لطفا منتظر باشید ...
داود الهامي
1-پيش از همه داخل بازار شدن
پيش از همه كس داخل بازار شدن و بعد از همه از بازار بيرون رفتن مكروه است. برعكس مسجد كه در آنجا مستحب است انسان اولين كسي باشد که وارد مسجد مي شود و آخرين كسي هم باشد كه از آنجا خارج مي شود. امام باقر عليه السّلام به نقل از رسول اكرم صلّي الله عليه واله فرمود: كه آن حضرت به جبرئيل فرمودند: ايّ البقاع احبّ الي الله تعالي؟ قال: المساجد و احبّ اهلها الي الله اوّلهم دخولاً اليها و آخرهم خروجاً منها. ترجمه: كدام نقطه از زمين نزد خداي متعال محبوبتر است؟ گفت: مساجد، و محبوبترين مردم نزد خدا كسي است كه زودتر از همه به مسجد وارد شود و ديرتر از ديگران خارج گردد. بعد فرمودند:فايّ البقاع ابغض الي الله تعالي؟ قال: الأسواق وابغض أهلها اليه اوّلهم دخولاً و آخرهم خروجاً منها ...[1]. ترجمه: كدام نقطه نزد خداوند مبغوضتر است؟ گفت : بازارها، ومبغوضترين مردم كسي است كه زودتر از همه به بازار مي آيد و ديرتر از همه از آنجا مي رود. از اين روايت و نظائر آن استفاده مي شود كه در اسلام آنچه در اولويت است، معنويات است كه مسجد جايگاه آن است نه ماديات كه مركز آن بازار مي باشد.2- قسم خوردن
قسم خوردن اگر راست باشد كراهت دارد. براي اين كه خوار داشتن نام خدا است و مال دنيا پست تر ازآن است که در ترويج آن بي هيچ ضرورتي نام خدا را بر زبان آورند. رسول اكرم صلّي الله عليه واله فرمود: ويل لتجّار امّتي من (لا و الله و بلي و الله)[2]. ترجمه: واي بر تاجران امت من از قسم خوردنشان. در روايت ديگر پيامبر اكرم صلّي الله عليه واله فرموده: ثلاثة لا يكلّمهمْ الّله: المنّان الّذي لايعطي شيئاً الاّ بمنّة والمسبل ازاره والمنفق سلعته بالحلف الفاجر[3]. ترجمه: خداوند با سه تن سخن نگويد: منت گذار كه چيزي به كسي ندهد مگر منت گذارد و آن كه با سوگند دروغ كالاي خود را نيكو جلوه دهد. و در روايت ديگر كه به طريق عامه نقل شده، ابوهريره از رسول خدا صلّي الله عليه واله روايت كرد كه فرمود: ثلاثة لا ينظر الله اليهم يوم القيامة: غني مستكبر و منان بعطيّتة و منفق سلعة بيمينه. ترجمه: سه كس را خداوند در روز رستاخيز ننگرد: توانگر متكبر و منت گذارنده در برابر بخشش خود و ترويج كننده كالا به سوگند. البته اين در صورتي است كه قسم راست باشد و اگر دروغ باشد سوگند «غموس» (دروغ عمدي) به شمار مي‌آيد كه از گناهان كبيره و موجب ويراني سرزمينهاست. ابوهريره از رسول خدا صلّي الله عليه واله روايت كرده كه فرمود: ان اليمين الكاذبة منفعة للسلعة محقة للمكسب[4]. ترجمه: سو گند دروغ سبب رواج كالاست اما كسب را نابود مي كند. امام صادق عليه السّلام فرمود: نهي رسول الله ان يدخل الرجل في سوم اخيه المسلم[5]. ترجمه: رسول خدا نهي كرده از اين كه كسي وارد معامله برادر مسلماني شود. مخصوصاً آنجا كه آن شخص قصد معامله را نداشته باشد و تنها بخواهد بازار گرمي كند تا كالا گرانتر فروخته شود. پيامبر اكرم صلّي الله عليه واله فرمود: لاتناجشوا .. والنّاجشُ خائن[6]. ترجمه: به قصد بالا بردن قيمت كالا وارد معامله كسي نشويد كه چنين كاري خيانت و عامل آن خائن است.3- فروش جنس خود به موكّل
مكروه است وكيل در خريد، جنسي را كه خود دارد، به موكّل خود بفروشد ولو اينكه جنس او از آنچه در بازار موجود است، بهتر باشد. زيرا اينجا محل تهمت است. هشام بن حكم از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه امام فرمود: اذا قال لك الرجل: اشتر لي فلا تعطه من عندك وان كان الذي خيراً منه[7]. ترجمه: اگر كسي ترا وكيل در خريد كند، از جنسي كه خود داري به او نده ولو اين كه آن جنس از آنچه در بازار است، بهتر باشد. در روايت ديگر يكي از ياران امام باقر عليه السّلام به نام « ميسّر» مي گويد: به امام عليه السّلام عرض كردم: مردي پيش من مي آيد و مي گويد جنس برايم بخر، از همان جنسي كه او مي خواهد نزد من هست، بلكه جنس من بهتر از اجناسي است كه در بازار يافت مي شود آيا من مي توانم از اجناس خودم به او بدهم؟ امام فرمود: ان امنت ان لايتهمك فاعطه من عندك فان خفت ان يتهمك فاشتر له من السوق[8]. ترجمه: اگر ايمن هستي كه ترا متهم نكند، به او بده اما اگر از اتهام بترسي، برايش از بازار خريداري كن.4- خريد از مضطر
ّ كراهت دارد معامله كردن و سود بردن از كسي كه متاع خود را از روي اضطرار و درماندگي مي فروشد. امير مؤمناعلي عليه السّلام فرمود: يأتي علي الناس زمان عضوض يعض الموسر فيه علي ما في يديه ولم يؤمر بذلك، قال الله سبحانه: ﴿ ولا تنسو الفضل بينكم﴾ تنهد فيه الأشرار و تستذل الأخيار و يبايع المضطرون و قد نهي رسول الله صلّي الله عليه و اله عن بيع المضطرّين[9]. ترجمه: زمان سختي در پيش است كه ثروتمندان بر آنچه در دست دارند دندان مي فشارند در حالي كه چنين دستوري به آنها داده نشده است. خداوند سبحان مي فرمايد: احسان و بخشش بين خود را فراموش نكنيد در آن زمان اشرار و بدان را بلند مرتبه و نيكان را خوار مي كنند و مردم بينوا، هستي خود را از روي اضطرار به قيمت كم مي فروشند و متمكّنان از آنها مي‌خرند در حالي كه پيامبر از چنين معامله‌اي نهي كرده است.5- شكوه كردن
كراهت دارد تاجر شكوه كند و بگويد بازار كساد است و سودي دريافت نمي شود و از اصل سرمايه مي خورم. امام صادق عليه السّلام به نقل از رسول خدا صلّي الله عليه و اله مي فرمايد: يأتي علي الناس زمان يشكون فيه ربهم. قلت: وكيف يشكون فيه ربهم؟ قال: يقول الرجل والله ما ربحت شيئاً منذ كذا و كذا و لا آكل و لا أشرب الا من رأس مالي. ويحك و هل اصل مالك و ذروته الاّ من ربك[10]. ترجمه: زماني بيايد كه مردم از خداي خود شكوه كنند. عرض شد چگونه؟ فرمود: مرد كاسب مي گويد كه امروز سودي نداشتم و آنچه را خوردم از اصل سرمايه بوده است. بايد به چنين شخصي گفت واي بر تو، مگر اصل مال را خدا نداده است.6- معامله با پست فطرتان
كراهت دارد معامله كردن با پست فطرتان و كساني كه در معاملاتشان خير و بركتي نيست. امام صادق عليه السّلام فرمود: لا تشتر من محارف فان صفقته لا بركة فيها[11]. ترجمه: از محارف چيزي نخر، زيرا بركت در خريد و فروش او نيست (محارف كسي را گويند كه دستش خير و بركت ندارد). امام صادق عليه السّلام فرمود: لا تشتر لي من محارف شيئاً، فان خلطته لا بركة فيها[12]. ترجمه: براي من از محارف چيزي نخر، زيرا معامله او بركتي ندارد. در روايت ديگر امام صادق عليه السّلام مي فرمايد: لا تخالطوا ولا تعاملو الا من نشأ في الخير[13]. ترجمه: معاشرت و معامله نكنيد مگر با كسي كه در ناز و نعمت پرورش يافته است.7- قرض گرفتن از نو كيسيان
از نو كيسه (كسي كه تازه به دوران رسيده) قرض گرفتن كراهت دارد. يكي از پيشكاران امام صادق عليه السّلام براي آن حضرت از مردي (تازه به دوران رسيده) مقداري موارد غذائي قرض كرده بود آن شخص مكرر قرض خود را مطالبه مي نمود، امام عليه السّلام به پيشكار خود فرمود: الم انهك ان تستقرض لي ممن لم يكن له فكان[14]. ترجمه: آيا من ترا نهي كرده ام از كسي كه نوكيسه است (اول نداشت بعداً دارا شده) براي من تقاضاي قرض نكني؟8- معامله با بيمار
معامله با كساني كه داراي آفت و مرضي هستند، كراهت دارد. درحديثي از امام صادق عليه السّلام نقل شده است كه فرمود: احذروا معاملة ذوي العاهات فانهم اظلم شئ[15]. ترجمه: از معامله با كساني كه داراي آفت و مرضي هستند، اجتناب كنيد. اين حكم شايد به خاطر مراعات مسائل بهداشتي است.9- استقبال از كاروان
استقبال كردن از كاروان براي داد و ستد كراهت دارد و آن چنان است كه كسي به استقبال قافله به بيرون شهر رود و براي ارزان خريدن، كالاي آنان را كساد قلمداد كند. رسول اكرم صلّي الله عليه واله از اين كار نهي كرده. نهي عن تلقي الركبان و نهي عن بيع السلع حتي تهبط الي الأسواق. فرمود: كالاها را مخريد مگر آن گاه كه به بازارها برسد[16]. و در روايت ديگر مي فرمايد: لاتلقوا السلع حتي يهبط بها الي السوق[17]. يعني: به استقبال اجناس نرويد، اجازه دهيد اجناس به بازار وارد شود و هر كس چنين كند فروشنده خيار فسخ دارد.[1] . وسائل الشيعة ج12، ص345. [2] . وسائل ج12، ص310. [3] . خصال، حديث شماره 431 - با كمي تفاوت وسائل، ج12، ص311 (2) معالم القربه، ص72. [4] . معالم القربة، ص72. [5] . معالم القربة، ص 72. [6] . وسائل، ج12، ص338. [7] . كافي، ج5، ص152. [8] . الفيه، ج2، ص64 - وسائل، ج 12، ص289. [9] . نهج البلاغه، كلمات قصار، ص468 - كافي، ج5، ص310 - عيون اخبارالرضا، ج2، ص45 - وسائل، ج12، ص330. [10] . وسائل، ج12، ص340. [11] . وسائل، ج12، ص306. [12] . مدرک قبل. [13] . مدرك قبل. [14] . وسائل، ج12، ص306. [15] . مدرك قبل. [16] . معالم القربة، قرشي، ص52. [17] . جامع الاصول، ج1، ص520.
