اشارات قرآن به برهان ياد شده - دروس معارف نسخه متنی

اشارات قرآن به برهان ياد شده

قرآن كريم خداوند را با صفاتى از قبيل «قيّوم»، «غنى» و «صمد» ياد مى كند و به اين وسيله يادآورى مى كند كه سراپرده هستى نيازمند به حقيقتى است كه «قائم» به آن حقيقت باشد. آن حقيقت، تكيه گاه و نگهدارنده همه چيزهاى محدود نسبى و مشروط است. او بى نياز است، زيرا همه چيز ديگر نيازمند است. او «پُر» و كامل (صمد) است، زيرا همه چيز ديگر غير از او از درون خالى است و نيازمند به حقيقتى است كه درون او را از هستى «پر» كند.

قرآن كريم موجودات محسوس و مشهود را «آيات» (نشانه ها) مى نامد; يعنى هر موجودى به نوبه خود نشانه اى از هستى نامحدود و از علم، قدرت، حيات و مشيّت الهى مى باشد. از نظر قرآن مجيد

سراسر طبيعت مانند كتابى است كه از طرف مؤلّفى دانا و حكيم تأليف شده است و هر سطر بلكه هر كلمه اش نشانه اى از دانايى و حكمت بى منت هاى مؤلّف خود دارد. از نظر قرآن هر اندازه بشر با نيروى علم، به شناخت اشياء نائل گردد، بيش از پيش به آثار قدرت و حكمت و عنايت و رحمت الهى واقف مى گردد.

طبيعت شناسى به منظور خداشناسى

هر علمى از علوم طبيعت در عين اينكه از يك نظر طبيعت شناسى است، از ديده اى ديگر و با نظرى عميق تر، خداشناسى است.

براى آنكه با منطق قرآن در باره «طبيعت شناسى به منظور خداشناسى» آشنا شويم، به عنوان نمونه يك آيه از آيات بسيار قرآن را در اين زمينه ذكر مى كنيم:

إنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَ الاَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلكِ الَّتى تَجْرى فِى الْبَحْرِ بِما يَنْفَعُ النّاسَ وَ ما اَنْزَلَ اللّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماء فَاَحْيا بِهِ الاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فيها مِنْ كُلِّ دابَّة وَ تَصْريفِ الرِّياحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَينَ السَّماءِ وَ الاَرْضِ لاَيات لِقَوْم يَعْقِلونَ (1) .

همانا در آفرينش آسمان ها و زمين، آمد و شد (گردش) شب و روز، كشتى هايى كه به سود بشر دريا را طى مى كنند، آبى كه خدا از بالا فرود مى آورد و بدين وسيله زمين مرده را از نو جان مى دهد و انواع جاندارها را در روى زمين مى پراكند، چرخش بادها و ابر كه ميان زمين و آسمان به كار گماشته شده است، نشانه هايى بر وجود خداوند براى مردمى كه تعقّل و تفكّر مى كنند وجود دارد.

در اين آيه كريمه به جهان شناسى به طور عموم، به صنعت كشتيرانى، به جهانگردى و منافع اقتصادى آن، به علم كائنات جوّ، به منشأ و ريشه باد و باران و حركت ابرها و به زيست شناسى و شناخت جانداران دعوت مى كند و تدبّر در فلسفه هاى اين علوم را موجب خداشناسى مى داند.