لطفا منتظر باشید ...
زكات فرضيه فراموش شده
يكي از واجباتي كه بارها در قرآن و حديث در كنار نماز و به عنوان ركن اسلام معرفي و متأسفانه فراموش شده، زكات است.زكاتي كه نه تنها در دين اسلام بلكه در اديان آسماني ديگر نيز بوده و بهترين راه مبارزه با فقر، فساد و مشكل گشاي بسياري از دردهاست؛ زكاتي كه پرداختن آن سبب بركت مال، بيمه جان، رشد جامعه و پاك شدن انسان از بخل، حرص و سنگدلي و پاك شدن مال از حق محرومان و نپرداختن آن؛ سبب تلف شدن اموال، محروميت از بركات آسمان و زمين، مرگ چهارپايان، قهر الهي و بد عاقبت شدن ميشود.اكنون سؤال اين است، كه بعد از گذشت بيست و چهار سال از انقلاب، ما براي فريضه زكات چه كردهايم؟! بحمد اللّه براي نماز، مساجد و مصلاها؛ براي حج، سازمان و بعثه مقام معظم رهبري؛ براي دفاع و جهاد، قواي مسلح و براي روزه، برنامههاي ويژه و براي هر يك از تحصيل، تبليغ، اقتصاد و سياست تلاشهايي شده است. حتي براي بعضي از مستحبات؛ نظير اعتكاف، حفظ قرآن، غبار روبي مساجد، وقف، عزاداري و ... جلوههاي خوبي از نعمت اسلام ديده ميشود. براي تفريح مردم؛ ورزشگاهها، باشگاهها، استخرها، پاركها، سينماها و فيلمها ساخته شده كه به نحوي بخشي از نيازهاي مردم برطرف شده است.اما براي زكاتي كه نام آن، بيش از سي بار در قرآن آورده شده و كليد نجات از قهر الهي و رسيدگي به وضع گرسنگان در جامعه ميباشد كار قابل توجهي نشده است!!مقام معظم رهبري در پيامي كه براي اجلاس نماز دادند، مسئله زكات را مطرح و از مسؤلين امر خواستند تا اين فريضه فراموش شده نيز پيگيري شود.اين جانب سالهاست كه سفرها و مطالعاتي براي زكات داشتهام و از طريق نامه، كتاب، نوار و ناله و نعره مسئله زكات را پيگيري كردهام.در قرآن، مسئول گرفتن زكات؛ شخص پيامبر اسلام صلياللهعليهوآله 1 و امروز اين وظيفه بر عهده مراجع تقليد و مصرف آن را نيز قرآن معين كرده است؛2 فقراء و ورشكستگان، در راه ماندگان و هر كار خيري كه مورد نياز مردم و رضاي خداوند باشد و موارد ديگر.شيوههاي جذب زكات
1. كار فرهنگي: مردمي كه با شنيدن قرآن و حديث و اعلام نياز، جوانهاي خود را به جبهه فرستادند و دهها هزار شهيد، جانباز و اسير تقديم انقلاب كردند، اگر اهميت زكات را نيز بدانند، حتما اقدامي خواهند كرد.2. اگر زكات در همان مناطقي كه جمعآوري ميشود و با دست خود مردم و در راههايي كه نيازشان برطرف ميشود، زير نظر كساني هزينه شود كه مردم به ايمان، امانت و صداقت آنها ايمان داشته باشند، به راحتي زكات خواهند داد.3. شايد بهترين راه اين باشد كه عالم محبوب، متقي و پارساي هر منطقهاي، به نمايندگي از مقام معظم رهبري و مراجع عظام قيام كند و از منتخبين مردم (شوراهاي اسلامي) و افراد ديگري كه مردم آنها را قبول دارند ستادي تشكيل دهند؛ عضوي از كميته امداد كه فقراء را ميشناسد، عضوي از تعاوني روستا كه صاحبان مال را ميشناسد، عضوي از ستاد اقامه نماز، عضوي از مسئولين نظام (استاندار، فرماندار، دهدار، بخشدار، جهاد كشاورزي و امثال آن) و هر شخص و نهادي كه ميتواند خالصانه در احياي اين فريضه الهي كار كند، به دور از هر گونه سوء استفاده سياسي و فقط براي رسيدگي به گرسنگان و حل مشكلات جامعه و به دور از آنكه به نام چه كسي تمام شود، فقط براي رضاي خدا ستادي را تشكيل و به مناطق حاصلخيز سفر كنند و در مساجد مردم را جمع و حكم خدا را بيان كنند و بدون وعده و وعيد، از كساني كه مايلند، زكاتشان را جمع و ميان فقراء همان منطقه ـ با حفظ آبروي گيرندگان ـ تقسيم كنند و با سير كردن گرسنگان مشمول دعاي آنان شده و سبب خوش بيني آنان به نظام و جلوگيري آنان از فسادهاي احتمالي و سوء ظنها شوند.ما بايد از سالها غفلت خود نسبت به زكات به درگاه خداوند توبه كنيم. ما بايد از فقرا بخاطر فشاري كه به آنان آمده و ميتوانستيم بخشي از آن را حل كنيم و غافل ماندهايم، عذرخواهي كنيم. مگر قرآن نميفرمايد: «همينكه صالحان به قدرت رسيدند، نماز به پا ميدارند و زكات ميپردازند»؟ ما از خود سؤال كنيم، آيا براي زكات چند سفر كرديم؟ چند كلمه گفتيم؟ چند جلسه گرفتيم؟ و هر كس كوتاهي، تقصير و قصوري داشته، جبران كند.اطعام گرسنگان نيز دو مرحله دارد:مرحله اول: خودمان دست به كار شويم.مرحله دوم: ديگران را وادار كنيم كه گرسنگان را اطعام كنند.بنابراين توجه به هر دو مرحله واجب و بياعتنايي به آن سبب دوزخ است؛ زيرا قرآن در يك جا از قول دوزخيان ميفرمايد: «دليل دوزخ ما سير نكردن گرسنگان است» «ولَمْ نَكُ نطعِمُ المِسْكينَ»و يك جا ميفرمايد: «بر فرض كه خود نداشتي، چرا قيام و ديگران را تشويق و تحريك نكردي؟» «ولا يحضُّ عَلي طَعامِ الْمِسْكينِ».پس وظيفه ما حتي با پرداخت خمس و زكات هم تمام نيست؛ بلكه وظيفه سنگينتر ديگري داريم و آن تحريك ديگران براي اين كار است.4. شيوه ديگر آن است كه مردم زكات خود را به قصد قربت در بانك بگذارند و دولت جمهوري اسلامي به همان مقداري كه جمعآوري كردهاند بر زكات جمع شده اضافه كند و نيازهاي عمراني منطقه از قبيل مدرسه، مسجد، جاده و پل را برطرف نمايد، كه اين راه نيز از نظر قانون راه روشن و بازي است3. آنچه مهم است قيام و تشكيل ستاد زكات و عجله در اين كار است.در خاتمه از آنجا كه خداوند به پيامبر امر ميكند تا به كساني كه زكات ميدهند، درود بفرستد؛ بسيار مناسب است كه لوح تقدير ـ به امضاي برجستهترين عالم منطقه كه نماينده مقام معظم رهبري است ـ در مراسم رسمي به پرداخت كنندگان زكات داده شود، بيشك اين تشويق براي آنان، سبب آرامش، دلگرمي و براي ديگران ايجاد انگيزه ميكند.ضمنا، از هر گونه پيشنهاد و انتقاد استقبال ميكنم و دست شما را ميبوسم.هديه مهم:
در شيوه گرفتن زكات به نامه 25 حضرت علي عليهالسلام توجه كنيم كه در آن به مسائل مهمي توجه شده و آن را به عنوان هديهاي تقديم ميكنم. در اين نامه چند اصل مهم بيان شده است، از جمله:اصل اول: خدامحوري
براي خدا حركت كن4. مردم را بنده خدا5، رسالت خود را از طرف ولي خدا6، زكات را حق خدا7، هدف از گرفتن زكات را تقسيم ميان بندگان خدا8، و شيوه تقسيم را طبق كتاب خدا و سيره رسول خدا بدان. (توجه داريد كه در تمام تعبيرهاي فوق، خدامحوري به چشم ميخورد.)9اصل دوم: احترام به مردم
به جاي آنكه مردم را نزد خود احضار كني، تو در ميان مردم برو10. با وقار و آرامش حركت كن11. به مردم سلام كن و در مهرباني به آنان كوتاهي نكن12. از مردم سؤال كن كه آيا زكات داريد يا نه؟ اگر گفتند نه، به مردم اعتماد كن و سخنانشان را بپذير و دوباره مراجعه نكن13. اگر گفتند آري! بدون ترس، تهديد و وعده و وعيد همراه آنان به مركز اموالشان برو، ولي بدون اجازه وارد بر اموال آنان مشو؛ زيرا كه اكثر اموال از آنهاست14. با قيافه سلطهجويانه وارد نشو. حيوانات آنان را رم مده و مردم را نرنجان15. مالي كه مورد زكات است به دو نيم تقسيم نما؛ هر نيمي را صاحبش خواست بردارد و باقي را به دو نيم ديگر تقسيم كن و به صاحبش اجازه بدهيد كه خودش تقسيم نمايد و بر انتخاب او خرده مگير16. اگر از اين تقسيم و انتخاب راضي نبود و تقاضاي گزينش دوباره كرد، همراهي كن17.اصل سوم: احترام به فقرا
بخاطر حفظ حق فقرا در گرفتن اموال زكاتي، از گرفتن حيوانات پير، سست، پاشكسته، بيمار و معيوب، دوري كن18.اصل چهارم: حفظ زكات
زكات را به فردي كه اطمينان نداري و احتمالاً به اموال مسلمين دلسوز نيست، مسپار؛19 تا آن را به رهبر مسلمين برساند و او تقسيم نمايد.اصل پنجم: حمايت از حقوق حيوانات
در گرفتن زكات، ميان حيوان و بچه آن جدايي نينداز و تا بچه حيوان سير نشده، شير او را ندوشيد20 و در سوار شدن ميان حيوانات عدالت را مراعات و در مسير راه از مناطق علفزار برويد. به حيوان آب بدهيد. به فكر استراحت حيوانات در مسير راه باشيد21.توجه داريد كه در چند سطر دستوري كه حضرت اميرالمؤمنين علي عليهالسلام براي گرفتن زكات صادر فرمودند؛ خدامحوري، احترام به مردم، احترام به فقرا، حفظ بيت المال، حمايت از حقوق حيوانات، در سايه ايمان و تقواي الهي مطرح شده است و اي كاش به جاي بسياري از حرفها، بحثها و تحليلها به سراغ چشمه زلال قرآن، نهجالبلاغه و كلمات محمد و آل محمد عليهمالسلام ميرفتيم1. توبه/ 103.
2. توبه/ 60.
3. طبق تبصره 6 توازن منطقهاي و برنامههاي استاني بند 2 قانون بودجه سال 1382 كل كشور؛ شوراي برنامهريزي و توسعه استان ميتواند علاوه بر اعتبارات خود ياري (زكات نيز از موارد خودياري است)... از اعتبارات سرمايههاي استاني استفاده و پروژههاي نيمه تمام را به اتمام برساند.
4. اِنْطَلِقْ عَلي تَقْوَي اللّهِ.
5. عِبادَ اللّهِ.
6. اَرْسَلَني اِلَيْكُمْ وَلِيُّ اللّهِ.
7. لاخُذَ مِنْكُمْ حَقَّ اللّهِ في اَمْوالِكُمْ.
8. يَقْسِمُهُ بَيْنَهُمْ.
9. عَلي كِتابِ اللّهِ وَسُنَّةِ نَبِيِّهِ صلياللهعليهوآله .
10.تَقُوم بَيْنَهُمْ.
11. بِالسَّكينَةِ وَالْوَقارِ.
12. فَتُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ وَلا تُخْدِجْ بِالتَّحِيَّةِ لَهُمْ.
13. فَهَلْ للّهِ في اَمْوالِكُمْ مِنْ حَقِّ فَاِنْ قالَ قائِلٌ لا فَلا تُراجِعْهُ.
14. فَلا تَدْخُلْها اِلاّ بِاِذْنِهِ.
15. فَلا تَدْخُلْ عَلَيْها دُخُولَ مُتَسَلِّطٍ عَلَيْهِ وَلا عنيفٍ به وَلا تَنَفَّرْنَ بَهيمَةً.
16. واصْدَع الْمالَ صَدْعَيْنِ ثُمَّ خَيِّرْهُ فَاِذَا اخْتارَ فَلا تَعْرِضَنَّ لِمَا اخْتارَهُ.
17. فَاِنِ اسْتَقالَكَ فَاَقِلْهُ.
18. وَلا تَأْخُذَنَّ عُودا وَلا هَرِمَةً وَلا مَكْسُورةً.
19. وَلا تَأْمَنَنَّ عَلَيْها اِلاّ مَنْ تَثِقُ بِدينِهِ.
20. اَلاَّ يَحُولَ بَيْنَ ناقَةٍ وبين فَصيلها وَلا يَمْصُرَ لَبَنَها فَيَضُرَّ ذلِكَ بِوَلَدِها.
21. وَلْيَعْدِلْ بَيْنَ صَواحِباتِها في ذالِكَ وَبَيْنَها.
