در حاشيه دو مقاله - در حاشیه دو مقاله نسخه متنی

آينه پژوهش ـ شماره 48، بهمن و اسفند 1376

نقد و معرفي کتاب

در حاشيه دو مقاله

سيد محمد جواد شبيري

در مجله آينه پژوهش شماره‌46، دو مقاله سودمند را مطالعه كرديم كه در حقيقت هدف واحدي را دنبال كرده‌اند. هر دو مقاله كوششي است در شناخت منابع حديثي و رجالي شيعه و دريچه‌اي است به سوي آثار از دست رفته قدما. نگارنده در هنگام مطالعه اين دو مقاله از حسن سليقه و تلاش نويسنده لذّت برد و از مطالب ارزنده آنها بهره گرفت. دو مقاله بازيافته‌هاي تاريخ شيعه ابن ابي طي» و «طبرسي و كتاب اعلام‌الوري» دربردارنده نكات تازه‌اي سودمندي بود. در ضمن مطالعه اين دو نوشته، نكات چندي در تكميل و تصحيح آنها به ذهن آمد كه مناسب مي‌نمايد كه تقديم حضور خوانندگان عزيز گردد، شايد در اتقان بيشتر اين مقالات مفيد باشد.

الف. مقاله بازيافته‌هاي تاريخ شيعه ابن ابي طي

1. در آغاز مقاله، ابن شهرآشوب شوهر عمه ابن ابي طي دانسته شده كه صحيح آن شوهر دختر عمه است، چرا كه در عبارت نقل شده از ابن ابي طي درباره ابن شهرآشوب آورده شده: كان نزوله علي والدي، فاكرمه، و زوّجه بنت اخته؛ روشن است كه دختر خواهر پدر، دختر عمه است نه عمّه.

2. شرح حال شيخ مفيد به نقل از دو منبع تاريخ اسلام و سير اعلام‌النبلا، از تاريخ الشيعة ابن ابي طي نقل شده، متن مذكور از منبع نخست گرفته شده، و در منبع ديگر اضافاتي جالب توجه وجود دارد كه نگارنده در مقاله ناگفته‌هايي از حيات شيخ مفيد از آن نقل كرده بود. در سير اعلام‌النبلاء آمده است:

ذكره ابن ابي طي في تاريخ الامامية، فأطنب و اسهب و قال: كان اوحد … و كان من احرص الناس علي التعليم، يدور علي المكاتب و حوانيت الحاكة فيتلمح الصبي الفطن فيستأجره من ابويه … قال: و بذلك كثرت تلامذته و قيل: ربما زاره عضدالدوله، و يقول له: اشفع تشفّع، و كان ربعة نحيفة اسمر، عاش ستأ و سبعين سنه، وله اكثر من شتي مصنّف الي ان قال: مات سنته ثلاث عشرة و اربع مائة و شيعه ثمانون الفاً.