لطفا منتظر باشید ...
مقدمه
يكى از نسبتهاى ناروايى كه علماى سنى بر شيعيان مى گيرند دين است كه آنهاقائل به تحريف قرآن هستند وهابيت اين مسئله را بزرگ كرده و بدين وسيله شيعيان را مورد هجوم تكثير قرار مى دهند.براى روشن شدن بحث و بيان نظر علماى شيعه مطالب را در فصل 5 مورد بررسى قرار مى دهيم در:فصل اوّل به معناى لغوى تحريف و معناى تحريف قرآن و بيان محل نزاع مى پردازيم .فصل دوّم به عقيده مسلمين خصوصاً علماى شيعه را نقل مى كنيم.فصل سوم نسخ تلاوت قرآن را كه اثر علماى سنى آن را قبول دارند مورد بحث قرار مى دهيم و روشن خواهيم كه قول به نسخ تلاوت قرآن همان قول به تحريف قرآن هست.در فصل چهارم ادله عدم و وقوع تحريف در قرآن را مورد بحث قرار داده در فصل پنجم شبهات قائلين به تحريف قرآن و جواب آنها را نقل مى كنيم.انشاءاللَّه كه اين رساله بتواند مورد استفاده مرزداران حريم تشيع قرار بگيرد.فصل اوّل
تعريف در لغت
عميد در فرهنگ لغت خود معانى زير را براى لغت تحريف آورده است. كج كردن، گردانيدن، تغيير و تبديل دادن و گردانيدن كلام كسى از وضع و طرز و حالت اصلى خود، بعضى حروف كلمه را عوض كردن و تغيير دادن معنى آن.(1)معناى تحريف قرآن
وقتى از وقوع يا عدم وقوع تحريف در قرآن صحبت مى شود ابتدا بايد مشخص كرد كه محل نزاع كجاست و منظور از تحريف قرآن چيست براى پاسخ به اين سؤال بايد گفت تحريف قرآن در معانى زير بكار مى رود.1- چيزى را از معنايش نقل دهند و معناى ديگرى براى آن اتخاذ كنند. كه در اينصورت تحريف معنوى صورت مى گيرد. خداوند در قرآن مى فرمايد: "من الذّينَ هادوا يحرّفون الكلم عن مواضعة (4: 46)"نسبت به وقوع تحريف به اين معنا اختلافى بين مسلمين وجود ندارد. هر كى كه قرآن را به غير حقيقتش تفسير كند و آن را بر غير معناى حقيقى حمل نمايد به تحقيق قرآن را تحريف كرده است.(2)از تحريف به اين معنى منع شده است و ائمه چنين تحريف كنندگانى را مذمت نموده اند چناچه امام باقر (ع) در روايتى مى فرمايد: "و كان من نبذهم الكتاب أن اقاموا حروفه و حرّفوا حدود فهم يروونه و لايرعونه و الجهال يعجبهم حفظهم للرواية و العلماء يحزنهم تركم للرعاية..."(3) حروف و كلمات قرآن را اقامه مى كنند و به جاى مى گذارند امّا معانى آن را تحريف مى كنند.2- نقص يا زياده در حروف يا در حركات با حفظ قرآن. تحريف به اين معنا قطعاً در قرآن وجود دارد و دليل آن عدم تواتر قراء اساهت و معنايش اين است كه قرآن مُنزَل مطابق يكى از قراءات هست امّا بقيه قراءات يا به صورت زياده در قرآن هست يا نقيصه.3- نقص يا زياده به واسطه يكى يا دو كلمه با حفظ نصّ قرآن.تحريف به اين معنا در صدر اسلام و در زمان صحابه قطعاً واقع شده است.(4) دليل آن اجماع مسلمين بر اين مطلب است كه عثمان تعدادى از قرآنها را سوزاند و به كليه واليان خود دستور داد تا هر قرآنى را كه غير از قرآن جمع آورى شده توسط او هست بسوزانند و اين دلالت مى كند كه آن قرآنها با قرآن جمع آورى شده توسط او مخالف بوده است والّا سببى براى سوزاندن آنها وجود نداشت. پس تحريف واقع شده بود لكن آنچه را كه عثمان جمع آورى كرده است همان قرآن معروف بين مسلمين بوده است كه آن را از پيامبر گرفته بودند. پس تحريف به زياده و نقصان فقط در قران هايى واقع شده است كه بعد از عهد عثمان از بين رفته اند و امّا در قرآن هيچگونه زياده و نقيصه اى وجود ندارد.4- تحريف به زيادة. به اين معنى كه بعضى از قرآن موجود از كلام خداوند نيست. تحريف به معنا به اجماع مسلمين باطل هست.5- تحريف به نقيصه. به اين معنا كه قرآن موجود مشتمل بر جيمع آنچه كه توسط خداوند به پيامبر نازل شده است، نيست.تحريف به اين معنا محل خلاف هست. بعضى ها آن را اثبات كردند و ديگران آن را نفى كرده اند. مرحوم علامه طباطبايى در تفسير الميزان (5) مى گويد احدى از مسلمين قائل به زياده در قرآن نيست و وجود نقيصه در قرآن داراى طرفدارانى هست. چنانكه مى گويد: ذهب جماعة من محدّثى الشيعة والحشوية و جماعة من محدّثى أهل السنة الى وقوع التحريف بمعنى النقص و التغيير فى اللفظ أو الترتيب دون الزيادة فلم يذهب اليها أحد من المسلمين كما قيل.با توجه به مطالب ذكر شده روشن مى شود كه محل بحث تحريف لفضى قرآن و آن هم به معناى وجود نقيصه در قرآن هست والّا تحريف معنوى و يا تحريف علمى (عمل كردن بر خلاف فرامين الهى در قرآن كريم) قطعاً صورة پذيرفته هست.فصل دوّم
عقيده و رأى مسلمين درباره تحريف قرآن
معروف و مشهور بين مسلمين اين است كه در قرآن تحريف صورت نگرفته است. نظر تعدادى از علماى بزرگ شيعه را در زير اشاره مى كنيم.1- شيخ ابو جعفر محمد بن على ابن حسين بابويه قمى به "شيخ صدوق" مى فرمايد:اعتقاد ما اين است كه قرآنى را كه خداوند بر پيامبرش نازل كرده است همان قرآنى است كه بين دو جمله وجود دارد. "اعتقادنا أنّ القرآن الذّى انزله اللَّه على نبيّه هو ما بين الدفتين و... (6)2- شريف مرتضى على بن حسين موسوى ملقب به علم الهدى مى گويد: گروهى از صحابه پيامبر مانند عبداللَّه بن مسعود و ابى ابن كعب و غير آنها، بارها همه قرآن را از اوّل تا به آخر، بر پيامبر گرامى خواندند. و همه اين ها به خوبى بر اين حقيقت گواهى مى دهند كه قرآن گردآورى شده و مرتب و بدون كاستى و پراكندگى بوده است.(7)3- ابوجعفر محمد بن حسن طوسى معروف به شيخ الطائفه مى فرمايد:«و امّا كلام در وجود زياده و نقصان در قرآن سزاوار قرآن نيست. چون نسبت به وجودى زياده در قرآن اجماع بر بطلان آن هست و نسبت به نقصان در قرآن، ظاهر مذهب مسلمين مخالف وجود آن هست و اين قول به مذهب ما (شيعيان) سزاوارتر است و سيد مرتضى آن را تأييد نموده است. و ظاهر روايات نيز همين حقيقت را به ثبوت مى رساند. لكن روايات زيادى از شيعه و سنى در نقصان تعداد زيادى از آيات قرآن وجود دارد كه جزء خبرهاى واحد بوده و موجب علم و عمل بر طبق آنها نمى شود و اَولى اين است كه از آن اخبار اعراض شود».(8)4- ابو على طبرسى، صاحب تفسير «مجمع البيان» مى فرمايد:«در مورد فزونى قرآن، همه امت اسلامى، برپى پايگى آن اتفاق نظر دارند و امّا در مورد كاسته شدن آيات آن، اندكى از اصحاب ما و گروهى از فرقه حشويه از اهل سنت رواياتى آورده اند ولى آنچه از مذهب ما پذيرفته شده و صحيح است، بر خلاف آن مى باشد.»(9)5- قاضى سيد نور الدّين تسترى صاحب كتاب احقاق الحق مى فرمايد:«آنچه برخى به شيعه اماميه نسبت داده اند كه آنان به تحريف قرآن قائل هستند، مورد پذيرش همه شيعيان نيست. تنها اندكى از آنان چنين عقيده اى دارند كه در ميان شيعيان به آنها اعتنا نمى شود.(10)6- محمد بن حسين معروف به بهاءالدين عاملى مى فرمايد:صحيح آن است كه قرآن عظيم از هر گونه زيادى و نقصان محفوظ است و آيه «انّا له لحافظون» بر آن دلالت دارد. و اينكه بين مردم مشهور شده است كه اسم حضرت على از بعضى آيات حذف شده است نزد علماء معتبر نيست.(11)7- علامه تونى صاحب كتاب «الوافية فى الاصول» مى گويد:مشهور اين است كه قرآن همه گونه اى كه نازل شده است محفوظ مانده است و هيچگونه تبديل و تغييرى در آن صورت نگرفته هست و خداوند آن را حفظ كرده است و فرموده است: "انا نحن نزّلنا الذكر و انّا له لحافظون"8- شيخ حرّ عاملى مى فرمايد: «انسان كاوشگر در تاريخ و اخبار، به درستى مى داند كه قرآن به دليل تواتر روايات و نقل هزاران تن از صحابة ثابت و استوار است و در زمان پيامبر گردآورى شده و منظم بوده است.» (12)9- كاشف العظاء مى فرمايد: شكى نيست كه قرآن در پرتو حفظ و صيانت الهى از هر نقصانى محفوظ مانده هست. چنانكه صريح قرآن و اتفاق نظر دانشمندان در همه عصرها بر آن گواهى مى دهد و مخالفت گروه اندكى، قابل اعتنا نمى باشد.» (13)10- شيخ ابراهيم كلباسى اصفهانى مستوفى سال 1262 مى فرمايد:"نقصان و كاستى در قرآن هيچگونه اصل و اساسى ندارد." (14)11- شيخ محمد حسن آشتيانى - مستوفى سال 1319 - مى فرمايد:"مشهور بين مجتهدين و اصولييى و حتى اكثر محدثين اين است كه هيچ گونه تغييرى در قرآن واقع نشده است." (15)12- سيد محمد شهشهانى در بحث قرآن از كتاب خود "عروة الوثقى" تصريح كرده است كه قرآن تحريف نشده است و عدم تحريف را به جمهور مجتهدين نسبت داده است.(16)13- سيّد شرف الدين مى فرمايد:«مسئله چهارم: به شيعه نسبت داده است كه قائل به تحريف قرآن هستند. من در جواب مى گويم: از اين قول به خدا پناه مى بريم و از اين جهل و نادانى بيزارى مى جوييم و هر كس كه اين عقيده را به ما نسبت دهد جاهل به مذهب ما هست و يا اينكه به ما افتراء مى زند. همانا قران عظيم به جميع آيات و كلماتش با تواتر قطعى از ائمه هدى نزد ما ثابت هست و فقط كسى كه ضعف عقل داشته باشد در اين مطلب شكّ مى كند.(17)14- حضرت امام خمينى (ره) مى فرمايد:«هر كسى به عنايت مسلمانان در مورد گردآورى قرآن و نگهبانى و ضبط و تلاوت و نوشتن آن، آگاه باشد به بى پايگى اين پندار (تحريف قرآن) گواهى مى دهد و آن را غير قابل اعتماد مى يابد. و اخبارى كه در اين زمينه وارد شده است يا ضعيف است كه نمى توان به آنها استدلال نمود يا مجهول است كه نشانه هاى ساختگى بودن آنها آشكار است و يا رواياتى است كه مضمون آنها تأويل و تفسير قرآن است و يا اقسام ديگر كه بيان آنها به تأليف كتابى جامع در اين مورد نياز دارد و اگر بيم خارج شدن از موضوع بحث نمى رفت، تاريخ قرآن و آنچه در طول قرنها بر آن گذشته را شرح مى داديم و روشن مى ساختيم كه قرآن مجيد درست همين كتاب آسمانى است كه در دست ما مى باشد و اختلاف نظرى كه در ميان قاريان قرآن وجود دارد، امرى جديد است كه هيچ ارتباطى با آنچه كه جبرئيل امين بر قلب پاك پيامبر گرامى نازل نمود، ندارد». (18)درمقابل به عده اى از علماى اماميه و گروه حشويه از اهل تسنّن نسبت داده شده هست كه قائل به تحريف هستند. مرحوم مجلسى در جلد نود و دوّم بحار الانوار روايات زيادى را كه به ظاهر دالّ بر تحريف هستند جمع آورى كرده است و صرف نقل احاديث دليل بر اين نيست كه خود قائل به مدلول آنها هست. و همچنين دليل نمى شود كه تمام احاديثى را كه نقل مى كند از نظر سند نزد او جزو احاديثِ صحيح هستند. علاوه بر اين او بعد از نقل روايات دالّه بر تحريف قرآن كلام شيخ مفيد را مبنى بر اينكه روايات تحريف جزو اخبار آحاد بوده و قطع به صحت آنها وجود ندارد ذكر مى كند. البته در پايان امكان قرائت بر دو وجه را در بعضى آيات مورد بحث انكار نمى كند و مى گويد يك وجه همان هست كه در خود قرآن موجود آمده است و وجه ديگر آن است كه در خبر آمده است.(19)مرحوم حاجى نورى كتابى به نام "فصل الخطاب" دارد كه در آن روايات دالّه بر تحريف را نقل كرده است. مرحوم حاجى شيخ آقا بزرگ تهرانى كه شاگرد مبرز مرحوم حاجى نورى است در شرح حال استادش در جلد اوّل مستدرك الوسائل مى گويد: امّا در مورد كتاب فصل الخطاب كراراً از استادم شنيدم مى فرمود مطالبى كه در فصل الخطاب است عقيده شخصى من نيست، بلكه اين كتاب را براى طرح بحث و اشكال نوشتم و اشارتاً عقيده خودم راجع به عدم تحريف را آورده ام و بهتر بود نام كتاب را "فصل الخطاب فى عدم تحريف الكتاب" مى گذاردم.سپس مرحوم "محدث تهرانى" مى گويد«ما از نظر عمل روش استاد خود ما فرا به خوبى مى ديديم كه هيچگونه وزن و ارزشى براى اخبار تحريف قائل نبود بلكه آنها را از اخبارى مى دانست كه بايد بر ديوار كوبند، تنها كسى مى تواند نسبت تحريف را به استاد ما بدهد كه به مرام و عقيده او آشنا نبوده است. (20)خلاصه اينكه مشهور بين علماى شيعه و محققين آنها قول به عدم تحريف است. البته عده اى از محدثين شيعه و جمعى از علماى اهل سنت قائل به وقوع تحريف هستند. با توجه اينكه علماى اهل تسنن قائل به نسخ تلاوت قرآن هستند كه همان قول به تحريف است. همچنانكه در فصل بعدى مى آيد اشتهار قول به وقوع نسخ در تلاوت قران نزد علماى اهل سنت مستلزم اشتهار قول به تحريف است.
