موسوعه فقه اسلامی طبق مذهب اهل بیت (ع) نسخه متنی

اوّلين ويژگي: اين موسوعه به تمام عنوانها و اصطلاحهاي فقهي مي‌پردازد و چيزي را فرو نمي‌گذارد.

دومين ويژگي: تقسيم‌بندي عنوانها و اصطلاحهاي فقهي، چنانكه در مقدمه اشاره مي‌شود، به گونه‌اي فني، منطقي و بر اساس مبناي دقيق و محكمي است كه به تفصيل بحث در برخي از آنها و اجمال در بعضي ديگر و ارجاع قسم سوم مي‌پردازد.

سومين ويژگي: موسوعه، بخشهايي را در بر‌مي‌گيرد كه براي اولين بار در فقه مطرح شده است؛ بويژه با چنان دقت و عمق و ظرافت خاص نمونه آن عنوان «آداب» است كه به رغم اندك نمودن بحث، كوشش فراواني است در جمع مطالب آن و چگونگي استنتاج و استخراج مطالب، به گونه‌اي دقيق و عميق كه موارد آن را فقها به كار گرفته‌اند.

چهارمين ويژگي: در بحثهاي گسترده اين كتاب، درباره همچون: ‌«آمين» و«آنية» تمام فروع و اقوال،

گرد آمده است كه تلاش فراواني را در گردآوري اين اقوال حكايت مي‌كند.

افزون بر اين، در بيان اقوال و تقسيم و بيان سير تاريخي و صدور آنها ،دقت و ژرف‌نظري فراواني شده كه جلوه اين دقت نظر را در بحث «حكم التطهير بآنية الذهب و الفضة»[1] مي‌توان ديد و سپس با مقايسه اين مطالب با مشابه خود در كتب فقهي و حوزه‌هاي علمي ديگر، به نمايي روشن‌تر از اين دقت نظر، دست يافت.

براي نمونه، درباره مسائلي كه سير تاريخي حكم آنها بيان شده، به حكم، «استعمال آنية الذهب و الفضه» مي‌توان، اشاره كرد كه دگرگوني و سير پيشرفت آن، در پنج مرحله، بيان مي‌شود:

1. مرحله پيش از شيخ طوسي كه فقهاي پيش‌تر از اين زمان، تنها به حرمت اكل و شرب از ظروف طلا و نقره تصريح كرده‌اند، امّا حكم ديگر استفاده‌ها را نگفته‌ا‌ند؛

2. مرحله زمان شيخ طوسي كه براي اوّلين‌بار، به حرمت مطلق استعمال و نيز حرمت اقتناء تصريح كرد و فقهاي متأخر از وي نيز پيروي كردند. شايد بتوان گفت كه كلمات سيد رضي نيز بر وجود مانند اين قول، پيش از شيخ ، اندك دلالتي مي‌كند؛

3. مرحله زمان محقق حلي كه وي نخست، در حرمت استفاده براي غير استعمال (ادّخار و اقتناء) ترديد كرده و سپس، منع را پذيرفته كه علامه نيز چنين كرده است . در هر حال، موضع حرمت، همچنان به قوت خود مي‌ماند و براي همين، برخي از فقها، بر حرمت مطلق استعمال، ادعاي عدم خلاف كرده‌اند.

4. مرحله زمان محقق اردبيلي كه نخست قول به كراهت استعمال را نيكو مي‌شمرد، امّا با توجه به اجماعي بودن حرمت استعمال و ظهور بعضي از روايات در حرمت، هر چند كه قدر متيقن از اجماع و اخبار، استعمال است، نه مطلق استفاده و اقتناء، احتياط را در ترك مطلق استفاده مي‌بيند.

اين تشكيك، در پيروان محقق اردبيلي، همچون :‌سبزواري و مجلسي تأثير مي‌گذارد؛

5. امّا مشهور، از اين تشكيكها تأثيري نپذيرفتند و همچنان به حرمت مطلق استعمال، فتوي دادند. اندكي از معاصران، حرمت را تنها اكل و شرب مي‌دانند و ديگر استعمالات را تجويز مي‌كنند و البته در اين باره، احتياط را روا مي‌دارند، امّا ديگر علما از آن‌چه متعارف بوده، پيروي كرده‌اند و استفاده از ظروف طلا و نقره را مطلقاً، حرام دانسته‌اند.