1. نسخه كتابخانه مجلس شوراي اسلامي نسخه‌اي است كامل با خطّ بين نسخ و شكسته، در 275 برگ 19 سطري به خط علي محمد اللنجاني في سنه 1225 ه ق. چون اين نسخه كامل و تاريخ كتابت آن هم مقّدم بر ديگري بود، اصل قرار گرفت و با رمز «اصل» از آن ياد شده است. 2. نسخه كتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي در قم، با خطّ نستعليق (متن نهج‌البلاغه با خطّ نسخ) 258 برگ 20 سطري به شماره ثبت كتابخانه 4966 در ص 164، ج 13 فهرست كتابخانه به خط محمدتقي‌بن … (ريخته است). چند برگ از اوايل اين نسخه افتاده است و رمز آن «ن» مي‌باشد. 3. نسخه چاپ سنگي با مطابقه و تصحيح آقا ميرزا جمال‌الدين خوانساري و آقا سيّد محمّد سعيد نائيني، در تهران، چاپخانه آقا سيّد مرتضي طهراني، در سال 1325ه‌ق، به چاپ رسيده است و شرح ديوان اميرالمؤمنين (ع) از مصنّفات حسين بن معين الدين ميبدي به فارسي نيز در حاشيه آن مي‌باشد. متن آن 39 سطر به خطّ نسخ است، با رمز «چ».
ويژگي‌هاي شرح
شرح نهج‌البلاغه نثر ويژه زمان خود (نيمه نخست سده سيزدهم هجري) را دارد. بايد توجّه داشت كه ترجمه هر متني، ويژگي‌هاي آن را به خود مي‌گيرد، به ويژه در زماني كه هنوز دستور زبان و آيين نگارش زبان مقصد مدوّن نشده است و دانشمندان آن زبان سخت تحت تاثير زبان مبداء كه زبان علمي آنان است، قرار دارند. مؤلّف برهان قاطع در معناي «ثرّيا» مي‌نويسد: «ستاره‌اي است مشهور كه عوام آن را پروين مي‌گويند». زبان فارسي را كه در آن روزگار داراي بزرگترين گنجينه جهاني و ذخيره بشري است، زبان عوام مي‌گويد. اين نكته را هم نبايد انگاشت كه نوشتارهايي كه به سفارش شاهان و سرداران و بزرگان به نگارش درمي‌آمده، به نثري فاخر نوشته مي‌شده است، ليكن به هر حال از اقتضاي زمان و طبيعت مكان به دور نبوده است. ويژگي اين شرح، مانند شرح مولي فتح‌الله كاشاني، چنان است كه نخست عنوان خطبه يا كلام يا نامه يا وصيت را به عربي نقل و ترجمه تحت‌اللفظي و كلمه به كلمه مي‌كند، سپس اصل خطبه را به جمله‌هايي از نيم سطر تا چند سطر، به تناسب طول آن، بخش و ترجمه مي‌كند و اگر لازم ببيند، به ويژه در موضوعات كلامي و فلسفي و عرفاني به شرح مي‌پردازد و گاه نكته‌اي تاريخي را براي خواننده توضيح مي‌دهد و بر پايه رسم زمان منبع را، جز در موارد بسيار اندك و استثنايي، گزارش نمي‌كند.
لطفا منتظر باشید ...
