لطفا منتظر باشید ...
ضيافت و مهماني دو طرف دارد:
يكي مهمان مي شود، ديگري ميزبان است.يكي بر سر سفره ديگري مي نشيند و طعام مي خورد، ديگري سفره مي گسترد و اطعام مي كند. لذت يكي در غذا خوردن است، و ديگري در طعام دادن.در بخش گذشته، اصل مهماني و ضيافت و مواردي را كه در اسلام، توصيه به مهماني دادن شده است، بحث كرديم و با ميزبانان سخن گفتيم. در اين قسمت، بيشتر سخن با مهمان است و آداب مهماني رفتن.مهمان يا دردسر؟
در فرهنگ ديني ما، مهمان حبيب خدا و مايه بركت است، هديه اي از سوي پروردگار و عامل افزايش رزق و سبب آمرزش گناهان صاحبخانه و سبب نزول مغفرت الهي است. اينها همه بجا و درست، چرا كه فرموده معصومين و تعاليم مكتب است. اما در همين جا «هزار نكته باريكتر ز مو» وجود دارد كه اگر مهماني رفتن ما سبب زحمت و رنجش صاحبخانه شود و او را به درد سر بيندازد، آن وقت چه؟ باز هم رحمت است؟!البته همه يكسان نيستند و روحيه ها متفاوت است. بعضيها آمادگي پذيرش مهمان ندارند. برخي از وضع مالي مناسبي براي مهمان نوازي و خرج ضيافت برخوردار نيستند. بعضي از نظر جا و منزل و امكانات پذيرايي آبرومندانه از مهمان در مضيقه و فشارند. بعضيها اشتغالاتي دارند كه مهماني مزاحم وقت و يا كارشان خواهد شد. اينجاست كه خود مهمان بايد مراعات حال طرف را بكند، انتظار بيش از حد نداشته باشد، بي خبر و بي دعوت نرود، ديروقت و نابهنگام بر سر صاحب منزل فرود نيايد و او را به تكلف و زحمت نيفكند (البته فرودهاي اضطراري مستثني است!...)* مهمان، حبيب خدا و مايه بركت، هديه اي از سوي پروردگار، عامل افزايش رزق، سبب آمرزش گناهانِ صاحبخانه و سبب نزول مغفرت الهي است.سفارش معاشرتي قرآن به مؤمنان در باره ادبِ مهمان شدن در خانه پيامبر(ص) چنين است:«اي كساني كه ايمان آورده ايد!بدون اذن و اجازه و دعوت براي طعام، وارد خانه پيامبر نشويد،و هر گاه دعوت شديد، داخل شويد،و چون غذا خورديد، پخش شويد (و برويد) و براي حرف زدن (و گپ زدن) ننشينيد، اين كار شما سبب اذيت پيامبر است و از شما خجالت مي كشد، ولي خداوند از گفتن حق، حيا نمي كند!»(1)در مهماني اگر آداب و سنن اسلامي مراعات شود، ديگر مهمان، اسبابِ زحمت و بار خاطر نخواهد شد، بلكه مايه بركت و سبب خوشحالي خواهد بود و از همين جاست كه به مسأله «تكلف» برمي خوريم كه پيامدهاي بدي دارد و مايه تلخكاميهايي در زندگي است.«تكلّف» يا «ماحضر»؟
در مثلهاي زيباي فارسي است كه: «رسيده، رسيده خورَد»،يا اينكه: «مهمان، هر كه باشد، در خانه هر چه باشد».(2)چيزي به نام «حفظ آبرو» يا «حيثيّت»، براي برخي چنان تكلّف آور و مشقّت بار است كه براي آن خود را به زحمتهاي بسيار دچار مي كنند و به هر قيمتي شده از مهمان پذيرايي مي كنند، مبادا كه آبرويشان برود. البته توقعات نابجاي برخي مهمانان هم در اين مسأله دخالت دارد.* اگر نه مهمان توقع زيادي داشته باشد و نه ميزبان خود را به زحمت و تكلّف بيندازد، در اين صورت دوستيها و رفت و آمدها تداوم مي يابد. رفت و آمدهاي تكلّف آور، سبب كاهش رفت و آمدهاست.اين گونه مهمان كه ميزبان را به «تكلّف» و زحمت مي افكند، نه تنها رحمت نيست كه شوم است. اگر ميان مردم و خويشاوندان صفا و صداقت و صميميت باشد و مهماني از راه برسد و ديروقت يا نابهنگام باشد، بايد به هر چه كه «هست» قناعت كرد. نه مهمان توقع زيادي داشته باشد و نه صاحبخانه خود را به دردسر بيفكند. در اين صورت، دوستيها و رفت و آمدها تداوم مي يابد.اما رفت و آمدهاي هزينه ساز و خرج تراش و تكلّف آور، سبب كاهش ديد و بازديدها و مهمانيها و موجب قطع رابطه ها يا كاهش و سردي آن مي گردد. درسي از امير مؤمنان(ع) بياموزيم:مردي حضرت علي(ع) را به خانه دعوت كرد. حضرت فرمود: به سه شرط مي آيم. آن مرد پرسيد: آن شرايط چيست؟ امام پاسخ داد:يكي اينكه از بيرون خانه چيزي برايم تهيه نكني.دوم آنكه آنچه را در خانه داري، پنهان و ذخيره نسازي (هر چه داري بياوري).سوم آنكه به خانواده ات اجحاف و فشاروارد نياوريحضرت قبول كرد و مهمانِ خانه او شد.(3)اين حديث، درسهاي عظيم و نكات ظريفي را بيان مي كند. بعضيها به خانواده و همسر خويش زحمت بسيار مي دهند و تهيه بساط و مواد يك سفره و پخت و پز را به او تحميل مي كنند تا يك مهماني آبرومند بر پا شود. زحمتش را خانم مي كشد، ولي پُزش را آقا مي دهد. اين نوعي ستم به خانواده است و روا نيست كه از سوي مرد انجام گيرد.در مهماني رفتن، هم مهمان نبايد متوقع باشد كه براي او چنين و چنان كنند و به «ماحَضَر» ـ هر چه كه موجود است ـ قانع باشد، و هم صاحبخانه خرجي را بر خود و رنجي را بر عيال، تحميل نكند.رسول خدا(ص) فرمود: مهمان تا دو شب مورد اكرام و پذيرايي قرار مي گيرد. اگر شب سوم فرا رسيد، ديگر او از اهل خانه محسوب مي شود، هر چه كه بود، مي خورد.(4)
