علي رفيعي انديشه تدوين دائرة المعارف بزرگ اسلامي هنگامي به وجود آمد كه آقاي سيد محمد كاظم بجنوردي در زندان رژيم ستم شاهي محبوس بود. گام نخست از همان درون زندان آغاز گشت؛ گرچه منابع لازم در دست نبود و جناب آقاي بجنوردي دقيقاً مي‌دانستند كه چنين كار عظيمي در توان يك فرد نيست؛ اما در پاسخ به عشقِ درون و در انديشه تحقق آن مهم، شروع به فيشبرداري كردند. نخست از ملل و نحل آغاز شد: براي هر كدام از فرقه‌هاي اسلامي مطلبي كوتاه نوشتند كه عدم دسترسي به منابع و عدم بهره‌وري از ياري ديگر ياران نمي‌گذاشت رضايت نسبي ايشان جلب شود و با تأسف، كار متوقف شد. سرانجام پژواك فرياد راهيان نور، طومار شب‌پرستان ظلمت خو را در هم نورديد و نظام ستم شاهي فروپاشيد و ديوارهاي بلند و مخوف زندان نيز فرو ريخت. جناب آقاي بجنوردي همراه ديگر مبارزان به آغوش ملت بازگشت؛ ملتي كه در تب و تاب انقلاب عظيم خود بود و بزرگترين حادثه دوران حيات خويش را رقم مي‌زد. ايشان نيز كه سالهاي رنج و مرارت را به انگيزه ديدن چنين روزي به جان خريده و جزئي از طوفان پرشور انقلاب اسلامي بود؛ در راستاي خدمت هر چه بيشتر تن به حوادث انقلاب سپرد و در مسؤوليتهاي متفاوت به اداي وظيفه پرداخت. اما هيچگاه از حرارت و عشق دروني ايشان نسبت به باز يافتن مجد و عظمت فرهنگ و تمدن اسلامي كاسته نشد و همواره به ضرورت آن ايمان داشت. آنگاه كه از سوي مردم به عنوان وكالت در مجلس شوراي اسلامي راه يافت؛ فرصت مناسبي پيدا شد تا به آن عشق برخاسته از ضرورت پاسخي مثبت دهد. سال 1362 مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي موجوديت خود را اعلام و شروع به كار كرد. سپس سيل نصايح مشفقانه از راه رسيد: اين كار بسيار بزرگي است و امكانات آن در ايران نيست؛ شما از عهده آن بر نمي‌آييد. بعضي نيز مي‌گفتند اگر همتي بلند و تلاشي ژرف را در خود مي‌يابيد، بهتر است تنها به ترجمه دائرةالمعارف اسلامي اروپا بپردازيد؛ دائرةالمعارفي كه از نيم قرن پيش توسط خاورشناسان نوشته شده و اكنون مجلدات ويرايش دوم آن در حال انتشار است. اين نصايح و پيشنهادها نتوانست ايشان را سست كند. احساس ضرورتي كه عشق كار را به ايشان بخشيده بود، پشتوانه عظيمي شد كه در مبارزه با كمبودها و مشكلات به كار آمد. آنچه در ابتداي شروع هيچ امكاناتي نداشت، امروزه با همت بلند و مردانه ايشان به صورت خانه اميد بسيارى از اساتيد و دانشمندان كشور شده است. امروزه دائرةالمعارف بزرگ اسلامي با بهره‌گيري از نيروي دانشمندان و اساتيد بزرگ، توان خوبي براي ادامه راه دارد. راهي كه منتهي به بازشناساندن فرهنگ اسلامي و ملي ما به جهان و بالا بردن سطح آگاهي امت اسلام است. و تمام تلاش بر اين است كه اين مركز بتواند يك مرجع اصلي تحقيق در زمينه فرهنگ و تمدن ملتهاي مسلمان، به ويژه ملت ايران باشد. رؤوس برنامه‌هاي پيش‌بيني شده دائرة المعارف چنين است: 1-تدوين دائرة المعارف اسلامي؛ 2- تدوين دائرة المعارف بزرگ ايران كه يك دائرة المعارف عمومي مانند بريتانيكا و لاروس مي‌باشد و عناوين آن محدود به حوزه فرهنگ ملي يا حوزه فرهنگ اسلامي نيست؛ بلكه عناوين آن مأخوذ از گستره حوزه فرهنگ بشري و جهاني است در اين دائرة المعارف مقالات مربوط به حوزه فرهنگ اسلامي و ايران شناسي قبل از اسلام تأليفي خواهد بود و از هيچ دائرةالمعارفي ترجمه نخواهد شد؛ تنها مقالات مربوط به عناوين جدا از اين دو حوزه از دائرةالمعارفهاي معتبر ترجمه مي‌شود. البته مقالات مربوط به حوزه فرهنگ اسلام از دائرة المعارف بزرگ اسلامي انتخاب و تلخيص خواهد شد. 3- تدوين دائرهالمعارفهاي تخصصي؛ مانند دائرةالمعارف هنر اسلامي، دائرة المعارف هنر ايران، دائرة المعارف ادبيات ايران، دائرة المعارف فلسفه، دائرهالمعارف عرفان و... تأليف اين سه گونه دائرةالمعارف به انگيزه پاسخ دادن به سه گونه نياز متفاوت جامعه است: زيرا ما بايد غير از بازشناسي فرهنگ و معارف اسلام، با تاريخ و فرهنگ ملل غير مسلمان نيز آشنا باشيم. متخصصين رشته‌هاي گوناگون نيز بايد بتوانند مسائل مورد نياز خود را در دائرةالمعارفهاي تخصصي بيابند. و به اين لحاظ از ابتدا در اساسنامه مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامي، تأليف دائرة المعارفهاي گوناگون پيش‌بيني شده بود؛ به گونه‌اي كه نام دائرةالمعارف بزرگ اسلامي آن را محدود نكند. بحمدالله در سايه تلاش مداوم و كوششهاي خستگي ناپذير مقام سرپرستي و ديگر ياران صديق و كوشاى ايشان، تاكنون سه جلد از مجلدات دائرة المعارف بزرگ اسلامي تدوين و منتشر شده است؛ جلد اول دائرةالمعارف مشتمل بر حرف «آ» ، جلد دوم قسمتي از حرف «آ» و قسمتي از حرف «الف»، و جلد سوم آن ادامه حرف «الف» است. تأليف مقالات جلد چهارم آن نيز كه ادامه حرف «الف» است، در حال تكميل است. همچنين براي استفاده بيشتر، مجلدات دائرةالمعارف به زبان عربي و انگليسي ترجمه خواهد شد. ترجمه عربي جلد اول آن اكنون در حال چاپ شدن است و ترجمه جلد دوم آن رو به پايان است. با استمداد از عنايات الهي، در آينده نه چندان دور ترجمه آن به زبان انگليسي نيز آغاز خواهد شد. كار تدوين دائرة المعارف عمومي ايران نيز از مدتها پيش شروع گشته و يك جلد از حرف «آ» و «الف» آماده است كه اميد مي‌رود در آينده‌اي نه چندان دور چاپ و منتشر گردد. اينك به روش تأليف مقالات و گردش كار آن در دائرة المعارف بزرگ اسلامي مي‌پردازيم.
لطفا منتظر باشید ...
