اصلاح روش‏هاي گفتگو در عرصه‏هاي جهاني - اصلاح روش های گفتگو در عرصه های جهانی نسخه متنی

اصلاح روش‏هاي گفتگو در عرصه‏هاي جهاني

حسيني نسب

با سپاس از پذيرش گفت‏وگو، موضوع گفتگوي تمدن‏ها و گفتگوي اديان و مذاهب سابقه‏اي طولاني در آيين ما دارد، شاهد آن در زمان پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) كتاب‏هاي معروف به «احتجاجات» در باب گفتگو با ارباب مذاهب و اديان است شما براي گفتگو و ارتباط حوزه با نخبگان اديان و مذاهب ديگر چه راهكاري پيشنهاد مي‏نماييد؟

ـ در راستاي وظايف حوزه سه نوع گفتگو وجود دارد:

1. گفت‏وگو ميان تمدن‏ها: حوزه بايد به عنوان مغز متفكر تمدن اسلامي با تمدن‏هاي بزرگ مثل تمدن چين، هند، يونان، و تمدن غرب امروزي و ديگر تمدن‏هاي مطرح دنيا به صورت فعال ارتباط برقرار كند و هيئت‏هايي را اعزام و دعوت نمايد تا از اين رهگذر بر تجارب حوزه افزوده شود.

2. گفت‏وگو ميان اديان: بايد ميان دين اسلام به عنوان يك دين و در مقابل ديگر اديان آسماني (ابراهيمي) مانند دين يهود و مسيحيت گفتگوي دائمي بر قرار باشد. رسالت امام رضا(ع) با سران و علماي اديان و مذاهب در مجلس مأمون مناظره داشته‏اند. امام صادق(ع) نيز با ملحدان و زنديق‏هاي زمانشان وارد گفتگو مي‏شدند. حوزه بايد به صورت مباشر و فعال وارد گفتگو با اديان مختلف بشود.

3. گفت‏وگو ميان مذاهب اسلامي: هنوز روي اين موضوع به اندازه كافي كار نشده‏است. در كميسيون اروپا و آمريكا [مربوط به نشست ساليانه مجمع جهاني اهل‏البيت(ع)] به اين موضوع اشاره كردم كه متأسفانه ميان مذاهب اسلامي گفتگو در حد عالي وجود نداشته‏است. در دوران معاصر به صورت پراكنده مانند زمان حضرت آيت الله بروجردي(رض) و اخيرا گفتگوهايي پراكنده توسط «مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي» با امكانات ناكافي انجام شده و مي‏شود.

جنابعالي به عنوان يك شخصيت بين‏المللي حوزوي كه سال‏ها در عرصه‏ي بين‏الملل حضور داشته‏ايد نقاط قوت و ضعف حوزه را در چه جاهايي مي‏بينيد؟ آيا ضرورت تغيير و تحول در زمينه‏هاي آموزشي، پژوهشي و تبليغي حوزه را احساس مي‏كنيد؟

ـ نقاط قوت حوزه، فوق العاده زياد است. پشتوانه حوزه‏ي علميه قم از قبيل احاديث ائمه اطهار «عليهم السلام» است كه «قم» را آشيانه‏ي آل محمد(ع) ناميده‏اند؛ و اينكه علم از «نجف» به «قم» منتقل مي‏شود. نشان مي‏دهد قم از پشتوانه‏ي محكمي برخوردار است و اين همه مراجع تقليد، مجتهد و فضلاي متخصص كه در حوزه پرورش يافته‏است نقاط قوّت حوزه هستند. اما بايد تلاش نماييم تا حوزه بتواند در جهان امروز پاسخگوي نيازهاي جهاني باشد.

لطفا درباره مسئله پژوهش و تبليغ نيز نظرتان را بفرماييد. زيرا تبليغ در حوزه‏هاي ما همان حالت سنتي را دارد. براي روزآمد كردن روش‏هاي تبليغ و پژوهش شما چه راهكاري را پيشنهاد مي‏كنيد؟

ـ تمام روش‏هاي تبليغي و پژوهشي حوزه، مطابق با نيازهاي روز دنيا نيست. سال‏ها از تكنولوژي عقب هستيم. وقتي دنيا را مي‏بينيم و مي‏شناسيم، بايد خودمان اصلاح كنيم.

در رابطه با روش‏هاي پژوهشي؛ پيش از گام برداشتن به سوي پژوهش بايد علم پژوهش را بخوانيم زيرا پژوهش و تحقيقات، گونه و شيوه‏هاي متعددي دارد. يكي از علماي بزرگ ايران (اصفهان) كه با غرب و شرق آشنايي داشت و در حوزه‏هاي علميه‏ي ايران و نجف تحصيل كرده و به درجه اجتهاد رسيده بودند و در آلمان نيز تحصيل كرده و عنوان پرفسوري گرفته بودند مرحوم «پرفسور فلاطوري» بودند كه مورد احترام محافل علمي و دانشگاهي دنيا هستند. ايشان در يكي از مقالاتشان (كه در مركز اسلامي هامبورگ به عنوان مجموعه مقالات ايشان به چاپ رسيده است) به اين نكته اشاره مي‏كنند كه ما بايد چه روش و مبنايي را براي تحقيق در اسلام انتخاب كنيم. پيشنهاد مي‏كنم آن مقاله را تكثير بكنند و به عنوان يك «پيشنهاد علمي» براي اصلاح روش‏هاي پژوهش ميان پژوهشگران و محققان ما منتشر كنند، ممكن است موارد ديگري به آن افزوده شود.

پيشنهادم اين است كه قبل از انجام تحقيق ما بايد به پژوهشگران حوزه، علم پژوهش و روش‏هاي پژوهش امروزي را آموزش بدهيم. تا ان شاء الله به اين رسالت مهم حوزه برسيم.

امّا در مسئله‏ي تبليغ، از هزار سال پيش و در مواقع خاصي، حوزه تعطيل مي‏شود و طلاب و فضلاي حوزه به كشورها، شهرها و روستاها مي‏روند؛ اين روش خوب، مفيد و موثر است اما نبايد تنها به اين روش اكتفا كرد، روش‏هاي تبليغي جديد عمدتا بر تهيه فيلم تئاتر، شعر و اينترنت مبتني است. يكي از علل غلبه‏ي فرهنگ آمريكا در خيلي از كشورهاي دنيا كه متفكران آنها از اين قضيه ناراحت هستند فقط بخاطر قدرت عظيم سينمايي آن يعني «هاليوود» است؛ در حاليكه اين فيلم‏ها ارائه كننده يك فرهنگ ثابت نيستند و محتواي ثابتي ندارند آمريكا چند فرهنگي است. روش تبليغ امروزي ديگر «اينترنت» است كه كنترل آن را آمريكا در اختيار دارد. آمريكا توانسته است از اين طريق بر بسياري از كشورهاي دنيا غلبه‏ي فرهنگي پيدا بكند و به قول بزرگان ما «تهاجم فرهنگي» آنها توانسته‏است در كشور ما نيز در بسياري از زمينه‏ها موفق باشد و به سطح بالايي از انتظاراتي كه داشته‏اند رسيده‏اند. بنابراين، نبايد به اين مقدار از روش‏هاي سنتي پژوهشي و تبليغي اكتفا كنيم بلكه بايد يك تحول عميق و ريشه‏اي به وجود آوريم.

معمولاً مجالس، همايش‏ها و كنگره‏هاي علمي فرهنگي در كشورهاي مختلف دنيا از قبيل آمريكا، كانادا و آلمان تشكيل مي‏شود، كه حوزه و نخبگان ايران ارتباط چنداني با اين همايش‏ها ندارند.

تمايل در سطح بالايي وجود دارد كه با حوزه ارتباط برقرار بشود. امّا متأسفانه ابزارهاي ارتباطي حوزه با دنياي امروز در حد مطلوب نيست. اما قابل تقدير است به عنوان مثال چند ماه قبل يك كنفرانس بزرگ در شهر «گراتس» اتريش برگزار شد. باني اين كنفرانس سازمان كنفرانس اسلامي، وزارت امور خارجه اتريش، كميته «آي، سس، كو» (I.C.C.CO) (كه كارهاي علمي سازمان كنفرانس اسلامي را پيگيري مي‏كند) و مجلس اروپا (مساجد و مجالس اسلامي اروپا زير نظر آن قرار دارند) علمايي از: روسيه، آمريكا و الازهر مصر دعوت كرده بودند تا روش تعامل ميان دنياي اسلام و غرب را بررسي كنند و اينكه اسلام متناسب با اروپا چگونه (اسلامي) مي‏تواند باشد؟ از طرف حوزه‏ي علميه‏ي قم يك نفر بود كه من بودم، بنده هم به خاطر شناختي كه از دوستان و مسئولين آنجا داشتم از طرف مركز اسلامي هامبورگ دعوت شده بودم. اين‏ها مايل هستند از هر كس و هر كجا كه دسترسي دارند اطلاعاتي درباره اسلام بگيرند ولي به دليل عدم ارتباط قوي ميان حوزه‏ي علميه و مراكز علمي و دانشگاهي دنيا حتي با كنفرانس اسلامي، كسي از حوزه علميه قم دعوت نشده بود. هنگامي كه طرح و پيشنهادات علماي شيعه را ارائه دادم با يك ديد باز گوش مي‏دادند و برخي از ديدگاه‏هاي شيعه را در پروتكل نهايي گنجاندند. آن‏ها مايل هستند بدانند شيعه كه چند صد ميليون نفر پيرو دارد، چه مي‏گويد؟ ولي به دليل عدم وجود ارتباط عملا از ديدگاه‏هاي حوزه و شيعه استفاده نمي‏شود به نظرم بايد در حوزه يك سازمان قدرتمند و فعال از متخصصان و دلسوزان تشكيل بشود كه اين ارتباط را بر قراركنند.