بررسی وضعیت معیشتی و شهریه طلاب در گفت و گو با آیت الله سبحانی و حجت الاسلام و المسلمین غرویان نسخه متنی

در گفت وگو با آية الله سبحاني وحجة الاسلام والمسلمين غرويان

پيام حوزه: با تشكّر از حضرت عالي، نخستين پرسش مان اين است كه آيا در اداره حوزه، تنها بايد به وجوه شرعي اكتفا كرد؟

آية الله سبحاني:
بسم الله الرحمان الرحيم. الحمدلله ربّ العالمين والصلاة والسلام علي خير خلقه و آله الطاهرين.

توجه داريد كه وجوه شرعي منحصر به خمس نيست. وجوه شرعي، هم خمس را مي گيرد و هم زكات را. يكي از بهترين مصارف زكات، في سبيل الله است و چه سبيلي بهتر از اين كه انسان علمايي را تربيت كند تا اين ها بروند حافظ و نگهبان دين مردم باشند.

بنابراين، حوزه مي تواند هم از طريق خمس و هم زكات و هم تبرّعات و هم اوقاف، اداره شود. اگر اين ها ضميمه بشود، مسلّما حوزه را اداره مي كند، ولي چيزي كه هست، اين است كه در ايران، مردم، عادت به پرداخت خمس كرده اند، امّا پرداخت زكات خيلي كم است. البته، تبرّعات هم اجمالاً هست، ولي اگر موقوفات احيا بشود ـ كما اين كه در صدد هستندـ مقدار زيادي مي تواند كمك كند.

در عين حال، مشكل اين است كه شما بايد به مقدار بودجه خود، دانشجو بپذيريد والاّ با كم بودن بودجه، پذيرش نامحدود دانشجو، قابل قبول نيست.

اگر شورا، واقعا بتواند شخصيّت حقوقي پيدا كند و موقوفاتي به دست آورد، مسلّما كمكي است براي حوزه.

بنابراين، ما، در اداره حوزه، نه مقيّد به خمس تنها هستيم و نه زكات تنها و نه موقوفات.

حجة الاسلام والمسلمين غرويان: بسم الله الرحمان الرحيم. در مورد اين سؤال، به نظرم مي آيد كه ابتدائا بايد به فلسفه وجودي حوزه هاي علميه در نظام ديني و در نظام حكومت اسلامي توجه كنيم. اگر حوزه هاي علميه به عنوان يك مراكز علمي كه بايد عهده دار تبيين و تفسير دين باشند و دين در جامعه متقوّم به اين حوزه ها است، بنابراين بايد به هر طريق ممكن، حوزه هاي علميه را داير نگه بداريم.

حالا از سابق اين چنين بوده است كه حوزه هاي علميه براساس آن ماليات شرعي كه مردم به عنوان خمس به حاكم شرع و به فقها، مراجع مي پرداختند، اداره مي شده، ولي ما دليل عقلي يا نقلي خاصي كه بگويد راه تأمين حوزه هاي علميه فقط همين است، نداريم. حاكم ديني و حاكم شرعي و فقيه مبسوط اليدي كه اداره امور مسلمانان به دست او است، بايد نيازهاي جامعه مسلمانان را در همه ابعاد، حتي الامكان تأمين كند. در رأس همه نيازهاي مسلمانان، نياز به معارف دين است؛ نياز به احكام شرعي است؛ نياز به تبيين مباني ديني است. تأمين مراكزي كه عهده دار حفظ دين هستند، به عنوان يك واجب كفايي اَوْلي و اَقدم بر ساير واجبات، برعهده حاكم است.

بنابراين، به نظر بنده مي آيد كه ما نمي توانيم تنها به وجوه شرعي اكتفاء بكنيم. حالا اگر وجوه شرعي تأمين كننده نيازهاي حوزه است، فهوالمطلوب، امّا اگر تأمين كننده نيست، بر عهده دولت اسلامي است، بر عهده ولي فقيه است، بر عهده رهبر مسلمانان است كه اين را از راه هاي ديگري از بيت المال به معناي عامش تأمين كند. به نظر بنده مي رسد با توجه به گستردگي حوزه مسئوليت و كاري كه الآن حوزه هاي علميه بر عهده دارند كه بايد اسلام را، معارف دين را، در داخل و در سطح بين المللي، تبيين كنند و ارائه كنند، تبليغ كنند، لازم است مراكز انتشاراتي داشته باشند، مراكز تحقيقي ـ پژوهشي داشته باشند، امكانات اطلاع رساني داشته باشند، مثل شبكه هاي مختلف رايانه اي و شبكه اينترنت. اين ها نيازهايي است كه حوزه هاي علميه به عنوان يك مركز علمي اسلامي به آن احتياج دارد و اين ها بايد تأمين بشود ولو اين كه از راه هاي درآمد ديگري و از كانال هاي ديگري از بيت المال صرف اين حوزه ها بشود.

به هر حال پاسخ روشن بنده اين است كه نمي توان تنها به وجوه شرعي اكتفا كرد.

پيام حوزه: درباره ميزان شهريه پرداختي به طلاّب، نظرتان چيست؟ آيا شهريه كنوني را براي تأمين معيشت و اداره حدّاقلِّ زندگي كافي مي دانيد؟

آية الله سبحاني: راه حلّي كه من عرض مي كنم، اين است كه اگر مشكل مسكن را حل كنيم و روحيه قناعت حاكم باشد يك زندگي متوسطي را مي توان براي طلبه فراهم كرد. اين كه مي گويم: «مشكل مسكن حل شود» منظورم اين نيست كه طلبه اي كه درس مي خواند حتما در اين جا خانه شخصي داشته باشد! بلكه با ساختن شهرك و يا پرداخت اجاره خانه، مشكل مسكن حل مي شود.

پيام حوزه: بي ترديد ساختن مجتمع هاي مسكوني، سخت ترين راه حل است. از سال 1363 ساخت شهرك مهديه را آغاز كردند و تا الآن كه سال 1377 است و پانزده سال، شانزده سال گذشته، تنها در حدود هزار خانه ساخته اند، در حالي كه آمار ده سال پيش حوزه، تعداد طلبه ها را، سي هزار تن نشان مي دهد، حداكثر توانايي حوزه براي ساخت مسكن، در هر سال، سيصد تا چهارصد خانه است و با وجود پذيرش طلبه هاي جديد، مشكل مسكن، مانند گذشته پابرجا خواهد ماند.

از آن طرف هم حضرات آقايان اگر بخواهند اجاره بها را تقبل كنند، عملاً با وضع فعلي اجاره ها، شايد ممكن نباشد.

آية الله سبحاني: بله؛ اگر بخواهند به هر فردي، خانه دربست بدهند، حرف شما درست است، ولي ما خودمان گاهي سه خانوار يك خانه اجاره مي كرديم! ما، در مبارك آباد، سه نفر با هم، يك خانه داشتيم! خانه مربوط به مرحوم آقاي حاج ميرزا مهدي بروجردي بود. ما سه اهل علم، يك خانه اجاره مي كرديم و هر كدام، يك اتاق مجزا داشتيم و يك اتاق مشتركي هم به عنوان مهمانخانه بود.

ما اگر بخواهيم در اين جا مانند ديگران زندگي كنيم، مسلّما نه شهريه كافي است و نه حقوق كافي است و نه... بايد روح قناعت بر ما حاكم باشد.

غير از اين، مشكل را نمي توان حل كرد؛ نه دولت مي تواند مشكل ما را حل كند و نه آقايان مراجع مي توانند.

پيام حوزه: شايد آن نكته اي كه حضرت عالي اشاره فرموديد، يك مسئله ديگري باشد. الآن، شايد تعداد طلبه ها، واقعا، بيش از توانايي حوزه باشد، هم در سطح شهريه و هم در زمينه هاي ديگر.