اسلام قرنها قبل از طريق ايران به شبه قاره هند نفوذ نموده و مردم بسيارى از شبه قاره به اين آئين الهى و تعالى بخش روى آورده و مسلمان شدند. پادشاهان تيمورى و مغول كه در اثر مجالست و وزيران دانشمند ايرانى مانند خواجه نصير الدين طوسى خود مسلمان شده بودند، سالها در شبه قاره هند حكومت نموده و زبان رسمى و ديوانى شبه قاره سالها قبل از ورود استمعمارگران انگليسى فارسى بود و آثار بسيار زياد ادبى از نويسندگان و شاعران شبه قاره بزبان فارسى موجود ميباشد. پس از ورود استعمارگران انگليسى به شبه قاره هند و درك آنان از آميختگى اسلام و زبان فارسى با مسلمانان در جهت تضعيف اسلاميت و مسلمانان به تضعيف اين زبان پرداخته و زبان اردو را كه تركيبى از عربى، فارسى و تركى ميباشد را مطرح نموده و بهمراه زبان انگليسى بعنوان زبان رسمى و ديوانى شبه قاره جايگزين زبان فارسى نمودند. نهضت مسلمانان شبه قاره جهت تشكيل يك كشور اسلامى از آغاز قرن بيستم يعنى حدود 1906 ميلادى و تحت لواى حزب مسلم ليگ شكل گرفت و پس از حدود 41 سال مبارزه در سال 1947 ميلادى اين مبارزات برهبرى محمّد على جناب قاعد اعظم بثمر رسيد و منجر به Parti tion يا تقسيم سرزمين شبه قاره بين مسلمانان و هندوها بر اساس اكثريت جمعيت مناطق گرديد و كشورهاى پاكستان و بنگلادش فعلى كه داراى اكثريت جمعيت مسلمانان شبه قاره هند بودند در آن زمان كشور پاكستان شرقى و غربى را بوجود آوردند و مسلمانان از ديگر مناطق شبه قاره به اين سرزمينها مهاجرت نمودند و همچنين هندوهاى مقيم اين سرزمين ها نيز به ديگر مناطق داراى اكثريت جمعيت هندو غير مسلمان مهاجرت نمودند و بدين ترتيب كشور پاكستان كه مهد پاكان و مسلمانان ميباشد شكل گرفت. از زمان استقلال پاكستان در سال 1947 توافق بين هند و پاكستان بر سر منطقه كشمير كه داراى اكثريت جمعيت مسلمانان بوده و هست بعمل نيامد و مرزى در اين منطقه مشخص نگرديد و منطقه كشمير بعنوان منطقه مورد نزاع باقى ماند و چندين جنگ نيز بر سر اين دو كشور رخ داده است و هنوز هم سر نوشت آن نهائى نشده است و مسلمانان كشمير جهت بدست گرفتن سر نوشت خود و تشكيل حكومت اسلامى در اين منطقه در حال مبارزه و جهاد ميباشد. پس از جنگ سال 1971 ميان هند و پاكستان شرقى اعلام استقلال نمود و تشكيل كشور بنگلادش فعلى را اعلام داشت و از آن سال تا كنون بصورت در كشور مستقل اسلامى در شرق و غرب شبه قاره داراى موجوديت ميباشند و پس از اين تاريخ تغيير عمده اى در ساختار اين كشورها و جغرافياى سياسى منطقه بوجود نيامده است. در اين مقاله به معرفى و بررسى احزاب، حركتها و گروههاى سياسى در كشور پاكستان مى پردازيم و نقش آنها را در دوران قبل از استقلال پاكستان، بعد از استقلال و پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران بررسى و تحليل خواهيم نمود.
دسته بندى كلى احزاب، حركتى و گروههاى سياسى پاكستان
بطور كلى احزاب، حركتها و گروهاى سياسى در پاكستان را مى توان به دو دسته اصلى تقسيم نمود.
الف - احزاب، دستجات و گروههاى اسلامى
اين احزاب و گروهها عمدتاً با برداشتهاى مختلف از اسلام و پيرو مذاهب مختلف تسنن و تشيع بوده و بطبع آن بعضاً به كشورهاى خارجى وابستگى داشته و از طريق آنها نيز حمايت ميشوند.تعداد اين احزاب، گروهها و دستجات نيز بسيار زياد ميباشد كه طى اين مقاله شرح احزاب و دستجات مهّم داده خواهد شد.
ب - احزاب، حركتها، دستجات و گروههاى سياسى ناسيوناليستى و غرب گرا
اين احزاب و
گروهها داراى گرايشات ناسيوناليستى، پيروى از ليبراليسم غربى و سوسياليسم شرقى بوده و حركت آنها ريشه مذهبى ندارد و در كليات معتقد به جدائى دين از سياست ميباشند و تشكيل دولت هاى سكولار با الگوى دمكراسى غربى در دستور كار آنها قرار دارد. پس از فروپاشى شوروى سابق، نقش احزاب طرفدار سوسياليسم بسيار ناچيز شده و اين احزاب نيز تغيير روش و ايدئولوژى داده اند.
معرفى احزاب دستجات و گروههاى اسلامى
حزب مسلم ليگ
در دوران مبارزات مسلمانان شبه قاره قبل از تشكيل پاكستان بر عليه استعمار انگليسى تنها يك حزب بزرگ و قدرتمند وجود داشت و آن حزب مسلم ليگ برهبرى قاعد اعظم محمّد على جناح بود و در سال 1906 ميلادى و حدود 41 سال قبل از استقلال پاكستان بوجود آمده و در متشكل ساختن مسلمانان شبه قاره هند و ايجاد سر زمين جداگانه براى مسلمانان نقش عمده اى ايفا نمود. پسى از استقلال پاكستان و فوت محمّد على جناح قاعد اعظم و قتل لياقت على خان قاعد ملّت رهبران برجسته آن كم كم تضعيف و بر سر شاخه تقسيم گرديد. همانطور كه در اكثر انقلابات و مبارزات مانند انقلاب اسلامى ايران نيز مشاهده ميشود قبل از بثمر رسيدن نهضت ها و بخصوص در زمان مبارزه با دشمن خارجى در صفوف مبارزين وحدت و اتحاد وجود دارد و كمت اختلافات داخلى و تفرق ديده مى شود. اين مسئله در نهضت استقلال پاكستان نيز بچشم ميخورد و قبل از استقلال كشور كليه مردم در لواى حزب مسلم ليگ و برهبرى قاعد اعظم محمّد على جناح به مبارزه پرداخته و پس از پيروزى و كسب استقلال تفرق ها و اختلافات شروع ميگردد. همانطور كه ذكر شد حزب مسلم ليگ به سه شاخه بشرح ذيل انشعاب داشته است. حزب مسلم ليگ دولتى در سال 1963 پس از اينكه فعاليت احزاب سياسى مجدداً آزاد ميگردد تشكيل گرديده و ايوب خان رئيس جمهورى وقت رياست آنرا بعهده داشته است و پس از بر كنارى ايوبخان در سال 1969 از اهميّت آن بنحو قابل ملاحظه اى كاسته ميگردد. حزب مسلم ليگ شورا( پگارا) اين حزب نيز پس از آزادى فعاليت احزاب در سال 1963 در داكا تشكيل ميگردد و به گروه مخالفان ايوبخان پيوست و از سر اهل اسلام وحدت ملّى و دموكراسى پيروى نموده. رياست اين حزب را خواجه نظام الدين بعهده داشته و پس از وى پيرو پگارا رهبر اين حزب ميشود. حزب مسلم ليگ قاعد اعظم در اواخر زمامدارى ايوب خان گروه ديگرى از حزب مسلم ليگ جدا شده و حزب مسلم ليگ قاعده اعظم را بوجود مى آورد رهبرى اين حزب را عبد القيوم خان بر عهده داشته و اين حزب يا حزب مردم همكارى نزديكى داشته است نواز شريف آخرين نخست وزير غير نظامى بر كنار شده پاكستان نيز رهبرى حزب مسلم ليگ و از سرمايه داران بزرگ استان پنجاب ميباشد و در زمان دولت ژنرال ضياء الحق سر وزير استان پنجاب مهمّ ترين استان پاكستان بوده و با حزب جماعت اسلامى داراى روابط بسيار حسنه اى بوده و همچنين در سياست ها و اصول رفتارى تحت تأثير زياد عربستان سعودى بوده و پس از افزايش فساد مالى و ادارى توسط وى و كار گزارانش در سال گذشته توسط ارتش و طى يك كودتاى بدون خونريزى از كار بر كنار و پس از محاكمه به حبس ابد محكوم گرديده است.
حزب جماعت اسلامى
اين حزب در سال 1941 تأسيس گرديده و بنيانگزار آن مولانا ابو الا على مودوى بوده كه در مشابه شعبه اى از اخوان المسلمين عمل ميكرده است و بيشتر روى فردون اخلاقى فاسد در جامعه و تلاش هاى تبليغاتى و فرهنگى تكيه داشته است. از نظر عقايد دينى نزديك به وهابيت و عربستان سعودى است و از نظر عقايد سياسى موافق سياست دولت هائى نظير ژنرال ضياء الحق، نواز شريف ميباشد. اين حزب رفراندم 19 مارس سال 1984 ژنرال ضياء الحق را كه موضوع تجديد رياست جمهورى وى بود تأئيد نمود. عدّه اى معتقدند كه جماعت اسلامى و جمعيت علماى اسلام در استقلال پاكستان برهبرى قاعد اعظم محمّد على جناح مخالف بوده اند.حزب جماعت اسلامى مشهورترين نيروى مذهبى كشور قلمداد ميشود. خواستار تشكيل حكومت بر اساس قوانين شريعت اسلام ميباشد. نفوذ سراسرى خاصه در منطقه پنجاب و استان سر حد شمالى دارد و ترويج قوانين و مقررات طبق احكام قرآن را در دستور كار خود دارد.
جمعيت علماى اسلام
جمعيت علماى اسلام يا انجمن علماى اسلام، گروه جنبى مذهبى و در رسته اصحاب حديث اند. معتقد به مكتب ديوبندى و نزديك به دها بيت و خواهان برقرارى نظام اسلامى در كشورند و رهبر اين گروه فضل الرحمان بوده است كه از روحانيون ميباشد. نفوذ سياسى آنان كم و در حال حاضر با حزب جماعت اسلامى مخالفند. در حقيقت اين حزب يك سارمان مذهبى و منشعب از جمعيت علماى هند است. در اوايل تأسيس با ژنرال ضياء الحق رئيس جمهور وقت پاكستان همكارى مى نموده ولى رفراندم 19 مارس 1984 را تحريم كرده بوده است.
جمعيت علماى پاكستان
جمعيتى سنى مذهب و معتقد به سنّت ها و مكتب بريلوى و خواهان برقرارى تعاليم اسلامى در اداره كشورند. رهبر اين سازمان مولانا شاه احمد نورانى است. وى گرايش صوفيانه دارد و در مراسم صوفيانه حلقه هاى در اويش و تصوف تشكى ميدهد.
تحريك نفاذ فقه جعفريه
رهبر تحريك نفاذ فقه جعفريه در گذشته مرحوم مفتى جعفر حسين رهبر فقيد شيعيان پاكستان بوده است. اين گروه در حدود دو دهه قبل بوجود آمد و در برابر تصميم حكومت پاكستان در مورد كه قرار بود از همه چيز گرفته شود در شهر بكرّ نزدى مولتان تجمع نمود و اوّلين برنامه را پى ريزى و انفاذ فقه جعفرى را مطرح نمودند. پس از در گذشت مفتى جعفر حسين، شهيد عارف حسين حسينى برهبرى اين نهضت انتخاب گرديد و پس از بشهادت رسيدن وى بدست مزدوران سپاه صحابه، حجة الاسلام ساجد على نقوى در حال حاضر رهبر اين حزب ميباشد. اين حزب از شيعيان پيرو انقلاب اسلامى ايران و معتقد به ولايت فقيه مى باشد و بنا به فريضه دينى از انقلاب اسلامى ايران پشتيبانى مى نمايد. شيعيان پاكستان حدود 25% جمعيت آن كشور را تشكيل ميدهند و اكثر شيعيان هوادار تحريك نفاذ فقه جعفريه و هوادار انقلاب و جمهورى اسلامى ايران هستند. هر ساله بخصوص ايام محّرم و صفر و بزرگداشت شهادت حضرت امام حسين (ع) و در روزهاى تاسوعا و عاشورا توسط مزدوران وهابّيت مورد حمله قرار گرفته و تعداد زيادى از شيعيان بشهادت ميرسند.
لطفا منتظر باشید ...
