عالمان اسوه در نگاه امام خمینی (2) نسخه متنی

سخن از عالمان اسوه در نگاه امام خمينى بود. در مقاله پيش اسوگان ساده زيست را در نگاه امام بر شمرديم.

در اين شماره به معرفى برخى از چهره هاى جهاد ومبارزه در نگاه امام مى پردازيم.

مبارزه با ستمگران جهاد با مشركان متجاوز از دستورات اكيد اسلام است.

در اسلام امتيازى براى فرد نيست جز به تقوا. در ميان تقواپيشگان دو گروه داراى امتياز ويژه اند:

1 . آنان كه افزون بر ايمان و تقوا از دانش دين و آگاهيهاى لازم برخوردارند.

2 ـ تقوا پيشگانى كه به دفاع از اسلام و مسلمانان بر مى خيزند.

هريك از اين دو گروه از آن جا كه در كار دفاع اند ويژگى يافته اند و در نزد خدا مرتبت والايى دارند.

عالم از مرزهاى عقيدتى دفاع مى كند و مجاهد از مرزهاى جغرافيايى.

عالم براى حفظ اسلام و نشر احكام رهايى بخش آن از علم بهره مى جويد و مجاهد از توان و قدرت خود و از اسلحه خود در راه دفاع از اسلام و مسلمانان بهره مى جويد.

در اين بين آنچه به عالم مرتبت خاص
مى دهد اين است كه از ثمره تلاش مجاهد عالمانه نگهدارى مى كند و اين ارزشهاى والا را به لايه هاى اجتماع رسوخ مى دهد. از اين روى امام صادق(ع) مى فرمايد:

(توزن دماء الشهداء مع مداد العلماء فترجّح مداد العلماء على دماء الشهداء1)

نه علم به تنهايى كارساز است و نه مبارزه. اين دو اگر قرين هم شوند و باهم حركت كنند كارها به سامان خواهد رسيد.

افرادى كه هم عالم بوده اند و هم مبارز نتيجه كارشان درخشان تر بوده است و اسوگى آنان پايدارتر.

در طول تاريخ اسلام عالمان و فقيهان اين چنين بسيار بوده اند. عالمان متعهد بسيارى را سراغ داريم كه به مقابله با ظلم و استبداد برخاسته اند و از اسلام دفاع كرده اند كه اوج آن در سده اخير است. هم از جهت گستره و هم از جهت عمق و ژرفا.

اين دوران كه استعمار با ترفندها و شگردهاى پيچيده اى وارد كار مى شود و جهان را به تسخير خود درمى آورد و به سرزمينهاى آباد و با ذخاير غنى اسلامى چنگ مى اندازد مبارزه شكل جديدى مى يابد و كسانى كه عليه اين دشمن دوست نما به مبارزه برمى خيزند و به افشاگرى و آگاهاندن مردم كارسترگى را انجام مى دهند كارى كه از هركس ساخته نيست جز هوشياران و زيركان و آشنايان به سياست روز.

مبارزه با استعمار و در افتادن با ترفندهاى آن و شناخت موضعِ دين در چنين دورانى زيركيها و آگاهيهاى ويژه اى را مى طلبد.

كسانى كه موفق بوده اند در اين بُعد اين ويژگيها را در بالاترين مرحله داشته اند. كسانى كه بى بهره بوده اند اگر احساس مسؤوليتى كرده اند و به حركتى و جنبشى دست زده اند ناكام مانده اند و راه به جايى نبرده اند.

عالمانى كه در اين برهه به حركتهاى اصلاحى دست يازيده اند و استعمار را در تنگنا و مخمصه افكنده اند بى شك استثناءهاى تاريخ بشرند و مى توانند اسوه هاى جاودانه اى باشند براى حوزه ها و مسلمانان راستين. اين همان چيزى است كه استعمار و ايادى آن هميشه سعى داشته اند پانگيرد.

منتهى با شگردهاى گوناگون. يا مبنايى ريخته اند و بر آن اهداف خود را بار كرده اند و يا تهمتى زده اند وانگى و شايعه اى تا سدّ مستحكمى را بشكنند و وارد قلعه شوند. اين حركت غيرانسانى هميشه بوده و اكنون با پيچيدگيهاى بسيار در كار است.

استعمار در اين حركت زشت و غيرمردمى خود تنها از سرويسهاى اطلاعاتى بهره نمى برد كه زود ردپايش مشخص شود. خير از انسانهاى صاحب نام دانشمندان وجيه المله ها و... بهره مى برد. از وسايل و ابزارى كه بايد چندها نسل بگذرد تا روشن شود.

از اين روى امام بسيار سفارش مى كند كه روحانيت بايد به سياست وارد و مسائل سياسى را بفهمد. آن مردخدا خوب درك كرده بود كه ديندارى حمل بار دين و درست به منزل رساندن آن بدون آشنايى با سياست اگر نگوييم محال است حداقل بسيار بسيار مشكل خواهد بود.

البته كار سياسى كردن تهمت و افترا تحقير و... به دنبال خواهد داشت. زيرا استعمار درك كرده كه اگر دينداران و دين فهمان و دين شناسان به ابزار جديد دست بيابند و دانشهاى نو سياسى را بفهمند دين خود را حفظ خواهند كرد. و آن به آن با نقشه هاى استعمار و عوامل به ركود كشاندن دين و ملت خود در خواهند افتاد و دين را زيبا و پرهيمنه و استعمار را ذليل مطرح خواهند كرد.

بدين خاطر است كه تلاش مى كنند دين را از سياست جدا كنند سياست را دون شأن عالمان دين بدانند و براى القاى اين فكر شيطانى سرمايه هاى عظيمى مصرف كنند و نيروى عظيم انسانى به كار بگيرند.

در اين حركت شيطانى تا بدان جا پيش رفتند و تبليغات خويش را گستردند كه برخى ناآگاهان از روحانيت2 بازيچه دست ايادى استعمار قرار گرفتند و روحانيت اصيل و مبارز را (آخوند سياسى3 ) معرفى مى كردند و مردم را از آنان جدا مى ساختند كه البته شكر خداى را كه تيرشان به سنگ خورد و افتضاح شدند و حق جلوه گر شد.

امام خمينى با درك عميقانه اين معنى كه دين بى سياست دين نيست و پوسته اى بيش نيست تمام همّ خويش را به كار گرفت تا به مسائل سياسى آشنا شود. مطالعه روزنامه گوش دادن به راديو در جريان رويدادهاى سياسى كشور قرار گرفتن حضور در جلسات مجلس شوراى ملّى4 نشانگر همه سونگرى و جامع انديشى آن مرد بزرگ است.
افزون براينها از آن جا كه تبحر بر اسلام و تاريخ اسلام و تاريخ ايران و تاريخ نهضتهاى اسلامى داشت به يك جمع بندى دقيق و راهگشا در امور سياسى رسيده بود.
براين باور بود كه رسول خدا با تشكيل حكومت اسلامى در مدينه پايه سياست را
در ديانت پى ريخته است5.

براين باور بود كه روحانيت در صد سال اخير بنيانى ترين نقش را در حركتهاى مردمى عليه جورپيشگان داشته است:

(اين قيامها كه در اين صد سال شده است... كى رأس اينها بوده؟

قيام تنباكو مرحوم ميرزا بود قيام مشروطه از نجف آقايان نجف6 از ايران علماى ايران ايجاد كردند.
اين چند قيامى كه ما شاهدش بوديم همه از علما بود; علماى اصفهان قيام كردند رأسشان مرحوم حاج آقا نوراللّه رحمت اللّه بوده علماى تبريز قيام كردند علماى مشهد قيام كردند يك وقت آقاى قمى خودش تنها پا شد راه افتاد... تبريزهم خيابانى يكى از آقايان بوده از علما بود. البته جنگل7 هم بوده اند. اينها [غير روحانى].هم بوده اند لكن در اقليت بودند عمده اش اينها [روحانيت] بودند.8)

بنابراين در پيكره اصيل روحانيت اين انديشه نبوده و بزرگان سياسى بوده اند كه سياست را از ديانت جدا نمى دانستند.
از اين روى امام على رغم استعمارگران كه نمى خواهند گذشته روحانيت اصيل براى مردم روشن شود و ايثارگريهاى آنان نموده شود از عالمان و مجتهدان پيشرو و آگاه به مناسبتهاى گوناگون ياد و تجليل مى كرد.

البته افرادى از ديدگاه امام الگو و اسوه اند كه از نظر ايمان و تقوا سرآمد باشند. و روش مبارزه و جهادشان مورد تأييد باشد.ياد اسوه هاى جهاد ومبارزه و معرفى آنان از جانب امام در مناسبتهاى مختلف به انگيزه هاى زير مى تواند باشد:

1 . تشريح سيره و روش آنان در جهاد با استبداد و استعمار و برانگيزاندن مردم عليه طاغوتها.

2 . خنثى كردن تبليغات سوء دشمن كه براى بازداشتن مسلمانان بويژه شيعيان از حركتهاى سياسى برنامه ريزى شده بود. به اين شگرد كه دخالت در امور سياسى كارى است خلاف شرع. امام با نمونه آوردن از سيره عملى بزرگان فهماند كه اين حركت استعمار توطئه اى بيش نيست.

3 . نماياندن پرونده و خط فكرى روحانيت به غرب زدگان و روشنفكران بى اطلاع از سابقه مبارزاتى علما تا دريابند و از جهل به درآيند كه حوزه هاى علميه در طول تاريخ تشيّع پيشرو بوده اند و پشاهنگ.

براى درك جان كلام امام و پى بردن به مبارزات روحانيان گران ارج در برهه هاى
گوناگون شرح مبارزات آنان را در سه دوره پى مى گيريم:

1 . در قيامهاى دوران قاجار.

2 . در انقلاب عراق.

3 . در دوران پهلوى.