عبادت و پرستش - دروس معارف نسخه متنی

عبادت و پرستش

شناخت خداى يگانه به عنوان كاملترين ذات با كاملترين صفات، منزّه از هر گونه نقص و كاستى، و شناخت رابطه او با جهان كه آفرينندگى و نگهدارى و فيّاضيّت، عطوفت و رحمانيّت است، عكس العملى در ما ايجاد مى كند كه از آن به «پرستش» تعبير مى شود.

پرستش نوعى رابطه خاضعانه و ستايشگرانه و سپاسگزارانه است كه انسان با خداى خود برقرار مى كند. اين نوع رابطه را انسان تنها با خداى خود مى تواند برقرار كند و تنها در مورد خداوند صادق است; در مورد غير خدا نه صادق است نه جايز. شناخت خداوند به عنوان يگانه مبدأ هستى و يگانه صاحب و خداوندگار همه چيز، ايجاب مى كند كه هيچ مخلوقى را در مقام پرستش، شريك او نسازيم. قرآن كريم تأكيد و اصرار زياد دارد بر اينكه عبادت و پرستش بايد مخصوص خدا باشد; هيچ گناهى مانند شرك به خدا نيست.

اكنون ببينيم پرستش يا عبادت كه مخصوص خداست و انسان نبايد اين رابطه را جز با خداوند با هيچ موجود ديگرى برقرار كند، چيست و چگونه رابطه اى است.

تعريف پرستش

براى اينكه مفهوم و معنى پرستش روشن شود و تعريف صحيحى بتوانيم از آن به دست دهيم لازم است دو مقدّمه ذكر كنيم:

1. پرستش يا قولى است يا عملى. پرستش قولى عبارت است از يك سلسله جمله ها و اذكار كه به زبان مى گوييم، مانند قرائت حمد و سوره و اذكارى كه در ركوع و سجود و تشهّد نماز مى گوييم و ذكر

لبّيك كه در حج مى گوييم. پرستش عملى مانند قيام و ركوع و سجود در نماز يا وقوف عرفات و مشعر و طواف در حج. غالباً عبادت ها، هم مشتمل است بر جزءِ قولى وهم بر جزءِ عملى، مانند نماز و حج، كه هم بر جزءِ قولى مشتمل اند و هم بر جزءِ عملى.

2. اعمال انسان بر دو نوع است: بعضى از اعمال خالى از منظور خاص است و به عنوان علامت يك چيز ديگر صورت نمى گيرد، بلكه صرفاً به خاطر اثر طبيعى و تكوينى خودش صورت مى گيرد.

ولى برخى از كارها را به عنوان علامت يك سلسله مقصودها و ابراز نوعى احساسات انجام مى دهيم، مانند اينكه به علامت تصديقْ سر خود را رو به پايين مى آوريم و به علامت فروتنى، دم در مى نشينيم و به علامت تعظيم و تكريمِ شخص ديگر خم مى شويم.

اكنون كه اين دو مقدّمه دانسته شد مى گوييم پرستش، چه قولى و چه عملى، يك كار «معنى دار» است. انسان با اقوال عابدانه خويش حقيقت بلكه حقايقى را ابراز مى دارد و با اعمال عابدانه خود، از قبيل ركوع و سجود و وقوف و طواف و امساك، همان را مى خواهد بگويد كه با اذكار قولى خود مى گويد.