حمله حیدری یا بزرگترین حماسه مذهبی فارسی نسخه متنی

در زمينه مذهب يکي از بزرگترين آثار حماسي که بتقليد شاهنامه فردوسي تنظيم يافته «حمله حيدري» است که با اين بيت آغاز ميشود:

بنام خداوند بسيار بخش خردبخش و دين بخش و دينار بخش

و راجع است بحمد خدا و نعمت رسول و ائمه اثنا عشر و زندگي حضرت رسول و علي بن ابي طالب و غزوات آن حضرت تا پايان خلافت و ضربت خوردن شهادت آن اميرمؤمنان. ماخذ اين منظومه بنابر نوشته استاد دانشمند آقاي دکتر ذبيح الله صفا در کتاب «حماسه سرائي در ايران» کتاب «معارج النبوة و مدارج الفتوة» تاليف معين بن حاجي محمد فراهي ميباشد. ناظم اين حماسه مذهبي «ميرزا محمد رفيع خان باذل» است که با برادر خود در عهد سلطنت شاه جهان گورگان از موطن خويش «مشهد» به هندوستان رفتند و بمشاغل مهم دولتي گماشته شدند. ميرزا محمد رفيع خان باذل به سال 1123 در دهلي فوت شد و منظومه حمله حيدري ناتمام ماند و پس از او شاعري بنام «ابوطالب اصفهاني» کار او را بپايان رسانيد.

علاوه بر حمله حيدري باذل حماسه مذهبي ديگري نيز بنام «حمله حيدري ملا بمانعلي کرماني» موجود است و با اين بيت شروع ميشود.

بنام خداوند داناي فرد که از خاک آدم پديدار کرد

و از لحاظ تعداد ابيات بيش از حمله حيدري باذل است، اين منظومه نيز در باره زندگي محمد بن عبدالله ص و زندگي و غزوات مولاي متقيان است و‌ آقاي دکتر صفا آنرا «حمله راجي» ناميده اند باعتبار اينکه تخلص ملابمانعلي کرماني«راجي» بوده است.

درباره وجه تسميه «بمانعلي» داستاني بخاطر دارم که بي شباهت به داستان تغيير حالت «سنائي» و ديگران ... نيست:

معروف است ملابمانعلي در آغاز آيين زردشتي داشته و لازم بتذکر است که زردشتيان احترام فراواني نسبت به سالار شهيدان حسين بن علي ع قائلند و آن جناب را بخاطر ازدواج با شهر بانو دخت يزدگرد، داماد خود ميدانند. بمانعلي که معلوم نيست نام زردشتيش چه بوده مبتلا به بيماري غيرقابل علاج و خطرناکي ميشود در ايام عاشورا که شيعيان در مصيبت سيدالشهداء سينه ميزدند و عزاداري ميکردند او را از خانه بيرون مي آوردند تا عزاداران را بنگرد. سرانجام روزي با مشاهده سينه زنان گريه فراواني ميکند و بيهوش ميشود. در عالم بيهوشي مولاي متقيان را مي بيند که خطاب باو ميفرمايند... (بمان) اين واقعه سبب بهبودي او ميشود و سپس مسلمان ميگردد و نام خود را به «بمان علي» تغيير ميدهد و شروع به نظم حمله حيدري که مشتمل بر منقبت مولاي متقيان است ميکند. البته ملابمانعلي کرماني سالها بعد از باذل، حمله حيدري خود را منظوم ساخته است. اين دو منظومه حماسي هر دو بسبک و شيوه شاهنامه فردوسي و به بحر متفاوت ساخته شده است و خصوصاً ميرزا محمد رفيع باذل در بيشتر قسمتهاي منظومه خود به پيروي از استاد بزرگ طوس موفق گرديده است. براي مثال جنگ علي اميرالمؤمنين با عمرو بن عبدود و مناظره فيما بينشان از لحاظ شعري درست شبيه صحنه نبرد رستم و اشکبوس شاهنامه فردوسي است...