صحيفه اميرمؤمنان(ع) در منابع اهل سنّت - صحیفه امیرمؤمنان (ع) نسخه متنی

كهن ترين مجموعه مدوّن حديثى كه در ميان مسلمانان به يادگار مانده و دست تحوّل و تطوّر زمان نتوانسته آن را همانند بعضى از صحائف و مجموعه هاى ديگر، به طور كلّى از دست مسلمانان خارج كند، صحيفه اميرمؤمنان(ع) است. صحيفه اى كه هم در منابع شيعه از آن سخن گفته شده و ائمه شيعه آن را طومارى از شرايع الهى معرفى و به آن فخر و مباهات كرده اند و هم در منابع اهل سنّت به آن استنادشده و بخشى از احكام فقهى آن در ابواب مختلف منابع حديثى فقه به عنوان احاديث منقول از صحيفه اميرمؤمنان(ع) ارائه و نقل گرديده است.

به تعبيرديگر، اين صحيفه، اولين سند و مرجع موجود حديثى است كه ازدوران حيات اميرمؤمنان(ع) در دسترس مسلمانان و در معرض مشاهده آنان بوده و پس از آن بزرگوار، همانگونه كه فرزندان آن حضرت به عنوان بزرگترين ذخيره علمى و پرارزش ترين يادگار معنوى آن را حفظ كرده اند، علما و محدّثان اهل سنّت نيز (با اهميت فوق العاده اى كه اين صحيفه از آن برخوردار است) بر حفظ آن اهتمام ورزيده و به عنوان «حديث رسول خدا (ص)» به نقل فرازهايى از متن آن مبادرت نموده اند.

صحيفه اميرمؤمنان(ع) در منابع اهل سنّت

بحث از صحيفه اميرمؤمنان را با نقل متن احاديث اين صحيفه از منابع اهل سنّت آغاز مى كنيم. سپس به طور فشرده به فقه الحديث مى پردازيم. آنگاه به ديدگاه ائمه اهل بيت و محدّثان شيعه درمورد اين احاديث، اشاره مى كنيم.

البته منظور ما از منابع اهل سنّت، با توجه به اهميتى كه صحاح ششگانه و مسند احمد در ميان سنن و مسانيد از آن برخوردارند، فقط همين مجموعه هاى حديثى است والاّ در سنن ومسانيد ديگر نيز، اين صحيفه به عنوان قديمترين منبع، جايگاه خود را حفظ نموده است و مراجعه كننده مى تواند در اين مجموعه ها هم احاديث صحيفه را به دست بياورد.

در نقل احاديث، در صورت اتّحاد متن و سند، فقط به نقل همان يك متن بسنده مى كنيم و از صحاح هم صحيح بخارى را اصل قرارمى دهيم و در ذيل آن، به ساير منابع اشارتى مى نماييم و در صورت تعدّد متن، به نقل هريك از حديثها مستقلا مبادرت مى ورزيم و براى تسهيل امر، ازنقل سلسله روات، صرف نظر مى كنيم و خواننده ارجمند را در صورتى كه نياز به بررسى سلسله سند داشته باشد، به مآخذ حديث ارجاع مى دهيم.

موارد نقل احاديث برگرفته از صحيفه اميرمؤمنان(ع) در چهار صحيح از صحاح ششگانه و همچنين مسند احمدبن حنبل، بدين شمار است:

صحيح بخارى 10 مورد

صحيح مسلم 3 مورد

سنن نسايى 1 مورد

سنن ابى داود 1 مورد

مسند احمدبن حنبل 3 مورد

و اينك متن احاديث صحيفه در منابع يادشده:

حديث اول:

عن الأعمش عن ابراهيم التيمى عن أبيه قال، قال على رضى اللّه عنه: ما عندنا كتاب نقرئه الا كتاب اللّه غيرهذه الصحيفة. قال:فاخرجها فاذا فيها اشياء من الجراحات واسنان الابل. قال، وفيها: المدينة حرم مابين عيرالى ثور؛ فمن أحدث فيها حدثا أو آوى فيها محدثا فعليه لعنةاللّه والملائكة والنّاس اجمعين؛لايقبل منه صرف ولاعدل؛ ومن والى قوما بغير إذن مواليه فعليه لعنةاللّه والملائكة والنّاس اجمعين؛لايقبل منه صرف ولاعدل؛ومن والى قوما بغير إذن مواليه فعليه لعنةاللّه والملائكة والنّاس اجمعين؛ لايقبل منه يوم القيامة صرف ولاعدل؛ وذمّة المسلمين واحدة يسعى لها أدناهم فمن أخفرمسلما فعليه لعنةاللّه والملائكة والنّاس اجمعين؛ لايقبل منه يوم القيامة صرف ولاعدل.

1ـ صحيح بخارى، كتاب الفرائض، باب إثم من تبرّأ من مواليه،حديث6374

2ـ صحيح بخارى، ابواب فضائل المدينة، باب حرم المدينة، حديث1771

3ـ صحيح بخارى، ابواب الجزية،باب ذمة المسلمين واحدة، حديث3001

4ـ صحيح بخارى، ابواب الجزية، باب إثم من عاهد ثم غدر، حديث3008

5ـ صحيح بخارى، كتاب الاعتصام بالكتاب والسنة، حديث6870

6ـ سنن ابى داود، كتاب الحج، باب فى تحريم المدينة.