لطفا منتظر باشید ...
تفاوت تعليمات آسمانى پيامبران
تفاوت تعليمات انبياء با يكديگر، يا از نوع تفاوت تعليمات كلاس هاى عالى تر با كلاس هاى دانى تر، يا از نوع تفاوت اجرائى يك اصل در شرايط و اوضاع گوناگون بوده است.مى دانيم كه دانش آموز در كلاس هاى بالاتر نه تنها به مسائلى بر مى خورد كه قبلاً به آنها به هيچ وجه برنخورده است، بلكه تصوّرش در باره مسائلى كه قبلاً ياد گرفته و در ذهن كودكانه خود به نحوى آنها را تجسّم داده است احياناً زير و رو مى شود. تعليمات انبياء نيز چنين است. توحيد، اصل و سنگ اوّل ساختمانى است كه پيامبران دست در كار ساختنش بوده اند; امّا همين توحيد درجات و مراتبى دارد. آنچه يك عامى به نام خداى يگانه در ذهن خود تجسّم مى دهد با آنچه در قلب يك عارف تجلّى مى كند يكى نيست. عارفان نيز در يك درجه نيستند. «اگر ابوذر بر آنچه در قلب سلمان است آگاه گردد، گمان كفر به او مى برد و او را مى كشد» (1) .
بديهى است كه آيات اوّل سوره حديد و آخر سوره حشر و سوره قل هو اللّه احد براى بشر چند هزار سال پيش ـ بلكه بشر هزار سال پيش ـ قابل هضم نبوده است. تنها افراد معدودى از اهل توحيد خود را به عمق اين آيات نزديك مى نمايند. در آثار اسلامى وارد شده كه: «خداوند چون مى دانست بعدها افراد متعمّق و ژرف انديشى خواهند آمد، آيات قل هو اللّه احد و پنج آيه اوّل سوره حديد را نازل كرد» (2) .
شكل اجرائى يك اصل كلّى نيز در شرايط گوناگون متفاوت مى شود. بسيارى از اختلافات در روش انبياء از نوع تفاوت در شكل اجرا بوده است نه در روح قانون.
قرآن كريم هرگز كلمه «دين» را به صورت جمع (اديان) نياورده است. دين در قرآن همواره مفرد است، زيرا آن چيزى كه وجود داشته و دارد دين است نه دين ها.
بعلاوه، قرآن تصريح مى كند كه دين مقتضاى فطرت و نداى طبيعت روحانى بشر است:
فَاَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللّهِ الَّتى فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها. (3)
حق جويانه چهره خويش را به سوى دين، همان فطرت خدا كه مردم را به آن آفريده، ثابت نگهدار.
مگر بشر چند گونه فطرت و سرشت و طبيعت مى تواند داشته باشد؟! اينكه دين از اوّل تا آخر جهان
[ 1ـ لَوْ عَلِمَ اَبوذَر ما فى قَلْبِ سَلْمانَ لَقَتَلَهُ. ( سفينة البحار، ماده «ذر»)
2ـ اصول كافى، ج 1، ص 91 .
3ـ روم / 30.
]
يكى است و وابستگى با فطرت و سرشت بشر دارد ـ كه آن نيز بيش از يكى نمى تواند باشد ـ رازى بزرگ و فلسفه اى شكوهمند در دل خود دارد و تصوّر خاصّى در باره فلسفه تكامل به ما مى دهد.
