نگاهی به مشکوة الانوار طبرسی نسخه متنی

كتاب مشكوة الانوار في غرر الأخبار، مجموعه اى ارزشمند از احاديث اهل بيت(ع) است كه به وسيله محدّث گران قدر، شيخ ابوعلى، فضل بن حسن بن فضل بن حسن طبرسى جمع آورى و تدوين گرديده است.

مؤلّف ـ كه خود نواده علاّ مه طبرْ سى، صاحب تفاسير مجمع البيان و جوامع الجامع و كتاب إعلام الورى بأعلام الهدى است ، اين كتاب را در تكميل كتاب شريف مكارم الأخلاق پدر بزرگوارش، شيخ رضى الدين ابو نصر، حسن بن فضل طبرسى نگاشته است.

يكى از دلايل اهميّت اين كتاب ـ كه از مصادر موسوعه بحارالأنوار علامه مجلسى(ره) و مستدرك الوسائل محدّث نورى(ره) محسوب مى شود ـ ، نقل اخبار فراوانى از كتاب المحاسن برقى(ره) است. او از اين طريق، اين ميراث ارجمند را محافظت نموده و به دست آيندگان رسانده است.

اين كتاب، يك بار در نجف اشرف در سال 1370ق، به چاپ رسيده است و به تازگى بر اساس آن چاپ و دو نسخه خطى ديگر با تحقيق آقاى مهدى هوشمند به چاپ جديد رسيده و سپس ترجمه اى از آن به وسيله وى و آقاى عبداللّه محمدى به همراه متن عربى از سوى انتشارات دار الثقلين قم انتشار يافته است.

در مقدّمه مترجمان ادعا شده كه در اين ترجمه، گوياترين واژه ها برگزيده شده و از دقّت و وسواسى كه لازمه تحقيق و ترجمه است، فروگذار نشده و احياناً بنا به ضرورت، به كتاب هاى لغت و شروح احاديثْ مراجعه گرديده و با جدّ و جهد تمام، لغات سهل و آسان و رسا مورد استفاده قرار گرفته تا خوانندگان عزيز به بهترين و آسان ترين راه ممكن به معانى احاديث واقف گردند.

قبل از پرداختن به بررسى ترجمه، متذكر مى شويم كه اين كتاب، پيشتر به خامه سيد عبدالحسين رضايى نيشابورى ترجمه شده و جلد اوّل آن در سال 1364ش، به وسيله انتشارات طوس به چاپ رسيده است، كه نسبت صحّت آن ترجمه با ترجمه اخير عموم و خصوص من وجه است، و پرداختن به آن پس از گذشت سال ها از نشر، ضرورى به نظر نمى رسد.[1]

بررسى آنچه كه جناب هوشمند، نام تحقيق بر آن نهاده اند نيز مجالى ديگر مى طلبد و البته از خلال همين مقاله نيز مى توان به ميزان صحّت اطلاق عنوان مزبور بر كار ايشان پى برد.

گفتنى است كه مؤسسه آل البيت نيز تحقيق اين كتاب را در دستور كار خود قرار داده است، كه در ادامه سلسله مصادر بحارالأنوار به چاپ خواهد رسيد.

اوّلين نكته اى كه در مواجهه با ترجمه مشكوة الأنوار به چشم مى خورد، آن است كه به جاى نام مؤلّف، نام پدر وى را بر روى جلد كتاب، عطف آن و صفحه اوّل و دوم آمده و كتاب به حسن بن فضل بن حسن طبرسى نسبت داده شده است. اين در حالى است كه در مقدمه، نام صحيح مؤلّف ذكر گرديده است. ديگر، آنكه پنج صفحه از مقدمه كتاب به «مختصرى از احوالات مؤلّف» اختصاص يافته، ولى در آن صفحات، تنها به نقل اقوالى درباره كتاب بسنده شده و اشاره اى به زندگى مؤلف و حتى سال تولد و وفات او نشده است.

ترجمه كتاب، على رغم نفاست و زيبايى چاپ ـ كه هر بيننده اى را به خود جذب مى كند، متأسفانه، به قدرى ناپيراسته است كه اعتبار كتاب را مخدوش مى سازد.

آنچه در پى مى آيد، بخشى از ايراداهاييى است كه به نظر راقم اين سطور بر كتابْ وارد است :

1 . مترجمان كتاب مدعى شده اند كه به ترجمه هاى پيشينيان مراجعه نموده و از آنها بهره جسته اند؛ در حالى كه اگر به ترجمه سابق همين كتاب رجوع مى كردند، تا حدّى از اشتباه هاى آنها كاسته مى شد؛ هرچند خود آن ترجمه خالى از اشتباه نيست.

نمونه اى از بهره جويى مترجمان از ترجمه هاى ديگر چنين است :

يحبّون التائب و يعينون المحسن و يستغفرون للمذنب و يدعون للملأ؛[2]