شايد داستان گوشي‌هاي همراه ضبط شده در روسيه يكي از نشانه‌هاي دشواري كسب و كار در كشور ولاديمير پوتين باشد. سال گذشته ??????گوشي تلفن همراه موتورولا در فرودگاه مسكو به محض رسيدن توقيف شدند. گفته شد كه آنها قاچاقي و تقلبي هستند و از حق ثبت كشور روسيه تخطي شده است و اين اجناس سلامت عمومي را به خطر مي‌اندازد. گفته شد كه حدود ????? از اين گوشي‌ها توسط وزارت كشور نابود شد البته بعدها معلوم شد كه تعدادي از آنها به بازار سياه وارد شده است.
سرانجام اغلب اين گوشي‌ها مرجوع شدند. اين مي‌تواند نشانه‌اي از پيشرفت و يا هرج و مرج باشد. بستگي به اين دارد كه نظر شما چه باشد. اما اصل ماجرا اين است كه علاقه روس‌ها به گوشي موتورولا كم نيست. سرگي اوچارنگو رييس دفتر روسيه اين شركت مي‌گويد، روسيه هم‌اكنون سومين سازنده گوشي تلفن همراه جهان است و بعد از آمريكا و چين قرار دارد. به دليل آنكه بسياري از روس‌ها «تمايل دارند براي وسائلي كه استطاعت آنها را به نمايش مي‌گذارد بيشتر هزينه كنند»، به دنبال مدل‌هاي شيك هستند. بسياري از شركت‌هاي چندمليتي هم تحت‌تاثير رفتار دلگرم‌كننده شركت موتورولا قرار گرفته‌اند. به كنار همه خطرات، تناقض شديدي بين ترس سياستمداران از روسيه و علاقه سرمايه‌گذاران به اين كشور وجود دارد. روسيه در محافل بين‌المللي نه تنها به خاطر زير پا گذاشتن حقوق بشر كه به خاطر پرونده‌هاي رسوايي شركت‌هايش معروف شده است. كرملين در دوران حكومت آقاي پوتين پرونده‌هاي رسوايي زيادي را در شركت‌هاي روسي شاهد بوده است. بخش اعظم اين رسوايي‌ها به شركتي مربوط مي‌شود كه زماني بزرگ‌ترين شركت نفتي اين كشور بود. شركت يوكاس مصادره شد، موسس آن به يك اردوگاه كار اجباري در سيبري تبعيد شد و ساير سهامدارانش مورد كلاهبرداري قرار گرفتند. بيل برودر رييس بزرگ‌ترين سرمايه‌گذار پورتفوليوي روسيه به نام مركز هرميتاژ كپيتال، از كشور اخراج شد. علت آن هم اينگونه اعلام شد كه او تهديدي براي امنيت ملي روسيه است.
اما به احتمال زياد علت اصلي اين بود كه او در امور اسرارآميز حاكميت شركت ها كه در هاله‌اي از عدم‌شفافيت فرو رفته است، بيش از حد عادي موشكافي مي‌كرد. شركت گاز پروم هم كه از جانب دولت حمايت مي‌شود مسووليت پروژه‌هاي نفت و گاز جزيره ساخالين را بر عهده گرفت. اين بزرگ‌ترين برنامه سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي روسيه بوده است. شركت تي‌ان‌كا - بي‌پي، يك شركت نفتي انگليسي - روسي است كه به احتمال قوي قرباني بعدي خواهد بود.
اما در كنار همه اين جريانات پشت پرده، اقتصاد روسيه براي هشت سال متوالي رشد خوبي را شاهد بوده است. تنها سال گذشته رشد اقتصادي اين كشور به زير ?درصد رسيد. نماينده روسيه در مجمع جهاني اقتصاد در داووس هفته گذشته اعلام كرد كه توليد ناخالص داخلي كشورشان به زودي از توليد ناخالص داخلي فرانسه پيشي مي‌گيرد. افزايش توليد نفت و گاز و افزايش قيمت‌هاي آنها موجب اين رشد اقتصادي بود. اما مديريت صحيح اقتصاد كلان روسيه كه يكي از دستاوردهاي بي‌چون و چراي آقاي پوتين است، كشور را از خطر سقوط قيمت نفت تا مدتي مصون مي‌دارد. دستمزدها در روسيه به سرعت رو به افزايش هستند. اغلب مردم روسيه پول كمي را پس‌انداز مي‌كنند و هزينه مصرف‌كنندگان حتي در خريدهاي كوچك نيز به طور قابل‌مشاهده‌اي افزايش يافته است. از جمله اين خريدها مي‌توان به خريد گوشي‌هاي تلفن همراه اشاره كرد. همه اين موارد در كنار ارزش قدرتمند روبل در برابر دلار به معناي آن است كه سودهاي بزرگي در بخش خدمات مالي، ساخت و ساز و به‌خصوص كالاهاي مصرفي و خرده‌فروشي نهفته است.
سال گذشته فروش بخش خرده‌فروشي رشدي ??درصدي را تجربه كرد. بيشترين هزينه‌هاي مصرف‌كنندگان صرف بخش خواروبار، نوشيدني‌ها و خودرو مي‌شود.
يك مركز مشاوره‌اي مشهور به نام پرايس واترهاوس كوپرز اعلام كرده است كه در اين کشور فروش خودروهاي جديد خارجي (كه بسياري از آنها در روسيه مونتاژ مي‌شوند) سال گذشته براي اولين بار از خودروهاي داخلي پيشي گرفت. روس‌ها آموخته‌اند كه نام‌هاي تجاري خارجي حتي با قيمت‌هاي بالاتر از مشابه‌هاي داخلي خود، ارزش بيشتري دارند چون كيفيت آنها بهتر است به همين دليل تقاضاي روسيه براي اين نام‌هاي تجاري رو به افزايش است. اريك سند برگ، رييس سابق يك شركت نوشيدني و شيريني‌فروشي به نام كندبري مي‌گويد مركز تلفن اين شركت در روسيه نسبت به ساير كشورها به بيشترين و تخصصي‌ترين سوال‌ها پاسخ مي‌دهد. شركت بزرگي كه در سطح جهان پاسخگوي نيازهاي طبقه متوسط است آيكيا نام دارد.
اين شركت ارائه‌دهنده لوازم منزل و طراحي داخلي ?/?ميليارد دلار در روسيه هزينه كرده است. هم‌اكنون آيكيا هشت فروشگاه و هشت بازار بزرگ در روسيه را به خود اختصاص داده است. رييس منطقه‌اي اين شركت به نام پيركافمان مي‌گويد: «اوضاع در روسيه مانند ترن هوايي شهر بازي است. شما نمي‌توانيد حدس بزنيد فردا در اينجا چه اتفاقي مي‌افتد.» اما نياز روزافزون روسيه براي مبلمان و لوازم منزل موجب سرمايه‌گذاري بسياري از شركت‌ها در اين كشور شده است. از كالاهاي موردعلاقه روس‌ها مي‌توان به تخت‌خواب‌هاي تاشو (سوفا)، دمپايي و انواع ليوان اشاره كرد. آقاي كافمان مي‌گويد پرسنل روس او بسيار زود مي‌آموزند به همين دليل نيمي از مديران فروشگاه‌هاي او روس هستند.
پنج باب از مغازه‌هاي آيكيا در خارج از مسكو تاسيس شده‌اند كه اين نشان‌دهنده پراكنده شدن و انتشار ثروت و رونق به خارج از مرزهاي پايتخت اين كشور است. قرار است سه فروشگاه ديگر هم در سال جاري خارج از مسكو افتتاح شود. آقاي اوچارنكو مي‌گويد هم‌اكنون مسكو حدود يك چهارم فروش گوشي‌هاي موتورولا را در روسيه به خود اختصاص داده است و سه چهارم باقيمانده در شهرهاي ديگر اين كشور به فروش مي‌رسد. او مي‌گويد در سال‌هاي پيش درست عكس اين وضعيت صادق بود.
سال گذشته با وجود اينكه پوتين با همتاهاي غربي خود بيش از هر زمان ديگري غريبه بود، شاهد رونق بازار سهام در روسيه بوديم و سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي به حدود ??ميليارد دلار بالغ شد. يعني دو برابر سرمايه‌گذاري مستقيم خارجي در سال ????. به علاوه اين سرمايه‌گذاري‌ها كمتر از هر زمان ديگري مربوط به بخش نفت و گاز بود. به نظر مي‌رسد خطرات بزرگي چون تحولات سياسي كه ممكن بود سرمايه‌گذاران را مورد تهديد قرار دهد، تا حد قابل‌توجهي كاهش يافته است. يكي از افراد شركت‌كننده در اجلاس داووس به نام ديمتري مدودوف، يكي از معاونان نخست‌وزير است كه احتمال مي‌رود در سال ???? جانشين پوتين شود. بسياري از سرمايه‌گذاران معتقدند او از نامزدهايي است كه كمترين نكات منفي را مي‌توان در عملكردش يافت.
به راستي قوانين دستيابي به يك موفقيت تضمين‌شده در روسيه چيست؟ اول آنكه بايد از سرمايه‌گذاري در صنايعي كه دولت آنها را «استراتژيك» مي‌خواند اجتناب ورزيد. از جمله اين صنايع مي‌توان به منابع طبيعي اشاره كرد. اما بايد به خاطر داشته باشيد كه دولت در هر زمان ممكن است نظر خود را در اين مورد تغيير دهد. (مجموعه‌اي از قوانين جديد كه مدت‌ها تصويب آنها به تعويق افتاده بود، به زودي قوانين مربوط به شركت‌هاي خارجي را در اين صنايع تعريف خواهد كرد.)
دوم آنكه از شريك نامناسب بپرهيزيد. اگر به تاريخچه افرادي كه در دهه ?? ميلادي درآمدهاي مشكوك اما هنگفت كسب كردند توجه كنيد، متوجه خواهيد شد كه از آنها و هر كسي كه به پوتين نزديك است بايد اجتناب كنيد چون بعد از سال ???? به احتمال قوي پرونده اختلاس‌هاي آنها مطرح خواهد شد. سوم آنكه دوستان مناسب برگزينيد.
اين در منطقه به معناي تقويت دولت محلي است. آقاي اوچارنكو مي‌گويد مهم است كه در اذهان عمومي شما به عنوان كسي كه يك شبه به پول رسيده است شناخته نشويد. «هر چه بيشتر سرمايه‌گذاري كنيد، از امنيت بيشتري برخوردار خواهيد بود.» بايد آنقدر بزرگ جلوه كنيد كه نسبت به حملات بروكراتيك در امان بمانيد. اما از رقبايي كه ارتباطات قوي‌تر نسبت به شما دارند بپرهيزيد. بالاخره اينكه خود را براي زماني كه انتخابات برگزار مي‌شود و اوپوزسيون سياسي تغيير مي‌كند و انتقال قدرت روي مي‌دهد، كاملا آماده سازيد.
لطفا منتظر باشید ...
