از اوائل سده نوزده طريقه قادريه توسط اعراب كونتا قادرى از گروه بكائيه در سنگال باب شده و نيز سيدى بابا(1960- 1924)از زاويه مشهور بوتلميت در موريتانى اين طريقه را در ميان قوم ولووف منتشركرد.دو طريقه سنگالى از طريقه قادرى بوجود آمد فاضليه كه توسط محمد فاضل ايجاد شد و مريديد كه احمد بامبا آن را بنياد نهاد.
2- تيجانيه:
طريقه تيجانيه در سنگال خود را شاخه مراكشى فاس مى داند.مروج بسيار پر شور اين طريقه در غرب آفريقا حاج عمر تال بود. وى توكلور معروف بود.پسر وى احمد و شيخ( متوفى 1898)پس از وى كارش را ادامه داد ولى شخصى كه سبب تحرك فوق العاده اين طريقه در سنگال در قرن بيستم شد،حاج مالك لى(1855- 1922)بود وى محل اسكان خود را در تيوا اوان قرار داد.مالك لى كه مردى بافرهنگ بود سعى خود را مصروف بالا بردن سطح فرهنگى پيروان خود با دادن تعليمات عربى و علوم الهى به آنان كرد.در سال 1922 پسر وى ابوبكرجاى وى را گرفت.وطريقه تى جانيه را تا زمان مرگش در سال 1957 رهبرى كرد.اين جانشينى در طريقه بحرانى ايجاد كرد.و مخصوصاً اثرات آن در كائولاك بسيار شده بود در اين محل تيجانيها رياست روحانى خانواده لى را رد كردند.در نتيجه تيجانيهاى كائولاك در اطراف ابراهيم نياز گرد آمدند كه هنوز مردى جوان به شمارمى رفت.شخصيت مهم ديگر تيجانيه حاج سيد ونوروطال بود كه نوه حاج عمر است.من حيث المجموع طريقه تيجانيه به طور وسيعى در تمام كشور سنگال گسترده شده است پيروان تيجانيه در اطراف سه رهبر عمده گرد آمدند:مالك لى،سيد ونوروطال و ابراهيم نياز كه البته پيروان مالك لى تعدادشان بيشتر است
3- مريديه:
موسس طريقه مريديه كه اصالتاً طريقه اى سنگالى است.احمد و بامبا نام دارد وى در موريتانى تعليم ديده و ابتدا پيرو طريقه قادريه بوده.در مراجعت به سنگال وى در حدود سال 1889 شهر توبا را بنياد نهاد و شاگردانى به دور او جمع شدند.تعليمات احمد و بامبا شكل بسيار ويژه دارد.احمد و بامبا خور عنوان ناجى راداراست مريد وى براى رسيدن به فلاح و رستگارى خود را وقف مارابوى خود ميكند و اين عمل را با تخصيص دادن كار خود براى و انجام مى دهد زيرا كار براى مارابو قسمتى از مذهب است.پيروان مريديه در كشف بادام زمينى تخصص دارند.اين طريقه بيشتر افرادش را ولوفها تشكيل مى دهند.هر ساله پيروان اين طريقه(بيش از يك ميليون نفر)به صورت انبوه براى شركت در مراسم مگل(زيارت)در توبا جمع مى شوند.اين مراسم ديدنى ترين مراسم مذهبى سنگال است كه در بزرگترين مجد عرب آفريقا و برگرد آرامگاه احمد و بامبا انجام مى شود.
جايگاه فعلى طريقه ها در سنگال
با وجود حملاتى كه از سوى اصلاح طلبان از سالهاى دور عليه طريقه ها در سنگال انجام مى گيرد طريقه ها در اين كشور همچنان فعالند.مويد اين نكته مشاهده موفقيت مگل مويديه و يا گاموى تيجانيه است.نفوذ طريقه ها برمردم بسيار است در واقع اين طريقه ها اسلام سبك سنگال را ترويج مى كنند طريقه ها در قرن گذشته كه ساختارهاى اجتماعى سنتى فرو ريخته بود به عنوان پناهگاه در چارچوب اجتماعى سنگال محسوب مى شود. طريقه ها همچنين سبب حفظ برخى ارزشهاى مذهبى در فرهنگ آفريقائى بودند.ارزشهائى همچون معناى انديشه،هميارى زندگى و كار، مفهوم نژاد و رستگارى و گذشت و مراعات فراوان در برابر عقايد مذهبى و غيره،بااين حال در كنار جنبه هاى مثبت مزبور جنبه هاى منفى هم همچنان سنگينى ميكند.برخى خيلى زود متوجه اين وضع شده اند.از همين رو تيجانيهائى كه معتقد به اسلام بنيادى ترى هستند از نخستين كسانى بوده اند كه عليه انحطاط مذهبى بعضى از پيروان طريقه گوائى واكنش نشان مى دادند و در جنبشى كه در حدود سال 1950 به نام جنبش اصلاح طلبانه معروف شد شركت كردند.
«مالى»
كشور مالى در غرب آفريقا و با جمعيتى بالغ بر 5/8 ميليون نفر كه بيش از 90% آن مسلمان هستند.پايتخت مالى با ماكوست كه حدود يك ميليون نفر جمعيت دارد.
تاريخچه اسلام گرائى درمالى
واقعه بسيار مهم در كشور مالى اسلام گرائى رو به رشد جمعيت آن است.طبقه ادارى تقريباً همگى مسلمانند و قشر تاجر كه از قبل مسلمان بودند موجب انتشار تقريباً كامل اسلام در شهرها شده اند.جنبش اسلام گرائى در جوامعى كه بطور سنتى بت پرست بودند از حدود 60 سال پيش افزايش پيدا كرده است.در پيشرفت اسلام در مالى بايد به فعاليت هاى مختلف ما رابوها نيز اشاره كرد كه كمابيش به صورت واعظ،معلم مدارس قرآنى،روحانى و يا ساحر هستند.برخى از مارابوها در مناطق بت پرستها زندگى ميكنند و به لحاظ نفوذى كه خود و شاگردانشان دارند در آنجا مراكزى براى تشرف به اسلام ايجاد كرده اند چنانچه پيداست به نظر مى رسد اين پديده هميشه در اسلام سبك آفريقاى غربى وجود داشته است گسترش اسلام در مالى بيشتر بر اساس اقوام صورت گرفته نه براساس بخشهاى جغرافيائى،به اين لحاظ پيوندهاى ياسياسى اغلب فرصتى بوده براى گسترش اسلام
طريقه ها
اسلام مالى اسلام طريقه هاست.و در اين كشور مسلمانان به دو طريقه عمده تقسيم شده اند.قادريه و تيجانيه.پيروان طريقه نخستين قديميترين افراد به اسلام گرويده و مسلمانان كه از لحاظ فرهنگى به جهان عرب نزديكتر هستند تشكيل مى دهند.طريقه قادريه از سوى طريقه بكائيه موريتانى به مالى وارد شد.طريقه دوم يعنى طريقه تيجانيه در محيطى منحصراً آفريقائى گسترش پيدا كرده است و با آن كه پيروان اين طريقه به شاخه تيجانيه فاس وابسته اند مركز آن در آفريقاى غربى در سنگال واقع است.
«ساحل عاج»
كشور جمهورى ساحل عاج در غرب آفريقا با جمعيت 13 ميليون نفر كه طبق آمار غير رسمى حدود نيمى از جمعيت آن مسلمان هستند.اين كشور در سال 1960 از استعمار فرانسه خارج گرديده است.
اسلام گرائى درساحل عاج
اسلام خيلى زود از طريق شمال كشور و احتمالاً از قرن 14 به بعد همزمان با توسعه بزرگ امپراطورى مالى و به وسيله تاجران مانده اهل بگو در غناى فعلى رايج شد در زمان امپراطورى ديولا در كونگ كه سعى داشت نقشى شبيه به نقش امپراطورى مالى داشته باشد بيشتر در قيد داد و ستد بودند.تا در انديشه انتشار مذهب اسلام و تنها مراكز اسلامى معتبرى كه در اين بخش از آفريقاى غربى بر جاى مانده بودند و تمبوكتو بودند كه به علت بعد مسافت داراى نفوذى موثر در اين ناحيه نبودند.با وجود اين اسلام مجدداً گسترش خود را در طول نيمه اول قرن بيستم از سر گرفت
طريقه ها
در ساحل عاج همچون مالى دو طريقه نفوذ دارند،طريقه قادريه كه در شمال برترى دارند و طريقه تيجانيه حاج عمر كه به لحاظ نفوذ ما رابوهاى توكلور پيرو تيجانيه در جنوب بيشتر توسعه يافته است معمولاً اين مى جران بودند كه طريقه هاى خود را وارد اين سرزمين كردند.ضمناً بايستى به نفوذ وهابيت اشاره كرد.كه در منطقه بوآكه نسبتاً قوى است(ردّ طريقه گرائى و نماز با دستهاى بسته).در ساحل عاج مارابوهاى معتبر به صورتى كه در ديگر كشورهاى همجوار شمالى وجود دارند يافت نمى شوند.اسلام در اين كشور بصورت خود بخودى در اطراف امامهاى مساجد و يا معلمان آموزش قرآن سازمان يافت به همين ترتيب انجمنهاى طريقه اى نيز در اين كشور نسبتاً رسمى هستند وبيشتر به عنوان نقاط اتكاى قبيله اى محسوب ميشوند.
«نيجر»
جمهورى نيجر بابيش از 8 ميليون جمعيت كه قريب به 85% آن مسلمان هستند در مركز و غرب آفريقا واقع شده است. استقلال اين كشور از استعمار فرانسه سال 1960 مى باشد.
تاريخ اسلام گرائى
در نيجر مى توان دو منطقه گسترش اسلام را تشخيص داد.منطقه اى در غرب كه به امپراطورى سونگاى در گائو وابسته است.اقوام جرمه از اين جمله اند منطقه دوم منطقه شرق نيجر است كه گسترش اسلام بصورت جدى پس از سال 1000 ميلادى اتفاق افتاد.انتشار عميق اسلام و نيز شيوع آن در مقياس وسيعتر مدتها بعد به كمك طريقه ها و يا تحت تأثير اقوام هاوساوپل ساكن در شمال نيجريه(كانو)اتفاق افتاد چشمگيرترين مبارزه تبليغاتى براى ترويج اسلام بدون شك مبارزه اى بود كه با جهاد عثمان دان فوديو همراه بود.آنگونه به نظر مى رسد كه پلها عناصر پوياى اسلام كنونى در نيجر محسوب شوند.
طريقه ها
دين اسلام در نيجر بيشتر به غرب آفريقا وابسته است تا به كشور مغرب.جنبش هاى طريقه اى همگى يااز موريتانى(مثل قادريه)و يا از سنگال مثل طريقه تيجانيه( حاج عمر)به نيجر وارد شده اند.يكى از شخصيتهاى بسيار مورد توجه در نيجر هم حاج ابراهيم نياز اهل كائولا كسات كه مبشر نوگرائى در طريقه تيجانيه به شمار مى رود.
«بوركينا فاسو»
جمهورى دمكراتى بوركينا فاسو با جمعيت ده ميليون نفر كه بيش از 50 درصد آن مسلمان هستند.
لطفا منتظر باشید ...
