لطفا منتظر باشید ...
حكمت و عدل الهى (1)
[ در جهان بينى توحيدى، پاره اى مسائل مطرح است كه به رابطه جهان با خدا مربوط مى شود. از مهمترين اين مسائل، مسأله حكمت بالغه الهى و مسأله عدل الهى است كه بسيار به يكديگر نزديك اند. در اين قسمت، اين دو مسأله را مورد بررسى قرار مى دهيم. ]نظام احسن، اشكال ها و پاسخ ها
مسأله حكمت بالغه الهى به اين صورت مطرح مى شود كه نظام هستى، نظامى حكيمانه است; يعنى نه تنها علم و شعور و اراده و مشيّت در كار جهان دخيل است، بلكه نظام موجود، نظام احسن و اصلح است و وضعى ديگر و نظامى ديگر احسن و اصلح از اين نظام، ممتنع و ناممكن است; جهانِ موجود، كاملترين جهان ممكن است.اينجاست كه پرسش ها و ايرادها مطرح مى شود مبنى بر اينكه [ 1 ] حوادث و پديده هايى در جهان مشاهده مى شود كه از مقوله نقص يا شر يا زشتى يا عبث و پوچى است. حكمت الهى اقتضا مى كند كه كمال به جاى نقص، خير به جاى شرّ، زيبايى به جاى زشتى، و مفيد بودن به جاى عبث و پوچى بوده باشد. ناقص الخلقه ها، بلاها و مصيبت ها، قباحت منظرها، اعضا و اجزاى زائد در بدن انسان و حيوانْ خلاف حكمت را ثابت مى كند. [ 2 ] عادلانه بودن نظام به اين است كه ظلم و تبعيضى در آن وجود نداشته باشد، [ 3 ] آفات و بلايا وجود نداشته باشد، بلكه [ 4 ] فنا و نيستى در آن وجود نداشته باشد; زيرا آوردن موجودى به هستى و لذّت هستى را به او چشانيدن وسپس فرستادن او به ديار نيستى ظلم است. [ 5 ] عادلانه بودن نظام به اين است كه در موجودات آن نظامْ نقص هايى از قبيل جهل، عجز، ضعف و فقر وجود نداشته باشد; زيرا همينكه به اندام موجودى جامه هستى پوشانيده شد دريغ داشتن شرايط و كمالات هستى از او ظلم است. اگر نظام موجود نظام عادلانه است پس اين همه تبعيضها چرا؟ چرا يكى سفيد است و يكى سياه؟ يكى زشت است و ديگرى زيبا؟ يكى سالم و ديگرى عليل؟ چرا يك موجود، انسان آفريده شده و ديگرى گوسفند يا عقرب يا كرم خاكى؟ يكى شيطان آفريده شده و ديگرى فرشته؟ چرا همه يكسان آفريده نشدند و يا چرا كار برعكس نشد؟ مثلا چرا آنكه سفيد يا زيبا يا سالم است، سياه يا زشت يا عليل نشد؟ و همين طور...
[ 1ـ مجموعه آثار، ج 2، ص 151 ـ 143 ; جهان بينى توحيدى، ص 104 ـ 93 .
]
اين ها و امثال اين ها يك سلسله پرسش هاست كه در باره جهان مطرح است و جهان بينى توحيدى كه جهان را فعل خداى حكيم عادل على الاطلاق مى داند بايد به اين پرسش ها پاسخ دهد.
نظر به اينكه پاسخ تفصيلى به اين پرسش ها كتاب مستقلّ پرحجمى خواهد شد، در اينجا فقط به ذكر اصولى چند كه آشنايى با آن ها زمينه حلّ اشكالات را به دست مى دهد، اكتفا مى كنيم و نتيجه گيرى را بر عهده خود خواننده محترم مى گذاريم:
