ب - سنن - روش های تدوین حدیث و سنجش آنها با یکدیگر نسخه متنی

ب - سنن

سنن كتابهايى است كه احاديث احكام را در بر مى‏گيرد. اين احاديث بر پايه ابواب فقه مدوّن شده است. نام‏آورترين كتابهاى سنن بدين قرار است :

-1 السنن از ابو داوود سليمان بن اشعث اَزْدى سِجستانى د. 275 ق
-2 السنن از ابو عبد اللّه محمد بن يزيد قزوينى معروف به «ابن ماجه» د. 275 ق
-3 السنن از محمد بن عيسى بن سَوْرَه تِرمذى (د. 279 ق). كتاب ترمذى به نام جامع هم شناخته مى‏شود .

-4 السّنن معروف به المجتبى‏ اثر ابو عبد الرّحمن احمد بن شعيب نسايى (د. 303 ق
اين چهار كتاب به "سنن چهارگانه" معروفند .

شايان ذكر است كه در ميان مجموعه‏هاى حديثى شيعه، كتابى كه به نام سنن معروف باشد وجود ندارد، اما مجموعه‏هاى زير از جهت در بر داشتن احاديث فقهى همانند سنن ياد شده‏اند :

-1 من لا يحضره الفقيه از ابو جعفر محمد بن على بن بابويه قمى ملقب به "صدوق" (د. 381 ق)
-2 تهذيب الاحكام از ابو جعفر محمّد بن حسن طوسى ملقّب به" شيخ الطائفه" (د. 460 ق)
-3 الاستبصار فيما اختلف من الاخبار از دانشمند پيشين .

-4 وسايل الشيعه الى تحصيل مسايل الشريعة از محمد بن حسن معروف به "شيخ حرّ عاملى" (د. 1104 ق)

ج - صِحاح

صحاح (جمع صحيح)، كتابهايى هستند كه مولّفان آنها به پندار خويش كوشيده‏اند تا تنها احاديث صحيح را در كتاب خويش به وديعت گذارند؛ نه احاديث ضعيف يا ساختگى را. به عبارت ديگر، مولّفان اين كتابها در آغاز شرايطى براى صحّت حديث در نظر گرفته، آنگاه احاديث را بر وفق اين شرايط، بر گزيده و مدوّن ساخته‏اند (براى آگاهى از شروط صحّت حديث نزد اين محدّثان نك: مدير شانه‏چى، علم الحديث، زير نويس صفحه 49). در ميان مجموعه‏هاى حديثى اهل سنّت كتابهاى بسيارى به نام «صحيح» خوانده مى‏شوند، ولى غالباً مراد از واژه «صحاح»، همان صحيح بخارى و مسلم و سنن چهارگانه است. البّته بايد دانست كه حديث شناسان درباره سنن ابن ماجه اختلاف نظر دارند. برخى چون رَزين سَرَقُسْطى (د. 535 ق) و ابن اثير ، الموطأ اثر مالك بن انس و برخى ديگر چون ابن حَجَر عَسْقَلانى، سنن دارمى را به جاى آن در شمار صحاح ششگانه به حساب آورده‏اند (كتّانى، ص 10-11). همچنين گفتنى است كه اين شش كتاب را بر سبيل تغليب صحاح خوانده‏اند وگرنه به اعتراف خود دانشمندان اهل سنّت، منزلت سنن چهارگانه از صحيح بخارى و مسلم پايين‏تر و دقّت و ضبط آنها از اين دو كتاب كمتر است (صبحى صالح، ص 300)