لطفا منتظر باشید ...
اروپا و اسلام (1)
برنارد لوئيس (1) ترجمه: حسن شاه بيگ (2) مىتوان گفتبين دو عبارت اروپا و اسلام عدم تقارن بخصوصى وجود دارد، يا اينكه لااقل چنين به نظر مىرسد. يكى از آنها اصطلاحى جغرافيايى است و در برگيرنده مفهوم قارهاى مىباشد، و همانطوريكه مشخص شده است، تعداد اين قارهها در سطح كره زمين از دو تا هفت متفاوت مىباشد. عبارت دوم نوعى دين مىباشد. ممكن است كسى با قاطعيت از اروپا و آسيا، اروپا و آفريقا، اسلام و مسيحيت، يا از اسلام و بودائيسم صحبت كند، اما چه رابطهاى ميان اروپا و اسلام وجود دارد؟ مفهوم اروپا
اروپا يك مفهوم اروپايى از چيزى است كه از آن، به عنوان اولين قاره مسكونى انسانها ياد مىگردد. اروپاييان، به اروپا شكل داده، آن را ساختند; اروپا، آمريكا را كشف كرد، نامگذارى كرد و تا حدى آن را بنيان نهاد. چند قرن جلوتر، اروپا، هم آسيا و هم آفريقا را نيز كشف كرده بود، كه ساكنان اين قارهها تا عصر برترى جهانى اروپايى در قرن نوزدهم از اين اسمها و حتى از اين طبقه بنديهايى كه اروپاييها براى آنها به ارث گذاشته بودند، اطلاعى نداشتند. حتى در اروپا، تصور اروپا به عنوان يك هويت فرهنگى و سياسى نسبتا تازه بود - يك تصريح سكولار بعد از قرون وسطى از چيزى كه پيش از آن به عنوان مسيحيتشناخته شده بود. مفهوم اسلام
اسلام اسم مكانى نيست; بلكه يك دين است. دين در نظر مسلمانان، كم و بيش به معنى عبارت هم ارز آن در نظر مسيحيان مىباشد. لغات مختلفى كه براى مشخص كردن آن بكار مىرود، محدود مىباشند. كلمه دين در حال حاضر، در معناى تمام زبانهاى مسيحيت اروپائى، چه در شرق و چه در غرب، مشترك بوده و از كلمه لاتين relgio مشتق شده است. اين عبارت، پيش از دوران مسيحيت، براى ناميدن كيش و مراسم عبادى روم كافر بكار برده مىشد و براى اولين بار توسط سنت جروم (3) در ترجمه لاتين از انجيل به دين مسيحيت وارد شد. لغت اسلامى اين كلمه دين مىباشد كه ريشه آن به زبان عربى برمىگردد، ولى در زبانهاى مختلف كشورهاى اسلامى از آن اقتباس به عمل آمده است. لغت هم ريشه آن در ديگر زبانهاى سامى، كه از آن جمله مىتوان از زبان عبرى و آرامى نام برد، به معناى حقوق، ( Law ) مىباشد. در نظر مسلمانان، اسلام صرفا سيستمى از اعتقاد و پرستش و يا قسمتى از زندگى جداى از حيطه كارى حاكمان غير مذهبى نمىباشد. تقريبا مىتوان گفت [اسلام] كل زندگى آنها را تشكيل مىدهد و قوانين آن شامل حقوق مدنى، جزا و حتى هر آنچه كه به عنوان حقوق اساسى ناميده مىشود، مىباشد. تفاوت اسلام و مسيحيت
به عقيده بعضى لغت دين براى يك مسلمان خيلى بيشتر از يك مسيحى داراى مفهوم مىباشد، ديگرانى وجود دارند كه عقيده دارند حالت عكس آن وجود دارد. هم ارز كليسا در ميان مسلمانان، مسجد، به عنوان بنا و مكانى براى عبادت مىباشد. به عنوان يك نهاد، به عنوان يك قدرت، كليسا به هيچ وجه همتراز با اسلام نمىباشد. اسلام داراى هيچ شورا يا شوراى كليسايى، اسقف اعظم يا سلسله مراتب و حقوق يا دادگاههايى بر اساس قانون كليسا نمىباشد. در تاريخ اسلام كلاسيك، هيچ برخوردى ميان پاپ و امپراتور نمىتوانستبوجود آيد، سرپرست افتخارى دولت و جامعه اسلامى، هم حاكميتسياسى و هم حاكميت مذهبى - گرچه از لحاظ معنوى چنين نبود - را در خود جمع كرده بود. ميان كليسا و دولت نه مىتوانستبرخوردى وجود داشته باشد و نه همكارى، نه جدايى و نه اجتماعى، ولى از زمان تشكيل نهاد حكومتى اسلام، اين دو وظيفه باهم آميخته شدهاند. اين تفاوت بارز ميان اسلام و مسيحيت نشات گرفته از موجبات گوناگون - يا همانطوريكه برخى در حال حاضر ابراز نظر مىكنند، اسطورههاى بنيادين مختلف - اين دو دين مىباشد. [حضرت] محمد [ص] همانند [حضرت] موسى [ع] نبود كه از ورود به سرزمين موعودش معنى داشته باشد; او همچنين نسبتبه حضرت مسيح (ع) كه [به عقيده مسيحيان] به شهادت رسيد، سختى كمترى متحمل شده است، (4) اما پيام دينى و سياسى او توسط پيروانش، يعنى خلفاى بعد خودش، ادامه پيدا كرد. تحتحاكميت آنها، مسلمانان از پيروزى به پيروزيى رسيدند و در عرض كمتر از يك قرن، قلمرو وسيعى از مرزهاى هندوستان و چين تا منطقه بيزانس و آتلانتيك را بوجود آوردند و بر ميليونها نفر از تابعين جديد خود، تعداد كثيرى از كسانى كه با اشتياق به طرف اين عقيده و تقدير جديد روى مىآوردند، حكومت مىكردند. تاريخ مقدس كه حتى ممكن استبتوان به آن تاريخ نجات اسلامى گفت، در ارتباط با قرآن و زندگى سنتى پيامبر اسلام و اصحابش مىباشد; تاريخ اوليه نيمه مقدس دولت اسلامى كه اساس كانون خاطره و خودآگاهى مسلمانان در هر مكانى مىباشد، بيانگر داستان پيشرفت تدريجى و بدون وقفهاى مىباشد كه در آن رهبران دينهاى دروغين و مطرود مضمحل گرديدند و راه براى فتح واقعى عقيده مسلمانان و لشكريان مسلمان مهيا شد و عبادت خدا را براى تمامى انسانها آورده و حقوق الهى را بر تمامى جهان الزام مىكرد. در حال حاضر، اين سخن كهنهاى است كه اسلام را به عنوان برگردانى از مسيحيت - نه تنها برگردانى از دينى در ديدگاه تنگ نظرانه غربى بلكه برگردانى از كل تمدنى كه تحتحمايت آن دين رشد كرده است - تلقى كنيم. اسلام حتى چيزى بيشتر از اين است و در مسيحيت غرب، چيزى همانند آن وجود ندارد و فقط نمونهاى تقريبى و محدود مشابه آن در بيزانس وجود دارد. اسلام يك هويتسياسى و بيعتى است كه فائق بر هر نوع دين ديگرى مىباشد. هميشه در آرمان و بعضى اوقات در واقعيت، جهان اسلام جامعهاى بوده كه توسط يك حاكم يا خليفه فرمانروايى مىشود و حتى بعد از انحطاط قدرت خليفه مركزى و ظهور حكومتهاى سلطنتى منطقهاى در داخل قلمرو وسيع اسلامى، در مقايسه با زمانهاى اخير، ظهور حكومتهاى سلطنتى منطقهاى قومى يا ملى، همانند قدرتهايى كه در اروپا حتى در قرون وسطى در حال ظهور بودند، از بوجود آمدن آرمان يك جامعه اسلامى منفرد جلوگيرى به عمل آمد. آرمان يك جامعه اسلامى منفرد كه هم بر ملت و هم بر كشور غلبه داشته باشد، همچنانكه در وقايع اخير نيز به ثبوت رسيده، هنوز هم به صورت قابل توجهى مورد خواست مسلمانان مىباشد. بنابراين، هر دو عبارت اسلام و اروپا بيانگر هويت تمدنى مىباشند كه خود معرف آن هستند و ممكن استبه عنوان برگردان يكديگر تلقى گردند. بنابراين بحثى از روابط ميان آنها و از ديدگاهها و ادراكات دو جانبه آنها لازم است تا به عنوان امرى غير متقارن تلقى نگردند. دين جهانى
مسيحيت و اسلام، در توالى تاريخى، به عنوان دومين و سومين تلاش در جهت ايجاد يك دين جهانى مىباشند. البته تلاش اولى متعلق به بودائيسم مىباشد. از قرن ششم قبل از ميلاد مسيح، مبلغين بودايى هندى، اعتقاد خود را به جنوب، جنوب شرقى و شرق آسيا، جايى كه آنها بزرگترين موفقيتها را بدست آوردند، منتقل كردند. تبليغات بودايى به سمت آسياى جنوب غربى، تاثير بسيار كمترى داشت. گرچه احتمالا نفوذ آنها در ميان مردمان مختلف، بيشتر از زمان كنونى بوده است، ولى آنها موفق نشدند پيروان تازه زيادى بدست آورند يا اينكه هر نوع فرهنگ بودايى را اشاعه دهند. معلمان و رهبران دينى، در ميان دو گروه مردمان قديمى، يعنى يهوديان و ايرانيان، عقايد جهانى را توسعه بخشيدند كه مىتوانستبعدا عميقترين تاثير و اهميت را داشته باشد، اما هيچكدام از اين گروهها، تلاش ماندگارى در جهت تعليم اين عقايد به ديگران و يا جلب آنها به طرف دين خود انجام ندادند. عقيدهاى كه بيانگر حقيقت واحدى براى تمامى انسانها مىباشد واينكه كسانى كه مالك آن مىباشند، بايد ديگران را نيز در آن سهيم كنند، با ظهور مسيحيتشروع شد و با ظهور اسلام نيز دوباره ظاهر گرديد. هر دو عقيده در خاور ميانه نشات گرفتند و در يك ميراث مشترك هنگفتى شراكت دارند - عقايد يهودى در مورد توحيد، نبوت، وحى و كتاب مقدس; فلسفه و علم يونانى; حقوق و حكومت رومى; و چنانچه بيشتر به عقب برگرديم، سنتهاى ماندگار از تمدنهاى قديمى بيشترى از منطقه. هر دو در اين عقيده جديد و تقريبا بى سابقه كه در آنها تنها كسانى هستند كه تمامى حقيقتخدا را دارا مىباشند، مشترك مىباشند. آنها همچنين در مورد سرزمين مشترك، آسياى جنوب غربى، آفريقاى شمالى، اروپاى مديترانهاى، نيز مشترك بوده و يا بهتر بگوييم بيشتر مشاجره كردهاند. اسلام و مسيحيت در قرون وسطى
از بسيارى جهات، اسلام قرون وسطايى و مسيحيت قرون وسطايى با زبان مشابهى صحبت مىكردند. در بعضى جهات، اين قضيه حتى تا حدى در مفهوم لغوى نيز صادق بود. در چندين كشور مديترانهاى، مسلمانان و مسيحيان نه تنها در زبانهاى بومى، بلكه در دانش عربى نيز مشترك بودند. مفاهيم مشترك، دايره لغات مشترك براى فهم آنها، نه تنها مباحثه دو طرفه، بلكه ترجمه متون دينى را نيز ممكن ساخت. روحانيون قرون وسطايى به منظور رد قرآن، آن را به زبان لاتين ترجمه كردند، چرا كه تا آن زمان، زبان مسيحى واحدى وجود داشت كه عبارات و اصطلاحات لازم را در خود دربرداشت. در مقابل وقتى كه گروندگان به اسلام نيز سعى در ترجمه قرآن از عربى به فارسى و تركى و زبانهاى هندى كردند، مىبايستى عبارات عربى خود را در آنها بكار مىبردند; چرا كه آن زبانها و فرهنگهايى كه از آنها استفاده مىكردند، فاقد مفاهيم يا عبارات مربوطه بودند. در زمينه صحبتبه يك زبان، حداقل در بعد شكلى آن، بكار گيرى روشهاى بحث و استدلال مشابه و توافق در تصورات يكسان و مشابه از اينكه دين چه چيزى را در بر مىگيرد، اسلام و مسيحيت نمىتوانستند به صورت معنى دارى به توافق برسند. امكان وجود مجادلاتى ميان مسيحيان و مسلمانان يا ميان هركدام از آنها و يهوديان، به طريقى وجود داشت، ولى بين روحانيون اسلام يا مسيحيت از يك طرف و نمايندگان اديان ديگر نقاط آسيا از طرف ديگر غير ممكن به نظر مىرسد. وقتى كه مسلمانان و مسيحيان يكديگر را كافر قلمداد مىكردند، هركدام از آنها مىفهميدند كه منظور ديگرى از آن چه چيزى مىباشد وهر دو آنها كم و بيش منظور مشابهى داشتند. با اين كارها، آنها نشان مىدادند كه در اصول اشتراك داشتند. مسيحيت و اسلام به صورت متوالى و پشتسرهم ونه مصادف با يكديگر پديد آمدند و ميان آنها شش قرن فاصله افتاده بود. در نظر پيامبران و واعظين و در نظر فقها و حكماى الهى، به طور مسلم تفاوت فاحشى ميان يك دين پيشين و بعدى مىبايست وجود داشته باشد. اين تمايز ممكن استبه توضيح ما در مورد ديدگاههاى متضاد تندى كه گاهى ميان مسيحيان و مسلمانان در مقابل يكديگر و هر كدام از آنها در مقابل يهوديان بوجود مىآيد، كمك شايانى نمايد. در نظر مسيحيان، يهوديت دين پيشينيان و دينى ناكامل و ملغى بود كه دين مسيحيت جايگزين آن شده ونقش مثبت آن دين را بر عهده گرفته بود. از اين رو،يهوديان دستبه ايستادگى در اروپاى قرون وسطايى زدند; هرچند كه اين ايستادگى هميشه محدود مىشد، اغلب ناپايدار بود و بعضى وقتها، به حالت تعليق در مىآمد، اما به هر صورتى كه بود، يهوديان وجود خود را حفظ كردند. مسلمانان به اين شكل عمل نكردند و از طرف آنها غلبه مجدد بر مسيحيتسيسيل، اسپانيا، پرتغال پيگيرى شد كه اين كار، بعضى وقته ا، فورا و بعضى وقتها مدتى بعد از اخراج يا تغيير دين اجبارى ساكنان مسلمان آنها صورت مىگرفت. مسلمانان و مسيحيان هر دو متقاعد شده بودند كه دين آنها تنها كل حقيقتخداوندى نمىباشد، بلكه آخرين بيان حقيقتخداوندى است. از اين رو، هر چيزى كه بعد از آن مىآمد، ضرورتا دروغين و مضر بود و نمىتوانست جايز شمرده شود. هنگاميكه مسلمانان سرزمينهايى را كه در حال حاضر در دست مسيحيان مىباشد، از دست دادند، ديگر هيچ مكانى در اروپا براى آنها وجود نداشت. حتى جمهورى ونيز نيز كه از طريق تجارت با شرق زندگى مىكرد نيز با بزرگترين مشكل در زمينه ارتباط با بازرگانان ترك مواجه بود. مسيحيت از نظر اسلام
در نظر مسلمانان، مسيحيت، همانند يهوديت، يك دين پيشين بود و با همان درجه سزاوار تساهل بود. در نظر مسلمانان، دين مسيحيت همانند دين يهوديت، دينى واقعى و داراى وحى موثقى بوده است، اما دين كاملى نبوده و اسلام جانشين آن شده است. واژه واقعى بدين دليل بكار برده شد كه در بعضى موارد، مشكلاتى با دينهاى پيشين بوجود مىآمد، يعنى پيروان آن را به عنوان كسانى در نظر مىگرفتند كه وحى موثقى را كه زمانى مالك آن بودهاند، تحريف كردهاند. علماى اسلامى در زمينه دكترينهاى مسيحيت در رابطه با تثليث، فرزندى و الوهيتحضرت مسيح (ع) اختلاف نظر دارند و در نظر آنها، اين مقولات محالات كفر آميزى بوده و به صراحت، از طرف قرآن مردود شمرده شدهاند (سوره مائده آيات 76-75 و سوره توحيد آيات 4-1). اما، آنها در جهت تساهل و تسامح دينى در مورد دينهاى اوليه كه حقوق قرآنى بدان امر كرده است، تمايل داشتند. در نظر بعضى از مسيحيان قرون وسطى، يهوديان تا وقتى كه به تورات پايبند بودند، حتى اگر منكر انجيل نيز بودند، قابل تحمل بودند، اما با پيروى يهوديان از تلمود، (5) آن تساهل براى آنها در نظر گرفته نمىشد، تلمودى كه قسمتهاى زيادى از آن بعد از ظهور مسيحيتبوجود آمد و بنابراين، در نظر مسيحيان، اشتباهات زيادى در آن وجود داشت. اگر در نظر مسيحيان قرون وسطايى، يهوديت تلمودى تحريف شده بود، اسلام دين منحرفترى بود و به اين خاطر كه بر خلاف يهوديت تلموديك، در صدد جذب ديگران به دين خود بود، مىبايست محدود و مغلوب گردد. همانطوريكه مسيحيان اسلام را ترسانيده و در صدد مقابله با آن بودند، مسلمانان نيز در صدد مقابله با جنبشهاى مذهبى تحريف شده بعد از اسلام همانند بهائيت و احمديه برآمدند. در نظر مسلمانان، مسيحيت دين منسوخى بود كه پيروان آن به صورت غير معقولانهاى بر حفظ دين خود بجاى پذيرش آخرين پيام خدا تاكيد مىورزيدند. اگر تسليم مىشدند، قابل تحمل بودند و اگر تسليم نمىشدند، بايد عليه آنها مىجنگيدند تا اينكه بر آنها غلبه پيدا كرده يا اينكه درستى اعتقاد مسلمانان را بپذيرند و يا تسليم حاكميت دولت اسلامى شوند. در نظر مسيحيان، اسلام يك بدعتبود، دكترين دروغينى كه توسط شخصى بنا نهاده شد كه در نظر اروپاييان به عنوان يك بدعت گذار و بعد از آن، در عصر روشنفكرى، به عنوان يك مدعى گرفتن الهامات تعريف مىشد. روابط اسلام و مسيحيت
گرچه مسيحيت و اسلام براى بدست گرفتن دين جهانى، رقيب يكديگر بوده و داراى اشتراكات زيادى در سنتها و اعتقادات خود بودند، ولى بسيارى از اهداف و آرزوهاى آنها در اين جهتبود كه [دين] ديگر را به عنوان جايگزين مورد شناسايى قرار ندهند. اروپاييان در قسمتهاى مختلف اين قاره، با اكراه عجيبى، حاضر به ناميدن مسلمانان با هر اسمى كه دلالت دينى داشته باشد، مىشدند و ترجيح مىدادند كه از آنها با اصطلاحات نژادى ياد كنند. هدف آنها كاهش اهميت اين دين و تنزل آن به مقولهاى داخلى يا حتى قبيلهاى بود. در زمانها و مكانهاى مختلف اروپاييان با توجه به مسلمانانى كه با آنها روبرو مىشدند، آنان را با القابى از قبيل اعراب، زنگىها، تركها، يا تاتارها، نام مىنهادند. ترك حتى به عنوان واژه مترادفى براى مسلمانان تبديل شده بود و گرويدن به اسلام در هر جايى كه به وقوع مىپيوست، با اصطلاح ترك شدن مترادف بود. نويسندگان مسلمان قرون وسطايى، در واقع با همان اكراهى كه مسيحيان نسبتبه مسلمانان روا مىداشتند، رقبا و دشمنان مسيحى خود را با توجه به اينكه چه وقتى و در كجا با آنها روبرو شدهاند، با عناوين رومىها، اسلاوها، يا فرانكها نام مىنهادند. وقتى عناوين دينى بكار برده مىشد، يا در كل منفى بود - مثل كافر و بى دين - يا اينكه نادرست و خوار كننده بود. مثالهاى موازى آن، رويه عمومى مسيحيان در ناميدن مسلمانان با عنوان محمديها، و رويه عمومى مسلمانان در ناميدن مسيحيان با عنوان نصرانىها مىباشد. به هر حال، عموميترين عبارت مذهبى كه هركدام از آنها براى ديگرى بكار مىبرد، كافر بود و در تبادل اين توهينات به يكديگر بود كه آنها به كاملترين و جامعترين درك متقابل رسيدند. اين ادراكات و ديدگاهها، تعيين كننده اولين مواجهات بين آن دو بودند. البته آنها از طريق واقعيتهاى بعدى كه در روابط دو جانبه داشتند، در بعضى جهات مؤيد يكديگر و در جهات ديگرى معتدل شده بودند. دلايل متعددى وجود دارند مبنى بر اينكه چرا اسلام فاتح و اروپا از پا درآمده بود. تقريبا اسلام در اوايل كار خود، يك امپراتورى و تمدن جهانى بود كه به سه قاره گسترش مىيافت، توسط نژادهاى گوناگونى آباد شده و در داخل خود، تمدنهاى قديمى مصر و هلال خصيب (6) را در بر داشت و خيلى سريع ايران و هند شمالى را نيز به خود ضميمه كرد. مسلمانان، فلسفه و علوم يونانى را كه اروپاييان براى چندين قرن در پى كشف آن برنيامده بودند، ذكاوت و سياستمدارى ايران و حتى ميراث مسيحيت اروپايى و بيزانس را به ارث بردند. هنگامى كه اروپا ميان اسلام در جنوب، استپ در شرق، اقيانوس در غرب، مناطق يخزده در شمال محاصره شده بود، جهان اسلام در تماس با يكديگر بودند و بعضى اوقات، در حالت صلح آميزى با تمدنهاى غنى و قديمى هند و چين در حال رقابتبودند. از طرفى، عدد نويسى اعشارى و از طرف ديگر، كاغذ، با تاثير بسيار زياد خود، هم در علوم فرهنگ آنها و هم در حكومت و تجارت وارد گرديد. جهان اسلام متضمن يك فرهنگ غنى و گوناگون، سرزمينها و منابع وسيع، اقتصاد پيچيده و در حال ترقى و همچنين داراى يك جامعه شهرى پيچيده وبر اساس اطاعت از قانون بود، به طورى كه وقتى مسافران اروپايى از شهر استانبول ديدن مىكردند، مىديدند كه نجيبزادگان و حتى سربازان بدون شمشير در خيابانها قدم مىزدند. جهان اسلام به عنوان يك جامعه و براى مدت مديدى به عنوان يك دولت تلقى مىشد كه در عقيده و تبعيت مشترك بودند و از طريق شبكهاى از راههاى زمينى و هوايى كه به منظور تجارت و زيارت بوجود آمده بودند، به همديگر متصل مىشدند. زبان و فرهنگ نيز از ديگر عوامل اتحاد جهان اسلام به شمار مىآمدند. در زمينه زبان عربى، جهان اسلام داراى ارتباطات بى نظيرى در دوران مسيحيت پيش از عصر نو بود. [زبان عربى] زبان حكومتى و بازرگانى، علم و فلسفه، دين و حقوق، همراه ادبيات غنى از لحاظ رسايى و تنوع بود. زبان يونانى سخت و مشكل، لاتين كم ارزش و زبانهاى بومى بدوى اروپا در اوايل قرون وسطى حتى به صورت خيلى جزئى نيز با آن قابل مقايسه نبودند. از تمدنهايى كه در همسايگى اسلام قرار داشتند، مسيحيت اصولا در عقيده، درك از خود و هدف، به تنهايى حالت جهانى داشت. اين دين همانند دينهاى هند و چين منطقهاى نبود و هدفش جذب تمامى انسانها بود. در حقيقت، مسيحيت قبل از گسترش خود، متقارن با اروپا بود، البته استثنائاتى نيز وجود داشت، ولى از اهميت چندانى برخوردار نبود. جمعيتهاى مسيحى تحتحكومت مسلمانان، هيچ گونه حاكميتى نداشتند و در هر موردى، متعلق به كليساها و فرهنگهاى مختلفى بودند. پادشاهى اتيوپى، دولت مسيحى خارج از اروپا، در دوردست قرار داشت و كمتر شناخته شده بود. مسيحيتبه عنوان يك تمدن، آنچنان اروپايى بود كه كنفوسيوس در چين. مسيحيت، دين منطقهاى نه چندان بزرگ بود. مردم آن از يك نژاد بودند و متعلق به تعداد محدودى از گروههاى قومى داراى وابستگى متقابل به يكديگر با يك فرهنگ مشترك قوى بودند. به عبارت ديگر، بيشتر شبيه دين هندويى بود، ولى كوچكتر و فقيرتر. در واقع، مسيحيت در مقايسه با اسلام، فقير، كوچك، عقب افتاده و يك رنگ و متجانس بود. با شروع جنگهاى جدايى طلبى پادشاهيهاى كوچك، كليساهاى مسيحيت نيز به جدايى و بدعت روى آوردند و با دعواهاى هميشگى ميان كليساهاى روم و شرق، ميان دو امپراتورى و حتى براى مدتى ميان دو پاپ مشاجرهاى در گرفت. با پيشروى مسلمانان و فتح مسيحيت در شرق و جنوب مديترانه، مسيحيتحتى بيش از پيش محلى و بومى و محدود به يك شبه جزيره كوچك در قسمت غربى آسيا گرديد و از اروپا نيز در همين محدوده ياد مىشد. براى مدت زمان مديدى، به نظر مىرسيد كه هيچ چيزى نمىتوانست از غلبه اسلام و گسترش عقيده اسلامى و قدرت مسلمانان دراروپا ممانعتبعمل آورد. با توجه به سنت مسلمانان، حضرت محمد (ص) در طى حيات خويش، نامههايى را به تمام پادشاهان كافر - خسرو پرويز در ايران، سزار در بيزانس، نگوس در اتيوپى - فرستاد و آنها را به دين جديد و تسليم به قواعد و حقوق آن فراخواند. مدارك موجود، بيانگر متن چنين نامههايى است. صحت اين مدارك توسط محققين جزئى نگر عصر حاضر كه شامل اكثريت محققين مسلمان مىشود، پذيرفته نشده است و در واقع، ترديد بسيارى در مورد تاريخ ظهور و گسترش اوليه اين عقيده جديد وجود دارد. به غير از چند استثنا، اطلاعات ما بطور گستردهاى از منابع مسلمانان عرب بدست آمده است كه به صورت شفاهى، براى نسلهايى كه كار نوشتن آنها را انجام داده اند، منتقل گرديده است و بنابراين بايد بپذيريم كه دولت اسلامى نخستين، از طريق جنگهاى بسيار گروهى، فرقهاى، قومى و قبيلهاى، تحت تاثير قرار گرفته و يا تحريف شده است. محققين جزئى نگر عصر حاضر، با به زير سؤال بردن دقت و درستى قسمتبسيار زيادى از منابع موجود، بيشتر بر ابهام قضيه افزودهاند تا اينكه به روشن شدن مطالب كمكى كرده باشند. در واقع، چيزى را كه به يقين مىتوان گفت، اين است كه بعد از نيم قرن از فوت پيامبر اسلام (ص)، اسلام يك دين جهانى جديد شده بود كه ادعاى جانشينى دين مسيحيت و تمامى عقايد ديگر را براى تمامى اقوام بشر در نظر داشت و اينكه جامعه و دولت اسلامى كه توسط پيامبر اسلام (ص) در مدينه پايه ريزى شد، به امپراتورى جديد و وسيعى تبديل شده بود كه - همانطورى كه به نظر مىرسيد، در آن زمان با موفقيتهاى فورى كه بدست مىآوردند - به سمت تصاحب جهان، در حال پيشروى بود ... ادامه دارد منبع:
Bernard Lewis, Islam and the West, New York : OxfordUniversity Press, 1993 . 1. شرق شناس، استاد دانشگاه پرينستون و استاد مطالعات خاور نزديك دانشگاه كلولند 2. كارشناس دفتر تحقيقات اسلامى 3. Saint Jerome 4. اين عقيده نويسنده با محتواى تاريخ تطابق نداشته و نشانگر عدم اطلاع وى از زندگانى بسيار سخت و مبارزات پيامبر گرامى اسلام است. (مترجم) 5. Talmud ،مجموع قوانين شرعى و عرفى يهود 6. Fertile Crescent
