بررسي مقايسه‌اي وضعيت اقتصادي،اجتماعي و خانوادگي همسران شهدا ومفقودين شهر تهران

بررسيمقايسه‌اي وضعيت اقتصادي، اجتماعي وخانوادگي همسران شهدا و مفقودين شهرتهران هه اسفند هههه *بررسي مقايسه‌اي وضعيت اقتصادي،اجتماعي و خانوادگي همسران شهدا ومفقودين شهر تهرانمجري:زهرا دارياپور مشاور:جناب آقاي شريفيانزيرنظر: دكتر محمد زاهدي اصلدفتر تحقيق و پژوهش ادارهتحقيقات و مطالعاتسال1377محل نگهداري:آرشيواداره كل مطالعات وتحقيقات 

نتايجو پيشنهادها  *مقدمه:خانوادهنهادي حياتي در زندگي اجتماعي است كهبنيان‌هاي اجتماعي، ارزشي و عاطفي فرددر آن پي‌ريزي مي‌گردد. هر گونه خلل وكاستي در خانواده موجب تزلزل آن گشته وديگر نمي‌تواند وظايف خويش را در برابرجامعه ايفا نمايد. پديده شهادت و مفقودشدن جمعي از اعضاي دلير اين مرز و بوم دراثر جنگ تحميلي عراق عليه ايران موجبتحميل مشكلاتي براي خانواده‌هاي محترمآنان در زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي،بالاخص براي همسران آنان شده است. كهتحقيق حاضر سعي در شناسايي و مقايسه اينمشكلات در ميان همسران شهدا و مفقوديندارد.

بازگشت*كليات تحقيقفصل اول شامل: مقدمه،بيان مسأله واهداف تحقيق مي‌باشد.در"مقدمه" آورده شده ‌است؛ ((‌پديده بي سرپرستي، امري است كه به ناگاهبا غيبت مرد، خواه به دليل بيماري،مأموريت شغلي، طلاق، شهادت و مفقودشدن، سبب مي‌گردد كه كليه مسئوليت‌هايخانواده اعم از امور اقتصادي، سرپرستي،نظارت در كنار وظايف اصلي زن بر عهده ويقرار بگيرد و اين در حالي است كه آموزش وتجربه‌اي درباره آن نداشته است.))در" بيان مسأله" آمدهاست كه: ((جنگ تحميلي عراق عليه ايرانسببشهادت و مفقود شدن افراد دليري از اينمرز و بوم شد که گرچه به مصداق آيه شريفهقرآن "من يقاتل في سبيل‌اللهفقتل اويغلب فسوف نويته اجراعظيما"."هر کس درجهاد در راه خدا کشته شد يا فاتح گرديدزود باشد که او را در (بهشت ابدي) اجرعظيم دهيم". (قرآن کريم س نساء آيه74) آنان خود به فوز و اجر عظيميافتند، اما خانواده‌هاي آنان از نعمتوجود آنان محروم گرديدند و بار سنگينمسئوليت سرپرستي خانواده و تربيتفرزندان بر عهده همسران شهدا و مفقودينواقع شده است.))طبق آمار بنيادشهيد انقلاب اسلامي، در کل کشور 53107همسر شهيد وجود دارد که از اين تعداد 24176نفر ازدواج مجدد نموده‌اند و 5185 نفرهمسر مفقود وجود دارد که از اين تعداد1085 نفر ازدواج مجدد نموده و 4100 نفرازدواج ننموده‌اند.همسرانشهدا و مفقودين از يک سو بايستي بار غمفقدان همسر را به دوش کشند و از سوي ديگروظيفه خطير انجام وظيفه در دو نقش پدريومادري توامان بر عهده گيرند و خود را باوضعيت موجود تطبيق دهند. سرپرستيخانواده ابعاد مختلفي دارد که از جملهآنها مي‌توان به موارد تهيه معايش وروزي خانواده، انجام امور حقوقي واداري مربوط به اعضاي خانواده، تربيتفرزندان، نظارت بر امور تحصيلي فرزندانو انجام امور منزل را  اشاره نمود. ازآنجا كه فرد در بسياري از موارد، آمادگيمواجهه با چنين وضعيتي را نداشته، دچارابهام و تعارض نقش و مبتلا به مشكلاتازجمله: در زمينه اداره و سرپرستيخانواده، تربيت و تحصيل فرزندان وروابط اجتماعي با خويشان و دوستانمي‌گردد که با توجه به اين آمار،شناسايي وضعيت اقتصادي، اجتماعي وخانوادگي آنان از جمله ضرورياتي است کهمي‌تواند بنياد شهيد انقلاب اسلامي رادر برنامه‌ريزي هر چه بهتر براي خدمترساني به آنان ياري نمايد."اهداف تحقيق":الف:شناسايي و مقايسه وضعيت اقتصادي همسرانشهدا و مفقودين ب: شناسايي ومقايسه وضعيت تحصيلي فرزندان شهدا ومفقودين ج: شناسايي و مقايسهوضعيت رفتاري فرزندان شهدا و مفقوديند: شناسايي و مقايسه وضعيتحضانت فرزندان شهدا و مفقودين و... ميباشد.

بازگشت* ادبيات تحقيقاين فصل داراي دو بخش مي‌باشد: دربخش اول به بيان نظريه‌ها در موردتعريف خانواده، انواع خانواده،ويژگي‌هاي خانواده بسامان، نابسامانيخانواده، انواع خانواده نابسامان،خانواده متزلزل، معني پدر براي كودك،انواع خانواده‌هاي محروم از پدر،محروميت از پدر توسط مرگ، نقش‌هاي پدردر خانواده، آثار محروميت از پدر برايفرزندان، نقش‌هاي اجتماعي در خانواده،تربيت نسل شاهد، خدمات ارائه شده بهخانواده‌هاي شهدا در كشورهاي ديگر وتعهدات بنياد شهيد و در بخش دوم بهسوابق تجربي موضوع پرداخته شده است.

بازگشت*روش شناسيتحقيقروش تحقيق اينپژوهش حاضر، پيمايشي و توصيفي -مقايسه‌اي است و به مطالعه نمونه‌اياز جمعيت كه معرف كل جامعه آماري است،مي‌پردازدكه جامعه آماري آن شاملدوگروه است:الف- همسرانازدواج مجدد نكرده شهداي ساكن شهرتهران.ب- همسران ازدواج مجددنكرده مفقودين ساكن شهر تهران.روش نمونه‌گيري در تحقيق حاضر،به صورت نمونه‌گيري خوشه‌اي چندمرحله‌اي است. در مرحله اول مناطق نهگانه بنياد شهيد شهر تهران به چهار بخششمال، شرق، غرب و جنوب تقسيم شده و سپس 5منطقه (1،4،5،6 و 9) از بين آنها به شيوهتصادفي انتخاب گرديد. در مرحله بعد بامراجعه به منطقه‌هاي مذكور، فهرستكامل همسران ازدواج نكرده شهدا ومفقودين گرفته شده و در جمعيت، نمونهلازم از ميان آن برگزيده شد.براي تعيين حجم نمونه براساس فرمولنمونه‌گيري

محاسبات آماري لازمانجام شده و تعداد 120 نفر پس از دخالتدادن تعداد جامعه آماري كل بدست آمد كهاز اين تعداد با توجه به حجم جمعيت دوگروه 70 نفر همسران شهدا و 50 نفر همسرانمفقودين، ازدواج نكرده مي‌باشند.بايستي متذكر گرديد كه پنج مورد نمونهپس از مراجعه ازدواج كرده بودند كه ازنمونه خارج شده و در نتيجه نمونه به 115نفر بالغ شد.شيوه جمع‌آورياطلاعات پيمايشي براساس مصاحبه بههمراه پرسشنامه محقق شده است داراي 41سؤال و 3 بخش است: الف) سؤالاتشناسايي.ب) سؤالات مربوط بهطيف ليكرت.ج) سؤالات مربوط بهسنجش فرضيات تحقيق.براي سنجش،پايان پرسشنامه  از روش تست-تست مجدداستفاده شده است. جهت اعتبار دروني وبيروني يافته‌هاي تحقيق اقدامات معرفبودن نمونه ابزار اندازه‌گيري توسطافراد صاحب‌نظر بررسي و مشكلات آن رفعگرديده و دو بار تست شده است و پس ازآزمون پاياني مورد اجرا واقع شده است.با توجه به سطح سنجش متغيرها ومعرف‌هاي آنها از آزمون آماري مناسباستفاده شده است. فرضيات تحقيقعبارتند از:1- وضعيت اقتصاديهمسران شهدا و مفقودين تفاوت دارد.2- وضعيت مشكلات تحصيلي فرزندادنشهدا و مفقودين تفاوت دارد.3-وضعيت مشكلات تربيتي و رفتاري فرزندادنتفاوت دارد.4- وضعيت همسرانشهدا و مفقودين از نظر حضانت فرزنداندارد.5- وضعيت همسران شهدا ومفقودين از نظر ارتباط با خويشان تفاوتدارد.6- وضعيت همسران شهدا ومفقودين از نظر موانع ازدواج مجددتفاوت دارد.7- مشكلات همسرانشهدا و مفقودين از نظر ميراث شهدا ومفقودين تفاوت دارد.با توجهبه پيمايشي و توصيفي - مقايسه‌اي بودنمتغيرهاي تحقيق، گروه همسران شهدا ومفقودين بر حسب متغيرهاي وضعيتاقتصادي، مشكلات تحصيلي فرزندان،مشكلات رفتاري وضعيت حضانت فرزندان،وضعيت رابطه اجتماعي با خويشاوندان و...مورد بررسي قرارگرفته‌اند.

بازگشت* تجزيه و تحليلداده‌هااين فصل كه شامل3 بخش مي‌باشد، به مباحثي چون: سيمايجمعيت نمونه، يافته‌هاي تحقيق و آزمونفرضيه‌ها پرداخته است.

بازگشت* نتايج وپيشنهادها اين فصل شامل:خلاصه، نتايج، پيشنهادها، فهرستمنابع،ضمائم وچكيده انگليسي مي باشد.نتايجتحقيقنتايج تحقيق بهتجزيه و تحليل اطلاعات فصل چهارماختصاص دارد که شامل سه بخش است:بخش اول در اين بخشسيماي جمعيت نمونه مورد بررسي قرارگرفته است. توزيع جمعيت نمونه نشان دادهکه حدود 61 درصد همسران شهدا و مفقوديندرسنين 45 تا 36 سالگي، 20 درصد در سنين 35 تا26،  حدود 3 درصد بالاي 55 سال سن دارند.بيشتر پاسخگويان (7/88%) خانه‌دار و 5 درصدکارمند و حدود 3 درصد معلم بوده‌اند.بخش دوماختصاص بهيافته‌هاي تحقيق دارد که مشخصمي‌نمايد 96 درصد پاسخگويان در منازليساکن هستند که مالکيت آن هنوز مشخصنگرديده و به آنان واگذار نشده است.بررسي وضعيت حقوقي پاسخگويان نشانمي‌دهد که اکثريت يا 5/42 درصد آنان مبلغ000/30 تا 000/50 تومان حقوق دريافت مي‌کنندو تنها 2/3 درصد بين 000/70 تا 000/99 تومانحقوق دريافتي دارند. در زمينه تحصيليفرزندان نيز 67 درصد داراي مشکل بوده كهبه ترتيب مخارج تحصيلي با 32 درصد و پس ازآن ضعف درسي را 28 درصد اعلام نموده‌اند.در مجموع مشخص مي‌گردد که عليرغم تصورمسئولان محترم بنياد شهيد کهخانواده‌هاي شهدا و مفقودين را از نظرمسکن و وضعيت اقتصادي فاقد مشکلمي‌دانستند، عمده‌ترين نگراني و مشکلاينان در همين دو زمينه است و در عين حالآنان خواستار برخورد مناسب بوده‌اندکهخانواده‌هاي شهدا و مفقودين را وامدارخويش ندانند. يکي ديگر از انتظاراتهمسران شهدا و مفقودين کمک بنياد برايامر ازدواج فرزندان بوده است.بخش سوم اختصاص بهآزمون فرضيه‌هاي تحقيق دارد که چندنمونه از آنها در ذيل آورده شده است:1- همسران شهدا در زمينه اموال وارثيه همسر مشکلات بيشتري داشته‌اند.گر چه تفاوت آنها با همسران مفقودين دراين زمينه معنادار نبوده است.2- 97 درصد پاسخگويان، حضانت فرزندانخويش را بر عهده داشته‌اند و 3 درصدفاقد اين حق بوده‌اند و در نتيجه تفاوتمعنادار ميان دو گروه، تأييدنگرديد.3- همسران شهدا ومفقودين در زمينه مشکلات تحصيليفرزندان و مردودي آنان تفاوت معنادارينداشته‌اند و عوامل نگراني آن‌ها کمابيش يکسان است .پيشنهادات1-اقدامات لازم در زمينه بلاتكليفي آناندر امر مسكن2- اقداماتي جهترفع مشكلات اقتصادي و آموزش برخيحرفه‌هاي ساده به همسران شهدا ومفقودين.3- اقدامات لازم جهترفع مشكل تحصيلي فرزندان شهدا ومفقودين از طريق ايجاد كلاس‌هايتقويتي و انجام مشاوره‌هاي تحصيليتوسط افراد متخصص انجام گردد.4- ايجاد مراكز آموزش فني و حرفه‌ايبراي فرزندان شهدا و مفقودين.5- برنامه‌ريزي لازم براي گذارندنآموزش كارورزي آنان در مراكز مددكاريبنياد، دعوت از فارغالتحصيلان اينخانواده‌هاي براي خدمت در مراكزمددكاري و...