هفتم - سجود - احکام نماز نسخه متنی

هفتم - سجود

قرآن كريم:

1 - )يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَلَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ(169)).

"اى كسانى كه ايمان آورده ايد، ركوع كنيد وسجود بجا آوريد وپروردگار خودرا عبادت نماييد وكارخير انجام دهيد، شايد رستگار شويد."

سجده، تعبير وبيانى از منتهاى خضوع، فرمانبردارى ومطيع بودن است. هنگاميكه انسان به سجده مى افتد، اين حالت، باحقيقت ذات وهستى او كاملاً هماهنگى دارد زيرا حقيقت وجود انسان، عين فقر،ناتوانى ونياز به پروردگار عزيز ومقتدر است واز اين رو، انسانِ درحال سجده، بسيار نزديكتر به مقام عبوديت است تاحالات ديگر. شخص مؤمن باسجده خود، حقيقت ايمان وتسليم بودن خود در برابر ذات حق را به نمايش مى گذارد.

2 - )فَاسْجُدُوا للَّهِ ِ وَاعْبُدُوا(170)).

"براى خدا سجده كنيد واو را عبادت نمائيد."

زيرا سجده، مظهر تعبّد وتسليم بودن وپرستش خداوند است پس بايد خالصانه براى رضاى او انجام شود.

3 - )مُحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً سِيَماهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِنْ أَثَرِالسُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً(171)).

"محمدصلى الله عليه وآله فرستاده خدا است وكسانى كه بااو هستند، دربرابر كفارسرسخت وشديد ودر ميان خود مهربانند، پيوسته آنها را درحال ركوع وسجودمى بينى در حاليكه همواره فضل ورضاى خدا را مى طلبند. نشانه آنها در صورت شان از اثر سجده نمايان است. اين توصيف آنها در تورات وتوصيف آنان در انجيل است همانند زراعتى كه جوانه هاى خود را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تامحكم شده وبرپاى خود ايستاده است وبه قدرى نمو ورشد كرده كه زارعان را به شگفتى وامى دارد. اين براى آن است كه كافران را به خشم آورد ولى كسانى ازآنهارا كه ايمان آورده وكارهاى شايسته انجام داده اند، خداوند وعده آمرزش واجرعظيمى داده است."

سجود، زبان ايمان وهمتاى ركوع است، وچنين پيدا است كه اگرركوع وقيام را در كنار سجود بگذارى، معناى كامل نماز بدست خواهد آمد زيرا نماز مركب از دو بعد است: شكل ومحتوا. شكل وهيئت نماز، همين سه يعنى "قيام وركوع وسجود" است ومحتواى آن هم ذكر خدا وطلب فضل ورضوان او.

سجده ميعادگاه بشر براى سخن گفتن باخدا از طريق تسبيح وستايش اوست، زيرا هنگاميكه ما خدارا تسبيح مى كنيم، اين در پرتوقدرت وقوت او وهمه نعمتهايى است كه موجب حمد وستايش اواست. پس تسبيح هم باحمد وستايش خداوند است.

4 - )فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ(172)).

"به جهت ستايش پروردگار خود، او را تسبيح كن واز سجده كنندگان باش."

از اين جمله مبارك الهام مى گيريم كه سجده براى خدا، انسان رادرزمره فرشتگان وهمه صالحانى كه خدا را سجده مى كنند قرارمى دهد. وشايد هم اين جمله، امر به سجده در نماز جماعت باشد كه هم اهميت سجده وهم اهميت جماعت وسجده دسته جمعى را بيان مى كند.

اما حقيقت سجده چيست؟

سجده، افتادن به زمين است براى تعظيم خداوند وسپس تسبيح وتنزيه او وستايش او وگريه وخشوع وزارى والتماس به درگاه او.قرآن سجده كامل را باشرايط وذكرهاى آن به تفصيل براى ما بيان كرده است:

5 - )قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لاَ تُؤْمِنُوا إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا يُتْلَى عَلَيْهِمْ يَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً * وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً *وَيَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزِيدُهُمْ خُشُوعاً(173)).

"بگو: خواه به آن ايمان بياوريد وخواه ايمان نياوريد، كسانى كه پيش از آن به آنها دانش داده شده، هنگاميكه )اين آيات( برآنان خوانده مى شود، سجده كنان به خاك مى افتند؛ ومى گويند: منزه است پروردگار ما كه وعده هايش به يقين، انجام شدنى است. آنها )بى اختيار( به زمين مى افتند وگريه مى كنند؛ و)تلاوت اين آيات، همواره( بر خشوع شان مى افزايد."

اگر سجده در شبانگاهان ودقيقاً درهنگام غروب ستاره ها يعنى سحرگاهان انجام شود وسجده گزار با حالت خشوع وانقطاع به ذات حق وبيم واميد داشتن از او به خاك بيفتد، اسباب هدايت او فراهم شده ونور حق بردل اوخواهد تابيد، وبه خداوند سبحان تقرب پيدا خواهدكرد. گوش بدهيم به سخن خداوند كه خطاب به مامى گويد:

6 - )أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِداً وَقَائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُوارَحْمَةَ رَبِّهِ...(174)).

"آيا كسى كه در ساعات شب به عبادت مشغول است ودر حال سجده وقيام،از عذاب آخرت مى ترسد وبه رحمت پروردگارش اميدوار است..."