باسمه تعالى - نگاهی به بنگلادش و پاکستان نسخه متنی

باسمه تعالى

گردآورنده سيد محمد عمرانى

اداره كل پشتيبانى فرهنگى

معاونت بين الملل

بعثه مقام معظم رهبرى

بنگلادش

منطقه بنگال از ديرباز بخشى از سرزمين شبه قاره هند بوده و در سال 1905 ميلادى بصورت ايالتى با حكومتى ايالتى تبديل شد كه مركز آن شهر داكا گرديده در سال 1947 كه انگليس هند را به هندى ها واگذاشت اين منطقه و ايالت به بنگال شرقى و در 1971 به بنگلادش تغيير نام داد.وسعت بنگلادش 143998 كيلومتر مربع مى باشد كه از سه طرف شرق و غرب و شمال در محاصره هند در آمده و از جنوب شرقى پا برمه و از جنوب با خليج بنگال محدود شده است. بنگلادش داراى 4 ايالت «چيتاگنگ» داكا، خولنا و راجشاهى مى باشد و هر ايالت داراى 20 شهرستان Dirision مى باشد.رودهاى گنگ، مگنا، براهما پوترا و جامونا عمده رودخانه هاى اين كشورند. رود گنگ از هند سرچشمه مى گيرد. بارندگى در بنگلادش فراوان و خصوصاً در ماه هاى خرداد و تير (ژوئن و ژوئيه) سيل ها و طوفان ها تغيان كنى را ايجاد مى نمايد. شهرهاى مهم عبارتند از داكا شهر قديمى با چهار ميليون نفر، قلعه لال باغ، قبر پرى بى بى، مسجد هفت گنبد، براكاتوا، حسينى دالان و... از آثار باستانى واقع در داكا هستند. شهر «چيتاگنگ» دومين شهر مهم و بندر اصلى و شهر صنعتى و مركز صنايع سنگين فولاد و پالايشگاه نفت كشور است. آرامگاه بايزيد بسطامى، مسجد جم شاهى... در اين شهر هستند. سيلهت با باغات چاى با توليد سالانه 43 ميليون كيلو گرم و معادل گاز طبيعى. راجشاهى، پوگرا، خولنا، شهرهاى مهم ديگر اين كشور هستند.در بنگلادش 6 فصل محسوس است. بهار - فصل بارانى - تابستان - پائيز - فصل شبنم - زمستان. درجه حرارت از 6 تا 36 درجه در طول سال متغير است. طبق سرشمارى 1981 جمعيت اين كشور بالغ بر 000/912/89(1) نفر بوده و نرخ رشد جمعيت 59/2% اعلام گرديده است. بنگلادشى ها از نژادهاى آستر و آسيا، مغول، آريائى و نژادهائى از تبت و برمه هستند. دو قبيله «بده» و مورانگ از قبايل شناخته شده اند. «بده» به معنى مارگير از كولى هاى دريائى هستند كه در طول سال در روى دريا زندگى مى كنند و به كار صيد، مارگيرى، تهيه پادزهر... اشتغال دارند مورانگ ها از اعقاب مغول ها مى باشند، قبيله اى لامذهب و حدود 20 هزار نفرند كه در اطراف چيتاگنگ زندگى مى كنند و جسدهاى اموات را مى سوزانند.زبان بنگالى از دير باز زبان مادرى آنها بوده و اينك 133 ميليون متكلم دارد و از سانسكريت گرفته شده است. اولين نوشته هاى بنگالى به قرن هفتم باز مى گردد و «رابيندرانات تا گور» كه در 1913 جايزه نوبل گرفت از ادبا بنگالى زبان است. و احيا كننده ادبيات بنگالى است. «مريدياساگار»، «بنكيم چاندرا» و مير مشرف حسين از چهره هاى تاريخى ادبيات بنگالى هستند.75% انرژى مورد نياز به روش سنتى (چوب و ذغال) تامين مى گردد و 14% اراضى بنگلادش را جنگل پوشانده. منبع عمده در آمد مردم ماهيگيرى به روش سنتى است و 56% پروتئين بنگلادش از آبزيان تامين مى گردد. اكثريت قاطع مردم بنگلادش مسلمان سنى مذهب اند و موسساتى چون «بنياد اسلامى» و «مركز اسلامى بنگلادش»، «هيئت مسجد بنگلادش» از عمده اركان هايى هستند ه به كار فرهنگى اشتغال دارند. در سال 1971 مجموع مدارس دينى بنگلادش 5075 واحد و مجموع طلاب 648061 نفر بوده است. و سازمان تبليغى جماعت در 1940 بعنوان عكس العمل در برابر هند به معرض وجود آمد. زبان فارسى درازمنه قديم زبان رسمى بنگال و شبه قاره بود ليكن با تسلط انگليس بر اين ديار رفته رفته از اهميت آن كاسته و زبان انگليسى جاى آن را گرفت (از 1836م). قاضى نظر الاسلام از شعراى بنگال بنام بنگلادش بود كه تحت تاثير افكار شعرا ايرانى قرار گرفته و اولين بار زبان پارسى را وارد بنگال كرد. وى مسلمان بود ليكن همسرى هندو نيز داشت.واحد پول اين كشور «تاكا» نام دارد كه از 1971 م بجاى روپيه پاكستانى رايج شده در 1981 هر دلار معادل 32 تاكا بوده است. از 1977 تا 1988 يكسرى اصلاحات در قانون اساسى بنگلادش ايجاد شد و از جمله اصلاحات اعلام دين اسلام بعنوان دين رسمى كشور و همچنين تغيير نظام رياست جمهورى به نظام پارلمانى بوده است. 76% مردم كشور بى سواد هستند، داراى 7 دانشگاه و 886 كالج، 9177 دبيرستان و 5284 مدرسه دينى بوده است (1990). در 1992 بنگلادش داراى 62 عنوان روزنامه با تيراژ 1132 ميليون نسخه و 242 هفته نامه بوده است. خبر عبارتند از )B- Sangbad Sangtho( BSS اكثر روزنامه ها مربوط به بخش خصوصى اند. جز روزنامه بنگلادش تايمز و ديتك بنگلا كه دولتى هستند. از 3/3/68 ايرنا و BBS قرار داد همكارى بسته اند.

اقتصاد

بنگلادش يكى از فقيرترين كشورهاى جهان است با درآمد سرانه 150 دلار- اقليتى بسيار ثروتمند و اكثريتى بسيار فقير. از قديم كنف بنگال شهرت داشته و اينك محصولات كنفى و چرم - ماهى صادرات عمده را تشكيل مى دهند. و گندم - برنج - روغن مايع و نفت اقلام عمده وارداتى كشور هستند. 82% مردم كشاورزند و 50% توليد ناخالص ملى كشاورزى است. از 1982 سياست دولت بر حمايت از بخش خصوصى پايه گذارى شده است. همچنين صنعتى كردن كشور به عهده بخش خصوصى گذاشته شده است. كشاورزى نيز بطور كامل وابسته به بخش خصوصى است. بنگلادش از نظر منابع معدنى چندان قوى نيست و ذخائر گاز طبيعى 13 تريليون فوت مكعب مى باشد. معادن زغال سنگ و ذغال هاى كشف شده در اين كشور از بهترين نوع آن در شبه قاره است و مى تواند نياز كل كشور را تا 100 سال آينده تامين نمايد. توليد نفت خام 300 - 400 بشكه در روز بوده كه رقمى است ناچيز - سنگ آهك، نمك، شن هاى حاوى راديو اكتيو از ديگر فرآورده هاى معدنى بنگلادش به حساب مى آيند. برنج، كنف، گندم، از محصولات عمده كشاورزى اين كشورند كه قادر به تامين نيازمندى داخلى نمى باشند. بنگلادش تامين كننده 90% نياز كنف در جهان مى باشد. توليد اين ماده در 1986 معادل با 6 ميليون عدل بوده است. چاى نيتريكى از صادرات مهم بنگلادش است. در سال 1986 اين كشور 1/1 ميليون تن نفت خام و 500 هزار تن محصولات نفتى وارد كرده است. ذخائر نفتى كشور /40 ميليون بشكه تخمين زده شده است. 23 نياز انرژى مردم را هيزم و ذغال و مواد سنتى تاميين مى كند.بنگلادش داراى 700 رودخانه و 250 مايل ساحل خليج بنگال مى باشد.در سال 1990 بانك مركزى بنگلادش ميزان بدهى كشور را كسى بيش از 12 ميليون دلار اعلام نمود و ميزان بيكارى در اين كشور 40 % بيان گرديد.خط هوائى كشورى بنگلادش بيمان - Biman نام دارد و 12 فروند هواپيما از انواع مختلف است.

حكومت

مسلمين از قرن 13 لغايت 18 بر بنگال حكومت مى كردند. در سال 1906 فكر استقلال مسلمين شبه قاره توسط محمد على جناح مطرح گرديده مسئله زبان نخستين عامل اختلاف بين بنگالى ها و پاكستان شرقى بود. بنگالى ها خواستار آن بودند كه زبان رسمى بنگلادش بنگالى باشد (نه اردو) لذا از 1948 (يكسال بعد از جدائى از هند) نهضت جدائى دو پاكستان شروع شد. در انتخابات 1954 احزاب متحد بنگال موفق شدند در انتخابات ايالتى حزب مسلم ليگ را شكست دهند و فضل حق حكومت خود مختار ايالت شرقى را تشكيل داد، كه متعاقباً توسط حكومت مركزى منحل گرديد مدتها زندانى بودن در 1970 حزب مردم را در پاكستان شرقى شكست داد در حاليكه هنوز در زندان بود. طرفداران او مجيب خواستار استقلال كامل بنگلادش بودند. در 26 مارس 1976 استقلال بنگلادش اعلام شد. عامل زبان اينكه مراكز و مسئولين نظامى و كشورى عمدتاً از پاكستان غربى بودند كارخانه ها عمدتاً به مردم پاكستان غربى تعلق داشت و در مجموع «عدم مساوات»، عوامل و انگيزه هاى طرح مسئله استقلال و جدائى بودند. شيخ مجيب در 10 ثانويه 1973 آزاد حكومتى بر پايه اصل «ناسيوناليسم، سوسياليزم، سكولازيزم و دموكراسى» تشكيل داد.ژنرال ضياء با گرايش اسلامى و جانشين او هم با گرايش اسلامى (ژنرال ستار) و ژنرال ارشاد از حاكمان بعدى بودند. ارشاد در 24 مارس 1982 با كودتا حكومت را بدست گرفت. گرچه به اقتصاد كمى بهبود بخشيد ليكن اتحاد 15 حزبى به رهبرى عوامى ليگ و به رياست حسينه و اتحاد 7 حزبى به رهبرى حزب ناسيوناليست به رياست خالده ضياء از مخالفان ارشاد بودند. اين دو گروه در سپتامبر 1983 نهضت احياء دموكراسى را تشكيل دادند و خواستار خاتمه حكومت نظامى بودند.