مفهوم رگه - رابطه جهت گیری مذهبی با عوامل شخصیت نسخه متنی

مفهوم رگه

كتل هر يك از اين عوامل شخصيّت را رگه (62) مى‏نامد و اين اصطلاح مهم‏ترين مفهوم در نظريه اوست. بر خلاف آلپورت كه قايل بود رگه‏ها در درون هر شخص وجود واقعى دارند، كتل رگه‏ها را ساختارهاى ذهنى و فرضى و نيز عناصر يا اجزاى تشكيل‏دهنده شخصيّت مى‏داند. او اين امور تخيلى را از مشاهده عينى رفتار آشكار فرد استنباط مى‏كند، از اين‏رو، داراى منشأ واقعى هستند.

وى رگه را به عنوان نوعى گرايش به عمل از سوى يك شخص تعريف مى‏كند كه يك بخش نسبتا دايمى از شخصيّت اوست. در اين صورت، براى درك كامل يك شخص، ما بايد دقيقا كل الگوى رگه‏هايى كه آن شخص را به عنوان يك فرد توصيف مى‏كنند بشناسيم. (63)

كتل سه شيوه براى طبقه‏بندى رگه‏ها مطرح كرده است: وى بين رگه‏هاى مشترك (64) و رگه‏هاى يگانه (65) تمييز قايل مى‏شود. يك رگه مشترك، رگه‏اى است كه هر فرد تا حدودى از آن برخوردار است. توانايى ذهنى كلى يا هوش يك رگه مشترك است. همه افراد داراى اين رگه هستند، هر چند بعضى ممكن است بيش از ديگران از آن بهره‏مند باشند. درون‏گرايى (66) و جمع‏گرايى (67) مثال‏هاى ديگرى از رگه‏هاى مشترك هستند. البته مردم از اين جهت كه داراى مقادير يا درجات متفاوتى از اين رگه‏ها هستند با هم متفاوتند. اما از لحاظ رگه‏هاى يگانه، كه در تعداد بسيار كمى از افراد مشترك هستند و شايد هم اصلاً مشترك نباشند، باز هم بيشتر با هم تفاوت دارند.

شيوه دوم تقسيم رگه‏ها به رگه‏هاى توانايى، (68) رگه‏هاى خلق و خو (69) و رگه‏هاى پويا (70) است. تفاوت اين سه نوع رگه، در وجه يا بعدى است كه به نمايش درمى‏آيد يا ابراز مى‏شود. رگه‏هاى توانايى تعيين مى‏كنند كه يك شخص با چه درجه از كارامدى قادر به كار كردن در جهت رسيدن به يك هدف است؛ مثلاً، هوش به عنوان يك رگه توانايى تعيين مى‏كند كه او با چه درجه از كارامدى براى يك هدف تلاش مى‏كند. رگه‏هاى خلق و خو، سبك كلى و سرعت رفتار را توصيف مى‏كنند و شامل چگونگى و درجه تلاش، تهور، بى‏قيدى يا زود رنجى يك شخص هستند. رگه‏هاى پويا به انگيزش‏ها يا نيروهاى كشاننده رفتار انسان مربوط مى‏شوند؛ مانند بلند همتى و علاقه به كسب دانش يا تملك اشيا كه در نظريه كتل مورد تأكيد هستند.

شيوه سوم طبقه‏بندى رگه‏ها، بر مبناى تفاوت بين رگه‏هاى سطحى (71) و رگه‏هاى عمقى (72) است. (73)