نوروز در کتابهای مذهبی شیعه و بررسی ریشه های آن نسخه متنی

مطلب ديگري كه جلب توجه فقها و دانشمندان مذهب را كرده است اين است كه چگونه مي­توان روز نوروز را با روزهايي كه حوادثي از قبيل نشستن كشتي نوح بر كوه و نخستين نزول جبرئيل بر پيامبر و شكستن بتهاي كعبه و عيد غدير و بخلافت رسيدن اميرالمؤمنين پس از مرگ عثمان منطبق كرد چون تاريخ دقيق برخي از اين حوادث بر ما معلوم است و با محاسبه نمي­توان به چنين تطبيقي رسيد جز اينكه برخي از اين حوادث را منطبق با نوروز با حساب سال 360 روز و برخي را با نوروز با حساب سال 365 روز بدانيم و كمي هم در دقت تواريخ فوق اشتباه روا داريم. البته در مورد حوادثي كه آغاز و تاريخ دقيق آن بر ما نامعلوم است از قبيل پيمان گرفتن از بندگان و نخستين طلوع آفتاب و وزش باد و تشكيل يافتن زمين و قرار گرفتن كشتي نوح بر كوه جودي يا زنده كردن مردگان و فرستادن علي ع به وادي­الجن همچنين پيش بيني­هايي كه هنوز جامه عمل نپوشيده است از قبيل ظهور قائم­ آل­ محمد ع و اولياي امر و پيروزي قائم ع بر دجال، در اين موارد مي­توان، اين حديث را پذيرفت و تنها اشكال كار، در تطبيق عيد قدير به سال 10 هجري و روز بيعت مجدد با علي ع پس از مرگ عثمان با روز نوروز، همچنان به قوت خود باقي است.

در ضمن بررسي اخبار به رواياتي متعدد مربوط به اختيارات ايام بر مي خوريم و خلاصه آنچه كه درباره روز اول يعني هرمزد روز آمده است بعرض ميرسد:

1- سيد بن ­طاووس در كتاب الدروع ­الواقيه بنقل از امام صادق ع آورده است كه خداوند آدم را در اين روز آفريد، روزي است خجسته براي طلب حوائج و بخدمت سلطان رسيدن و علم اندوختن و ازدواج و سفر و خريد و فروش و تربيت و بكار گرفتن چهارپايان. هر كس در اين روز بگريزد يا گم شود تا هشت روز پيدا خواهد شد (بر او دست خواهند يافت) و بيمار در اين روز بهبود يابد و هر كس در اين روز زاده شود بزرگوار و با روزي و خجسته باشد. باز سيدبن ­طاووس در روايت ديگري از امام صادق ع نقل كرده است كه روزي است كه روزي است خداوند آدم را در آن بيافريد، نيك و ميمون است. در اين روز با پادشاه گفتگو كن و همسر گزين و هر چه ميخواهي بكن. و از سلمان روايت كرده است كه روز هرمزد نامي از نامهاي خداي متعال است روزي است پسنديده و مبارك و نيك است و در آن طلب حوائج و در آمدن بر پادشاه. و در دو كتاب زوائد­ الفوائد و مكارم­الاخلاق نيز ضمن روايت از امام صادق ع مطالبي شبيه به آنچه عرض شد آمده است.

2- در روايت معلي­بن ­خنيس كه به مقدمه آن اشاره شد، بنقل از امام صادق(ع)، آمده است: نخستين روز از هر ماه هرمزد روز است، نامي از نامهاي خداوند. آدم در اين روز آفريده شد. پارسيان گويند روزي نيك است و مناسب براي نوشيدن و شادي كردن و حضرت صادق گويد روزي خجسته و مبارك و روز شادماني است، با اميران و بزرگان به گفتگو پردازيد و طلب حاجت كنيد كه به موفقيت خواهد انجاميد...

3- در روايتي كه در يكي از كتابهاي نجومي (بنقل از بحارالانوار ص 209 ج14) آمده است: اول هرمزد و آن نام خداوند است. سپس به شرح اختيارات اين روز پرداخته است.

4- در روايت ابونصر ­يحيي­بن ­جرير ­تكريتي در كتاب المختار في­الاختيارات از امام صادق ع نقل كرده است: خداوند در نخستين روز ماه آدم را بيافريد و آن روزي است خجسته، نيك است گفتگو كردن با فرماندهان.

مطالعه احاديث فوق بي اختيار ما را به مقايسه محتواي اين احاديث با آثار زير ميخواند:

سيروزه بزرگ، سيروزه كوچك، قسمتهايي از بندهش، شايست نشايست، ماديگان سي يزدان، ستايش سي روزه، ماديگان سي روز كه جزو اندرز آذرپاد مهر اسپندان است و ديگر آثار در اين زمينه.

آيا همه اين مطالب كه در اخبار آمده است به توسط زردشتياني كه مسلمان شده بودند و يا تظاهر به اسلام ميكردند وارد شده است مطلبي است كه نميتوان به آساني جواب مثبت به آن داد و چه بسا كه نوروز و مهرگان و ديگر جشنهاي باستاني ايران همراه با سربازان دلير ايران به مردم ديگر نقاط جهان معرفي شده است و اگر در آثار منسوب به قدما خاصه عرب جاهليت ذكري از نوروز بميان نيامده است اين مطلب را نميتوان دليل بر عدم آشنائي اعراب جاهليت به نوروز دانست گر چه در اصالت ادبيات معروف به ادب جاهلي هم جاي سخنها است.