نقدي از لحاظ تراجم و سرگذشت دانشمندان اسلامي ابوحسن رضوانشهري دائرةالمعارف بزرگ اسلامي. جلد دوّم، آلرشيد - ابن ازرق. چاپ اوّل، تهران، 1368 ش.742 صفحه، دو ستوني. 8000 ريال. جلد دوّم دائرهالمعارف بزرگ اسلامي تقريباً با فاصله يک سال پس از انتشار جلد اوّل، منتشر شد که مژده دهنده ادامه کار و جديّت در نگارش و نشر بيوقفه آن داست. از چند و چون اين دائرةالمعارف - ضمن معّرفي جلد اوّل - سخن بسيار گفته شده و نيازي به اعاده نيست. شکل و شمايل ظاهري و ساير جوانب کار اين جلد با جلد اوّل تغيير چنداني نکرده و کيفيّت تأليف مقالات - آن هم مقالاتي که نگارنده مرور کرده - تفاوتي با جلد اوّل ندارد. نُه مقاله اين مجلد که مربوط به تراجم دانشمندان اسلامي است مرور شد و نکاتي به نظر رسيّد که اينک تقديم ميشود، مقالههاي مرور شده اينهاست: آلطاووس. آلطباطبا (تنها ثلث يک ستون آن، يعني شرح حال صاحب رياض و فرزندش سيّد مهدي)، آل عصفور (تنها زندگي صاحب حدائق)، آلکبه، آياتالاحکام، اباحه (تنها بخش مآخذ)، ابراهيم بن محمّد ثقفي، ابن ابي جمهور، ابن ابي عقيل. البتّه برخي ايرادات مشترک وجود دارد که مشترک بين جلد اوّل و دوّم است و در نقد جلد اوّل و در شماره اوّل همين مجله درج شد، و نيازي به تکرار آنها نيست. ð 1ـ ذيل مدخل «آل طاووس» (ص55)، در شرح حال رضيالدّين علي بن طاووس آمده است: « آنچه از آثار خطّي ابن طاووس به جاي مانده، بدين قرار است: ربيع الشيّعة، موجود در کتابخانه وزيري يزد... فلاح السّائل و نجاح المسائل. مرکزي دانشگاه تهران». اوّلاً ربيعالشيعه عيناً و طابق النعل بالنعل همان کتاب إعلام الوري بأعلام الهدي، تأليف طبْرِِسي است و بارها هم چاپ شده است؛ درباره اينكه چگونه إعلام الوري چنين نامي گرفته و به سيّد بن طاووس منسوب شده سخن بسيار است که اينجا مجال ذکرش نيست.[1] ثانياً، فلاحالسائل ابن طاووس هم سالها پيش چاپ شده و بايد در زمره آثار چاپي وي محسوب ميشد نه آثار خطي. ð 2ـ همان جا درباره محمّد بن علي بن موسي يکي از فرزندانِ رضيالدّين علي بن طاووس آمده است: «گفته شده است که کشفالمحجة لثمرةالمهجة از اوست.» معلوم نيست مأخذ نويسنده در اين زمينه چه کتابي است؛ ولي به هر حال اين کتاب قطعاً از پدر، يعني رضيالدّين علي بن طاووس است، نه از محمّد که فرزندش باشد. ð 3. همان جا درباره جمالالدين احمد بن طاووس ميخوانيم: «وي از نخستين تدوينکنندگان علم رجال است». اشتباه بودن اين سخن بر اهل فن روشن است؛ گرچه احمد بن طاووس در رجال دستي توانا داشته است؛ ولي هرگز از «نخستين تدوين کنندگان علم رجال»! نيست.
لطفا منتظر باشید ...
