لطفا منتظر باشید ...
سازمان ديانت و برنامههايي براي فردا
آسياي صغير (تركيه كنوني) همواره محل نزاع و اختلاف بين شرق و غرب بوده است. از جنگهاي هخامنشيان و دولت شهرهاي يوناني تا جنگهاي هفتصد ساله ايران و روم، اين سرزمين كانون التهاب و تنش بوده است. بعد از ظهور اسلام نيز اين روند ادامه يافت.از درگيري سلجوقيان مسلمان با بيزانس تا فتح استانبول توسط سلطان محمد فاتح، امپراتور عثماني، اين سرزمين را به صورت دشمن سرسخت غرب درآمد، اما با فروپاشي امپراتوري عثماني، اين روند متفاوت شد و تركيه جديد بهشت گمشده خود را در آن سوي «بسفر»(1) جستوجو كرد.كشوري كه زماني مركز طولانيترين خلافت ـ ظاهرا ـ اسلامي بود، اينك به سرزميني با حكومت لائيك تبديل شده است. با اين حال، مسلمان بودن بيش از 98 درصد مردم اين كشور و نيز سياست «پان تركيسم» اين حكومت كه منطقه نفوذي آن غالبا در ميان مسلمانان ميباشد توجه به دين و مذهب را به عنوان وسيلهاي در خدمت حكومت قرار داده است. همانگونه كه گفتيم، امپراتوري عثماني آخرين خلافت رسمي اسلامي بود. نظام امپراتوري شديدا متمركز و مبتني بر مذهب خليفه، به عنوان بالاترين مقام رسمي مسلمانان، محسوب ميشد، با اين حال، امور ديني بر عهده سازماني به نام «مشيخت» بود كه شيخ اسلام رياست آن را بر عهده داشت. در سال 1920 وزارت مشيخت، شريعت و اوقاف، جاي آن را گرفت. با اعلام جمهوري در سوم مارس 1924 و خط مشي جدايي دين از سياست اين رژيم، وزارت مذكور منحل گرديد و سازماني به نام رياست امور ديني (سازمان ديانت) تشكيل شد. اين سازمان وابسته به نخستوزيري ميباشد. اولين رئيس آن فردي به نام محمد رفعت افندي برهچيزاده بود و اكنون رياست آن با محمد نوري ييلماز ميباشد. در ابتدا اين سازمان از رئيس، هيأت مشاور و مأموران مركز تشكيل ميشد. در سال 1927 رياست هيأت بررسي مصاحيف (كتب)، مديريت مؤسسات ديني و واحدهاي مديريت مأموران، سجل، مديريت اوراق و تحريرات به آن پيوست. اين تغييرات تا سالهاي بعد همچنان ادامه يافت، تا اين كه با تصويب قانون اساسي 1982 سازمان مذكور بدون شكل معرفي شد.رياست امور ديني نهادي است كه در درون اداره عمومي كشور در قالب لائيسم و به دور از انديشهها و نظرات سياسي و با هدف استقرار حاكميت دولت لائيك، سركوب مقاومتها و طبق قوانين خاص انجام وظيفه مينمايد. به طور كلي سازمان ديانت را ميتوان تشكيلاتي در دست دولت لائيك براي مهار مسلمانان دانست.ساختار سازمان رياست امور دينيسازمان ديانت تشكيلات خود را در سه سطح مركز، شهرستانها و خارج از كشور مرتب نموده است.الف. تشكيلات مركز
تشكيلات مركز عبارتند از: رئيس، معاون و واحدهاي زير؛1. واحدهاي اصلي
1-1. شوراي عالي امور دينياين شورا عاليترين مرجع تصميمگيري و مشورتي سازمان است كه از يك رئيس و پانزده عضو و به تعداد كافي كارشناس تشكيل ميشود. خطمشي سازمان از طريق اين نهاد مشخص ميشود و پاسخ به اشكالات ديني بر عهده آن ميباشد. تحقيق و بررسي امور ديني و تصويب اجازه انتشار آثار سازمان بر عهده اين شورا ميباشد.2-1. مؤسسه بررسي قرآناين مؤسسه عهدهدار بررسي امور مربوط به انتشار قرآن است. به عبارتي، چاپ هر نوع قرآن به مجوز اين مؤسسه نياز دارد و بدون تأييد مؤسسه مذكور، انتشار قرآن، اعم از اين كه از طرف سازمان يا انتشارات ديگر باشد، ممكن نيست. اين مؤسسه در مورد قرآن تحقيقات علمي نيز انجام ميدهد.3-1. رياست دايره خدمات دينيتوضيح مسائل ديني بر عهده اين اداره است. مسائلي از قبيل تعيين اوقات نماز، ايام ديني، هلال ماه و... بر عهده اين اداره است.4-1. رياست آموزش دينياين دايره وظيفه آموزش ديني افراد شاغل در سازمان را بر عهده دارد. اين آموزش سالانه بوده و افراد آموزش ديده با هدف شغلي در كلاسها حضور مييابند. امور مربوط به كلاسهاي قرآن نيز بر عهده دايره ياد شده است.5-1. رياست دايره حجبرنامهريزي و اجراي كليه امور مربوط به انجام حج و عمره حجاج بيتالله الحرام در داخل و خارج از كشور بر عهده اداره مذكور ميباشد. اين اداره در اجراي هدف ياد شده با ساير ارگانها و مؤسسات نيز همكاري ميكند.6-1. رياست بخش انتشارات دينيانجام امور مربوط به انتشارات ديني (اعم از سمعي، بصري، چاپ و...) بر عهده اين بخش است. اين اداره خدمات كتابخانهاي سازمان را نيز انجام ميدهد.7-1. رياست اداره روابط خارجيارائه خدمات ديني براي تركان (اعم از اتباع تركيه و كشورهاي ترك زبان) با دايره مذكور ميباشد. اجراي امور مرتبط با خدمات مذكور نيز با بخش فوق است. برگزاري سمينارها و تشكيل كلاس براي افراد اعزامي به خارج نيز بر عهده اين اداره است. راهنمايي هيأتها، گروهها و افرادي كه از خارج آمدهاند و با سازمان مذكور ارتباط برقرار ميكنند نيز بر عهده اين بخشها است.2. واحدهاي مشورتي و بازرسي
1-2. اداره بازرسي2-2. اداره مشاوره حقوقي3-2. رياست اداره تحقيق، برنامهريزي و هماهنگي3. واحدهاي پشتيباني
1-3. رياست اداره پرسنلي (كارگزيني)2-3. رياست اداره مالي ـ اداري3-3. مديريت به كاراندازي سرمايه گردان4-3. كارشناسي دفاع اجتماعي5-3. مديريت روابط عمومي و مطبوعاتي6-3. مديريت مركز اطلاعرساني7-3. مديريت خدمات فنيب. تشكيلات شهرستانها
تشكيلات سازمان امور ديانت در شهرستانها متشكل از مفتيگريهاي استانها و شهرها و مديريتهاي مركز آموزش ميباشد.1. مفتيگريها
مراكز مفتيگري در استانها و شهرستانها تشكيل ميشوند. در مفتيگريهاي استانها، مفتي استان، معاون مفتي، مدير شعبه، واعظ، مدير كلاس قرآن، بازرس، كارشناس، متصدي معلم كلاس قرآن، امام خطيب، مؤذن، خادم مسجد و ديگر پرسنل لازم حضور دارند.در مراكز مفتيگري شهرستانها، مفتي شهرستان، واعظ، متصدي، كارشناس، معلم قرآن، امام خطيب، مؤذن، خادم مسجد و... مشغول به كار هستند.2. مديريت مراكز آموزش
مراكز آموزشي سازمان ديانت در شهرهاي ايتاليا، بولو (Bolu)، اِلازيق (Elazig)، ارض روم، كاستامُنو، قونيه، استانبول، مانيسا و ترابوزان مستقر ميباشند. در مراكز آموزش، افرادي چون مدير مركز، معلم، كارشناس، متصدي و... مشغول به كار ميباشند.ج. تشكيلات خارج از كشور
سازمان ديانت در كشورهايي فعاليت ديني دارد كه اتباع تركيه در آنها زيادند يا ترك زبان هستند. تشكيلات سازمان در سفارتخانههاي تركيه با عنوان رايزني امور ديني و در كنسولگريهاي آن با عنوان وابسته امور ديني فعاليت ميكنند. رايزنيهاي امور ديني تركيه در آلمان، امريكا، استراليا، بلژيك، دانمارك، فرانسه، هلند، سوئيس، روسيه، آذربايجان، قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان، انگليس، مقدونيه و قبرس شمالي حضور دارند. وابستههاي امور ديني نيز در شهرهاي برلين، دوسلدورف، اسن، فرانفكورت، هامبورگ، هانور، كلن، كارلسروهه، مونيخ، نورنبرگ، اشتوتگارت، مونستر و ماينز آلمان، شهرهاي ملبورن و سيدني استراليا، شهر دونته هلند، شهر ليون فرانسه، شهر نيويورك امريكا، شهر جده عربستان، نخجوان و كوستنس روماني فعاليت دارند. در كشورهاي كانادا، نروژ، ليتواني، اوكراين، مغولستان و گرجستان نيز مأموران سازمان به فعاليت ديني مشغول ميباشند (بدون اين كه عنوان رايزني يا وابستگي داشته باشند.)(2)فعاليتهاي سازمان ديانت در داخل كشور تركيه1. تشكيل نهاد عالي امور ديني
اين نهاد به عنوان عاليترين ارگان تصميمگيري و مشورتي سازمان ديانت وظيفه پاسخگويي به سئوالات ديني مردم را دارد. سالانه حدود يك هزار سئوال ديني مكتوب و شفاهي به اين نهاد ميرسد. نهاد مذكور داراي كميسيونهاي فتوا، انتشارات ديني و مطبوعات، خدمات ديني و ارشادي و كميسيونهاي ديگري از اين دست.2. برگزاري جلسات مشورتي ديني
اين جلسات با هدف روشن ساختن اذهان عمومي در مورد مسائل ديني تشكيل ميشود. سازمان ديانت از تاريخ تأسيس تا كنون، دو بار در سالهاي 93 و 98 در آنكارا چنين اجلاسهايي تشكيل داده است. در اجلاس 98 از پاتريكهاي ارمني، رومي، سرياني و فتري (مسيحياني كه در دوره عثماني كار ترجمه را عهدهدار بودند) خاخامهاي تركيه و تعدادي ديگر از خارج، جهت شركت در اين اجلاس دعوت شده بود. در اجلاس 98 سه كميسيون تشكيل شده بود؛ كميسيون ديالوگ اديان، كميسيون حل مسائل ايجاد شده از تفسيرهاي مختلف ديني و كميسيون آموزش ديني، در اجلاس 93 تصميم به تصويب اعضا رسيد. البته در اجلاسها برگزاركنندگان تلاش ميكنند تا راه را براي رسيدن به اهداف دولتي در جهت انحراف دين جامه عمل بپوشانند.3. ايجاد بناي مساجد براساس يك نقشه و طرح واحد
براساس قوانين سال 1998، مساجد بايد با توجه به نياز و شرايط محل ساخته شوند و طرح آنها بايد از لحاظ منظر با ساير مساجد همگوني داشته باشد.همچنين مساحت مساجد كوچك 2500 متر، مساحت مساجد متوسط 5000 متر و مساحت مساجد مركزي 10 هزار متر مربع خواهد بود.4. محول شدن اداره امور مساجد به سازمان ديانت
براساس قوانين جديد ساخت مساجد بايد با اجازه سازمان باشد، همچنين اداره امور مساجد بر عهده سازمان است. مساجدي كه بدون اخذ مجوز از سازمان جهت برگزاري عبادت ساخته شوند، ظرف سه ماه به آن سازمان تحويل داده خواهند شد. اين امر، يعني كنترل شديد رژيم بر مساجد به وسيله اين سازمان انجام ميگيرد.(3)5. مركز تحقيق، توسعه و اسناد (AR_GED)
اين مركز وابسته به نهاد عالي امور ديني است كه در سال 1996 تأسيس شد. اطلاعات مربوط به سازمان، فعاليتهاي سازمان، اوقات نماز، انتشارات سازمان، مسائل مربوط به حج، استفتائات ديني و خبري از طريق شبكه اينترنت در اين مركز قابل دريافت ميباشد.6. خدمات ديني
سازمان ديانت با رعايت اصول قانون اساسي و به دور از هرگونه نگرش سياسي، امر تبليغ و انتشار اصول عاليه ديني را وظيفه خود ميداند. هر چند در عمل وابستگي اين سازمان به نهاد حكومتي خود اصليترين مانع در اين راه ميباشد. ارشاد و راهنمايي مردم در مورد اموري از قبيل اتحاد، برابري، فداكاري، تعاون، برادري، محبت، احترام، خوشبيني، حمايت و نيز اموري كه باعث ضعف در جامعه ميگردد مثل شراب، قمار، مواد مخدر، روابط غير اخلاقي و... برعهده اين نهاد است. فعاليتهاي ديني علاوه بر مساجد در مدارس، بيمارستانها، زندانها، كارخانجات، كوي دانشجويي، خانه سالمندان، مهدهاي كودك و... نيز انجام ميشود. برقراري برنامههاي وعظ در ماه مبارك رمضان، ايام مبارك و ميلاد حضرت رسول(ص) از ديگر اقدامات اين سازمان است. البته در كشوري كه نهاد ديني مجري تصميمات دولتي است و به دينستيزي خود ميبالد، اين اقدامات جز اعمالي براي كنترل و هدايت مطلوب جريانهاي اسلامي، هدفي نميتواند داشته باشد.7. خدمات آموزشي
1-7. فعاليتهاي آموزش ديني متعددبرقراري حدود 3683 كلاس آموزش قرآن حفظ سورههاي نماز و اطلاعات مختصر ديني، تهيه كاستهاي مربوط به قرآن، وعظ، فيلمهاي كارتوني آموزش ديني براي كودكان، سريال و فيلمهاي مستند، برنامههاي آماده براي پخش از راديو و تلويزيون، برنامههاي سمعي و بصري، موسيقي مذهبي، پخش سمعي و بصري برنامههاي ديني از كانالهاي تلويزيوني خصوصي و دولتي، بهويژه از كانال TRT در خلال ساعتهاي 21-23 شنبهها، از جمله فعاليتهاي آموزشي اين سازمان است.2-7. كلاسهاي ويژه آموزش پرسنل سازمانآموزش پرسنل شاغل در مناطق مختلف سازمان در 9 مركز آموزشي صورت ميگيرد. در مدت سه سال 4648 نفر در اين مراكز آموزش ديدهاند. همچنين دو مركز آموزشي استانبول و قونيه به عنوان مراكز آموزش ويژه تعيين شدهاند.از سال 1976 تا كنون تعداد 531 نفر در اين مراكز آموزش ديني ديدهاند. اين فارغالتحصيلان پس از يادگيري تخصصي امور ديني با عنوان واعظ و مفتي منصوب ميشوند.3-7. برقراري كلاسهاي مربوط به اذان و خطابهكلاسهاي مذكور با هدف آموزش اذانخواني با صداي خوش و همچنين ايراد خطابه و تربيت امام خطيب تشكيل ميگردند. حدود 1051 مؤذن و 5671 امام خطيب از اين كلاسها فارغالتحصيل شدهاند.8. نشستهاي ناحيهاي
سازمان ديانت به منظور ارزيابي عملكرد خود و حل مشكلات، با شركت مفتيها، واعظان و مأموران ديني جلساتي در مناطق مختلف تشكيل ميدهد.9. فعاليتهاي مربوط به اول ماههاي قمري و اوقات نماز
در پي كنفرانس 1978 استانبول پيرامون مشخص ساختن اول ماههاي قمري و همكاري رصدخانه قنديلي (Kanolili)، اول ماههاي قمري تا سال 2000 مشخص شد و به همراه اوقات نماز به صورت جداولي تهيه گرديده و به كشورهاي اسلامي و نواحي مختلف تركيه فرستاده شد. همچنين در شبكه اينترنت پروندهاي با عنوان DiyanetWebتشكيل شد كه اطلاعاتي پيرامون اوقات نماز، تعيين قبله نماز، تعيين صدساله آغاز اعياد رمضان و قربان، ايام مبارك، روزها و شبهاي ديني سال 1999 و 2000، ايام تعطيلات رسمي و ديني سال، مقررات مربوط به تقويمها و... در آن موجود است.10. گردهماييها
اين بخش گردهمايي رؤسا و اعضاي هيأت علمي دانشكدههاي الهيات را به منظور تبادل نظر در آنكارا شامل ميشود.11. آمارنامه
شامل تهيه كتاب آمار فعاليتهاي سازمان ميگردد.12. برنامهريزي
در برگيرنده تنظيم برنامههاي كاري به طور سالانه است.13. استفاده از ابزار روز
استفاده از رايانهها در تشكيلات با هدف تشريح در امور و ايجاد ارتباط هماهنگ.14. تحقيقات
15. مبارزه با خرافات
يكي ديگر از فعاليتهاي سازمان ديانت مبارزه با خرافات و اوهام ميباشد كه به دلايل مختلف وارد اسلام شده است. هر چند سازمان اين اعتقادات را برخاسته از منابع مسيحي و يهودي يا دين تركان قبل از اسلام، طريقتهاي اهل سنت و نيز مذهب علوي ميداند، با اين حال با همين روش برخي از اعتقادات راستين بهويژه معتقدات شيعي را نيز زير سئوال ميبرد. تا كنون حدود 70 نوع اعتقاد خرافي توسط اين سازمان شناسايي شده و تلاش براي از بين بردن آنها آغاز گرديده است از جمله اين اعتقادات ميتوان به موارد ذيل اشاره كرد:1. صداي سگ، الاغ و جغد در هنگام اذان نشانه بدشانسي است.2. اعتقاد به تناسخ.3. جنگيري، فالگيري، دعاي تعويذ و نظربند.4. در زيارتگاهها و بر روي درختان گره زدن و كمك خواستن، نذر كردن، شمع روشن كردن و درخواست برآورده شدن خواستها.5. شوم دانستن نظافت و انجام بعضي كارها مثل مسافرت در بعضي از ايام.6. گناه دانستن در شب ناخن گرفتن، ريش تراشيدن و آدامس جويدن.7. طواف دادن افراد غشي در روز جمعه به دور مسجد.8. فال گرفتن توسط كتابهاي ستارهشناسي.9. عطسه اگر فرد باشد شوم است.10. ميان دو عيد نبايد عقد انجام داد.11. براي رفع سردرد خون قرباني به پيشاني ماليدن.12. جارو نكردن خانهاي كه جنازه از آن خارج شده است.13. حنا گذاشتن به دست و پا.14. گذاردن كاغذ دعا و آيه قرآن در كفن مرده.16. عبور عروس از روي قرباني.17. تيراندازي به هنگام گرفتگي ماه يا خورشيد.18. بريدن مقداري از كفن مرده براي باريدن باران.1. سند شماره 5425فعاليتهاي سازمان ديانت در خارج كشورهمان گونه كه ديديم سازمان فعاليتهاي خود را به كشورهايي اختصاص داده است كه اتباع تركيه در آن زيادند مثل كشورهاي مهاجرپذير اروپايي ياكشورهاي ترك زبان مانند كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز. لذا ما نيز اين فعاليتها را در دو بخش بررسي ميكنيم:
