لطفا منتظر باشید ...
2. ولاء اثباتى عام
اسلام خواسته است مسلمانان به صورت واحد مستقلّى زندگى كنند، نظامى مرتبط و اجتماعى پيوسته داشته باشند، هر فردى خود را عضو يك پيكر كه همان جامعه اسلامى است بداند، تا جامعه اسلامى قوى و نيرومند گردد، كه قرآن مى خواهد جامعه مسلمانان برتر از ديگران باشد:وَ لا تَهِنوا وَ لا تَحْزَنوا وَ اَنْتُمُ الاَْعْلَوْنَ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ. (1)
سست نشويد و اندوهگين نباشيد كه اگر به حقيقت مؤمن باشيد شما برتريد.
ايمان، ملاك برترى قرار گرفته است، مگر ايمان چه مى كند؟ ايمان ملاك وحدت و ركن شخصيّت و تكيه گاه استقلال و موتور حركت جامعه اسلامى است. در جاى ديگر مى فرمايد:
وَ لا تَنازَعوا فَتَفْشَلوا وَ تَذْهَبَ ريحُكُمْ. (2)
با يكديگر نزاع نكنيد و اختلاف نداشته باشيد كه سست و ضعيف خواهيد شد و بو و خاصيت خود را از دست خواهيد داد.
جدال و اختلاف، كيان و شخصيّت جامعه اسلامى را منهدم مى كند. ايمان اساس دوستى و وِداد و ولاء مؤمنان است. قرآن كريم مى فرمايد:
وَ الْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اَوْلِياءُ بَعْض يَأْمُرونَ بِالْمُعْروفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ. (3)
مردان مؤمن و زنان مؤمنه بعضى ولىّ بعضى ديگرند، به معروف امر مى كنند و از منكر باز مى دارند.
مؤمنان نزديك به يكديگرند و به موجب اينكه با يكديگر نزديك اند، حامى و دوست و ناصر يكديگرند و به سرنوشت هم علاقه مندند و در حقيقت به سرنوشت خود كه يك واحد را تشكيل مى دهند علاقه مىورزند و لذا امر به معروف مى كنند و يكديگر را از منكر و زشتى ها باز مى دارند.
[ 1ـ آل عمران / 139.
2ـ انفال / 46.
3ـ توبه / 71 .
]
اين دو عمل (امر به معروف و نهى از منكر) ناشى از وداد ايمانى است و لذا اين دو جمله ـ يَأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ـ بلافاصله به دنبال بيان ولاء ايمانى مسلمانان واقع شده است.
علاقه به سرنوشت اشخاص از علاقه به خود آنها سرچشمه مى گيرد. پدرى كه به فرزندان خويش علاقه دارد قهراً نسبت به سرنوشت و رفتار آنان نيز احساس علاقه مى كند; امّا ممكن است نسبت به فرزندان ديگران در خود احساسى نكند، چون نسبت به خود آنها علاقه اى ندارد تا به سرنوشتشان نيز علاقه مند باشد و كار نيكشان در او احساس اثباتى به وجود آورد و كار بدشان احساس نفيى.
امر به معروف در اثر همان احساس اثباتى است و نهى از منكر در اثر احساس نفيى، و تا دوستى و محبّت نباشد اين احساس ها در نهاد انسانى جوشش نمى كند.
اگر انسان نسبت به افرادى بى علاقه باشد، در مقابل اعمال و رفتار آنها بى تفاوت است، امّا آنجـا كه علاقه مند است، محبّت ها و مودّت ها او را آرام نمى گذارند و لذا در آيه شريفه با كيفيّت خاصّى، امر به معروف و نهى از منكر را به مسأله ولاء ارتباط داده است و سپس به عنوان ثمرات امر به معروف و نهى از منكر، دو مطلب را ذكر كرده است:
يُقيمونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتونَ الزَّكاةَ.نماز را به پا مى دارند و زكات را مى دهند.
نماز نمونه اى است از رابطه خلق و خالق، و زكات نمونه اى است از حسن روابط مسلمانان با يكديگر كه در اثر تعاطف و تراحم اسلامى از يكديگر حمايت مى كنند و به هم تعاون و كمك مى كنند. و سپس بر آن متفرّع كرده است:
اوُلئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ (اِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ).آن وقت است كه انواع رحمت هاى الهى و سعادت ها بر اين جامعه فرود مى آيد. (خداوندْ عزيز و حكيم است.)
اين آيه و برخى آيات ديگر كه ولاء اثباتى عام را ذكر مى كنند، تنها ناظر به محبّت و وداد قلبى نمى باشند، نوعى تعهّد و مسئوليّت براى مسلمين در زمينه حسن روابط مسلمين با يكديگر اثبات مى كنند. پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله) در حديث معروف و مشهور فرمود:
مَثَلُ الْمُؤْمِنينَ فى تَوادُدِهِمْ وَ تَراحُمِهِمْ كَمَثَلِ الْجَسَدِ اِذَا اشْتَكى بَعْضٌ تَداعى لَهُ سائِرُ اَعْضاءِ جَسَدِهِ بِالْحُمّى وَ السَّهَرِ .
داستان اهل ايمان در پيوند مهربانى و در عواطف متبادل ميان خودشان، داستان پيكر زنده است كه چو عضوى به درد آيد، ساير اعضاء با تب و بى خوابى با او همراهى مى كنند.
قرآن كريم در باره رسول اكرم (صلى الله عليه وآله) و كسانى كه با اويند و تربيت اسلامى يافته اند مى فرمايد:
مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ اَشِدّاءُ عَلَى الْكُفّارِ، رُحَماءُ بَيْنَهُمْ . (1)
محمّد پيامبر خدا و كسانى كه با اويند، بر كافران سخت اند و با يكديگر مهربان.
در اين آيه، هم به ولاء نفيى اشارت رفته و هم به ولاء اثباتى عام; و همچنانكه قبلاً گفتيم آيات كريمه قرآن ما را متوجّه مى كنند كه دشمنان اسلام در هر زمان سعى دارند ولاء منفى را تبديل به اثباتى و ولاء اثباتى را تبديل به منفى نمايند; يعنى همه سعى شان اين است كه روابط مسلمين با غير مسلمين روابط صميمانه، و روابط خود مسلمانان به بهانه هاى مختلف ـ از آن جمله اختلافات فرقه اى ـ روابط خصمانه باشد.
