فصل چهارم --- آداب حج - یک کتاب در یک مقاله نسخه متنی

فصل چهارم --- آداب حج

نويسنده محقق، فصل چهارم را به مباحث آداب حج اختصاص داده و مطالب آن را ضمن پنج عنوان كلي و بيست عنوان فرعي به اتمام رسانده و از پنج آيه و هشتاد و سه حديث بهره برده است و اينك اجمالي از اين فصل:

الف ـ وظايفي كه پيش از حج انجام آنها شايسته است:

1 ـ آمادگي : در اين رابطه چهار حديث آورده و مهمتر از آنها، آيه چهل و شش از سوره بقره است:

{تَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَيْرَ الزاد التّقوي واتَّقونِ يا اُوليِ الألْباب}¹ «... توشه برگيريد كه بهترين توشه پرهيزگاري است و اي خردمندان از من پروا داشته باشيد.» بر اساس شأن نزولي كه در پاورقي آورده شده، ابن عباس گفته است كه مردم يمن به هنگام سفر، حج زاد و توشه تهيه نميكردند و ميگفتند به خدا توكّل ميكنيم و چون به مكه ميرسيدند گدايي را پيشه ميكردند اينجا بود كه اين جمله از آيه نازل شد.

2 ـ اخلاص، در اين قسمت پنج حديث آورده شده; از جمله اين روايت است كه: رسولخدا(صلي الله عليه وآله) (در مقام اخبار از فتن آخرالزمان) ميفرمايد: «زماني فرا ميرسد كه رؤسا براي تفريح، سرمايهداران براي تجارت و نيازمندان براي گدايي در مراسم حج شركت ميكنند.» (ص244).

3 ـ تعجيل، در اين باب دو روايت نقل شده; از جمله است اين روايت كه رسولخدا(صلي الله عليه وآله)فرمود: «در حركت به سوي مكه عجله كنيد; زيرا هيچ يك از شما نميداند چه بر سر او خواهد آمد، مريضي يا نيازمندي؟» (ص245).

4 ـ فراگيري مناسك، در اين بخش از دوازده حديث بهره برده شده كه از جمله است اين حديث: رسول خدا(صلي الله عليه وآله) ميفرمايد: «مناسك (اعمال) حج را ياد بگيريد; زيرا آنها جزو دين شما ميباشد.» (ص245).

5 ـ پرداخت حقوق مالي، در اين قسمت شش روايت نقل ميكند; از جمله اينكه رسولخدا(صلي الله عليه وآله) ميفرمايد: «هر كس به سوي مكه حركت كند و در ميان اموال او نشانه (پر) حرامي بوده باشد خداوند از او حج را نميپذيرد.» (ص250).

6 ـ تهيه زاد و توشه حلال، سه روايت در اين باره نقل شده; از جمله: رسول خدا(صلي الله عليه وآله)ميفرمايد: «خداوند از هر نعمتي پرسيده ميشود جز نعمت هايي كه در راه جنگ و انجام حج مصرف گردد.» (ص251).

7 ـ دعا به هنگام حركت، امام صادق(عليه السلام) فرمود: «هرگاه از خانهات به سوي موسم حج و عمره حركت كردي دعاي فرج را بخوان و آن عبارت است از : «لا اِلهَ الاّ الله الحليم الكَريم...» (ص251).

ب ـ وظايف در مراسم حج:

1 ـ اخلاق نيك، دو روايت در اين باره آورده شده; از جمله است اين روايت كه امامباقر(عليه السلام) ميفرمايد: «به كسي كه در مسير رفتن به حج گام بر ميدارد، تا زماني كه سه خصلت در او نباشد توجّهي به او نميشود:

ـورعي كه او را از نافرماني خدا مانع گردد.

ـحلمي كه با آن بر غضبش مسلّط گردد ـرفتار نيك با همرهان» (ص253).

2 ـ ياري رساندن به همراهان، دو روايت.

اسماعيل خثعمي به امام صادق عرض ميكند: زماني كه به مكه رسيديم همراهانم رفتند براي طواف و مرا تنها رها كردند، آيا اثاثيه آنان را نگهداري كنم؟ آن حضرت فرمود: اجر تو از آنان بيشتر است. (ص253) 3 ـ مواظبت كردن از پول، در اين رابطه چهار روايت نقل شده.

4 ـ اقامت در مكه پيش از مراسم، امام صادق(عليه السلام) ميفرمايد: «اقامت يك روز در پيش از مراسم، بهتر است از اقامت دو روز پس از مراسم.» (ص254).

5 ـ شركت دادن ديگران در ثواب حج، دو خبر در اين باره آمده است.

6 ـ انجام طواف به نيابت از ائمه(عليهم السلام) موسي بن قاسم به امام جواد(عليه السلام) عرض ميكند: «ميخواهم از جانب شما و پدرتان طواف انجام دهم، به من گفته شد كه از طرف اوصيا (ائمه(عليهم السلام)) طواف انجام نميگيرد. آن حضرت فرمود: هر چه در توان داري طواف كن اين كار جايز است...» (ص255).

7 ـ زيارت امام، شش حديث در اين باره نقل شده; از جمله امام باقر(عليه السلام) ميفرمايد: «تمامت (و روح) حج زيارت امام است.» (ص256).

هر چند عنوان اين فراز «لقاءالامام» است ولي دور نيست كه مقصود، زيارت ائمه(عليهم السلام)باشد و تا زمان غيبت را نيز شامل گردد; به ويژه كه در روايت دوم عنوان «زيارت» به كار رفتهاست.

ج ـ وظايف در مراسم حج مؤلف محترم در اين بخش دو آيه و هفت روايت آورده است و دو حديث آن مفصل است; از جمله فرمايشات امام سجاد خطاب به شبلي است پس از مراجعت از حج و مطالب بسياري در آن نهفته است.

د ـ وظايف پس از انجام مناسك:

1 ـ وداع، در اين باره پنج حديث نقل شده است.

2 ـ ختم حج به مدينه، دو روايت در اين باره آمده است; از جمله: امام باقر(عليه السلام) ميفرمايد: «از مكه شروع كنيد و به ما (در مدينه) ختم نماييد.» (ص267).

3 ـ تعجيل در بازگشت، چهار روايت در اين باره نقل شده است; از جمله آنهاست حديث رسول خدا(صلي الله عليه وآله) كه ميفرمايد: «هرگاه اعمال حج را انجام داديد، تعجيل در بازگشت به اهل كنيد; زيرا اين كار اجر بيشتري دارد.» (ص267).

4 ـ صدقه دادن، سه روايت در اين باره آمده است.

5 ـ خريدن هديه، در اين بخش از دو روايت بهره برده شده است.

امام صادق(عليه السلام) ميفرمايد: «هديه خريدن، از مخارج حج به شمار ميآيد.» (ص268).

هـ ـ وظايف حاجي پس از بازگشت:

1 ـ ترك گناه، دو روايت در اين باره آمده است.

رسول خدا(صلي الله عليه وآله) ميفرمايد: «نشانه قبولي حج ترك گناهاني است كه بنده خدا آنها را مرتكب ميشده است.» (ص269).

2 ـ زيارت حاجي، هشت روايت در اين رابطه آورده شده; از جمله است اين روايت كه رسول خدا(صلي الله عليه وآله) ميفرمايد: «هرگاه حاجي را ملاقات كردي بر او سلام كن و با او مصافحه نما و از او بخواه براي تو استغفار كند پيش از اين كه به خانهاش وارد شود; زيرا چنين شخصي آمرزيده خواهد بود.» (ص 269).