امام چانه زدم تا او به پنج تا راضي شد. سپس ناراحت شد و فرمود: اي اسحاق اگر حد جرم را مي‏داني آن را اقامه كن و از حدود خدا تجاوز نكن.10

2. حماد بن عثمان مي‏گويد از امام صادق(ع) در مورد ادب كودك و عبد پرسيدم امام فرمود: پيج يا شش ضرب و تا مي‏تواني مدارا كن.11

3. امام صادق (ع) مي‏گويد: كودكان مكتبي نوشته‏هاي خود را نزد اميرالمؤمنين آوردند تا بهترين آنها را انتخاب كند امام فرمود اين كار قضاوت است و جور در آن مثل جور در قضاوت است. به معلمتان بگوييد اگر بيشتر از سه ضربه براي تأديب به شما بزند قصاص خواهد شد.12

4. از پيامبر اكرم(ص) نيز نقل شده است كه ادب كودك سه ضربه است و افزون بر آن روز قيامت قصاص مي‏شود.13

5. زراره مي‏گويد از امام صادق(ع) پرسيدم در مورد زدن مملوك چه مي‏گوييد؟ امام فرمود هر كاري كه خودش انجام داد چيزي بر او نيست اما اگر تو را عصيان كرد زدن او اشكالي ندارد. گفتم چند تا؟ امام فرمود: سه تا يا چهارتا و يا پنج تا.14

در اين جا تذكر اين نكته لازم است كه در روايات حكم عبد و كودك دست كم از حيث تنبيه و تأديب يكي است در روايت دوم نيز از امام راجع به ادب كودك و عبد سؤال شد امام تفاوتي قائل نشدند و براي هر دو يك پاسخ فرمودند.

6. حضرت رسول (ص) فرمودند: نماز را در هفت سالگي به كودك ياد دهيد و در ده سالگي او را بر ترك نماز تنبيه كنيد.15

روايات ديگري هم در اين مورد هست كه جهت اختصار آنها را ذكر نمي‏كنيم.

اكنون با توجه به اين دو دسته از روايات بايد جواب سؤالات طرح شده در صدر بحث را بيابيم.