مهدى حسينيان قمى گاه برخى احاديث به دليل آنكه محتواى بلندشان درك نشده، مورد مناقشه محتوايى قرار گرفته اند. اين بى مهرى كه گاه از سوى جمعى و گاه در نگاه يك فرد ديده مى شود، نمونه هاى فراوانى دارد. اهتمام به حديث و عنايت به فهم و درايت آن، مى طلبد كه اين دسته از احاديث، مورد كاوش نو قرار گيرند و مقصود و منظور از آنها، توضيح داده شود. در «دفاع از حديث» ، بر درستى و پيراستگى اين بخش از احاديث، تأكيد مى شود. در شماره قبل، سه نمونه ارائه شد. در اين شماره نيز دو نمونه ديگر تقديم مى گردد. مطمئنّا نظر و پيشنهاد و نقد شما، در دفاع از حديث، راهگشا خواهد بود. يك. دفاع از روايات امامان(ع) در تفسير «وانحر»:
طرح بحث
بحث فقه استاد بزرگوارمان، در كتاب صلات، به تكبيرة الاحرام رسيد. در بحث تكبيرة الاحرام، سخن از بالابردن دستها به هنگام تكبيرة الاحرام شد. در اين زمينه، رواياتى مطرح شد كه «نحر» را در سوره كوثر، «بالابردن دستها به هنگام تكبيرة الاحرام» معرّفى كرده، جمله «وانحر» را به معناى «إرفع يديك إلى النّحر» دانسته بودند. در روايتى مى خوانيم كه حضرت صادق(ع)، در تفسير آيه شريفه «فصلّ لربّك وانحر» فرمود: اين، همان بالابردن دستها تا برابر صورت است.[1] در ديگر روايت، از اميرمؤمنان على(ع) نقل شده كه در تفسير همين آيه فرمودند: معناى «وانحر» اين است كه در نماز، دو دستت را تا گلو بالاببر.[2] در روايت ديگرى مى خوانيم: امام صادق(ع) در پاسخ به سؤال حمّاد بن عثمان كه مى پرسد «نحر» چيست، دست خود را تا سينه بالامى برد و مى فرمايد: اين نحر است. آنگاه دو دست خود را بالاتر از اندازه گذشته مى برد و مى گويد: اين گونه رويت را در شروع نماز، به سوى قبله بدار.[3] اميرمؤمنان على(ع) در تفسير همين آيه شريفه فرمود: «نحر»، بالابردن دستهاست در نماز، به سمت صورت.[4] در روايتى، اميرمؤمنان(ع) نقل مى كند: زمانى كه اين آيه بر پيامبر نازل شد، حضرت به جبرئيل فرمود: «اى جبرئيل! اين، كدام نحيره است كه خداوند مرا به آن، دستور مى دهد؟». جبرئيل گفت: «اى محمّد! اين، نحيره نيست؛ بلكه بالابردن دستها در نماز است».[5] اينها، تعدادى از رواياتى بود كه در تفسير آيه، رسيده و آيه را به معنايى غير از آنچه اكثر مفسّران گفته اند، تفسير كرده است. مجموعه كاملى از اين روايات، در ادامه خواهدآمد. اين تفسير كه از سوى امامان(ع) در روايات متعدّدى رسيده، مورد بى توجّهى غالب مفسّران قرارگرفته و حتّى عدّه اى آن را خلاف ظاهر آيه دانسته اند[6] و برخى كه به روايات عنايت داشته اند، فقط تفسير امامان را در ذيل آيه، نقل كرده و گذشته اند و در مقام تبيين آن نبوده اند و تنها گفته اند: تفسير آيه، براساس، چنين است.[7] ولى چرا و چگونه؟ متأسّفانه هيچگاه توضيح كافى در اين زمينه ارائه نشده است. در اين ميان، تنها كسانى چون علامه طباطبايى مى درخشند كه تفسير امامان را اصل و پايه گرفته اند؛ به گونه اى كه گويا آن را، معناى ظاهر آيه هم مى دانند و گفته هاى ديگر را با تعبير «قيل» نقل كرده اند.[8]
لطفا منتظر باشید ...
