علامه بحرانی آیینه ابرار نسخه متنی

شاگردان و راويان

از آن جا كه سيد داراى موقعيت علمى بالايى بوده است، شاگردان زيادى داشته و عالمان بزرگوارى از او اخذ اجازه روايى نموده اند كه بعضى از آن بزرگان عبارتند از:

1. شيخ محمد حسن حرعاملى (متوفاى 1104 ق.): عالم فاضل، فقيه محدث، شيخ محمد حسن حر عاملى، مؤلف كتاب وسائل الشيعه كه در بردارنده چهار كتاب اصلى شيعه، همراه با بسيارى از ديگر منابع حديثى مى باشد، از بهره جويان محدث بحرانى است. او نخستين كسى است كه احاديث را بر اساس ابواب فقه دسته بندى كرد. ايشان از محدث بحرانى اجازه روايى دارد. وى در كلامى ضمن تمجيد فراوان از علاّمه مى گويد:

رأيته و رويت عنه؛ من سيّد را ديده ام و از او روايت مى كنم.(23)

2. شيخ محمود بن عبدالسلام المعنى (24): اين مرد صالح در حدود يكصد سال عمر كرده و در محل خود امام جماعت بوده و عده اى از بزرگان، مانند: شيخ عبداللَّه بلادى و پدر شيخ يوسف بحرانى و شيخ عبداللَّه بن صالح و غير اينها از علما، توسط اين شيخ از علامه سيّد هاشم نقل روايت مى كنند.(25)

3. شيخ عبداللَّه بن على بن احمد بحرانى: شيخ عبداللَّه بحرانى فردى عالم و عابد و به ويژه در علم كلام و منطق ماهر بوده و در اين موضوع، كتابها و رساله هاى مختلفى به رشته تحرير در آورده است. وى از جمله راويان حديث از علاّمه بحرانى است. آقا بزرگ تهرانى مى نويسد:

اين شيخ، مؤلف كتاب الرسائل المتشتته است و از سيّد هاشم بحرانى روايت مى كند.(26)

وى در زمان سلطنت نادرشاه در سال 1148 در شيراز به رحمت ايزدى پيوسته و قبر او در بقعه «شاه چراغ» احمد بن موسى(ع) است.(27)

4. سيد محمدبن على بن سيف الدين العطار البغدادى (1071 - 1171ق.): اديب و نويسنده، سيد محمد، فرزند سيد على بغدادى، از كسانى است كه افتخار كسب اجازه از سيد داشته است.(28)

5. شيخ على مقابى بحرانى: عالم فاضل، شيخ على بن عبداللَّه راشد مقابى بحرانى، افتخار شاگردى سيد را داشته و از روايت كنندگان ايشان به شمار مى آيد. وى بازنويس كننده كتاب حليةالنظر و حليةالابرار و مصحّح كتاب ترتيب التهذيب استادش بوده و كتاب حليةالنظر را در همان سال تأليف (1099) نسخه بردارى كرده است و در پايان كتابهاى دهگانه عبادات مى نويسد:

كتابهاى دهگانه از روى نسخه اصلى و دستنويس مؤلف آن به وسيله كوچكترين بندگان خدا از حيث عمل و دارنده بيشترين خطا و توبه كننده به سوى خداوند بزرگش، على... در روز دوازدهم شوال سال 1101ق. تصحيح گرديد.(29)

6. شيخ حسن بحرانى: شيخ حسن بحرانى، كتاب كافى را در نزد سيّد هاشم قرائت كرده و سپس ايشان براى او اجازه روايت نوشته است. (يازدهم شوال 1097ق.).(30)

7. شيخ هيكل بن عبد على الأسدى الجزائرى: اين عالم فاضل نيز مفتخر به كسب اجازه از علامه گرديده و سيد هاشم نيز بر نسخه اى از كتاب استبصار شيخ الطائفه طوسى كه هم اكنون در كتابخانه آيةاللَّه مرعشى نجفى به شماره 3552 موجود است، درتاريخ 1100ق. به ايشان اجازه روايت داده است.

8. شيخ سليمان بن عبداللَّه ماحوزى (متوفاى 1121 ق.): ابوالحسن شيخ سليمان ماحوزى، معروف به محقق بحرانى، از نوادر روزگار و عجايب اعصار بوده و استعداد و حافظه اى بسيار قوى داشته است و فردى حاضر جواب در مسائل علمى، و خطيب و شاعر ياد شده است. اهل روستاى خارجيّه از استان سَتْرِه مى باشد. در زمان خود رياست ناحيه بحرين را در دست داشته است و با اين كه داراى عمرى كوتاه (حدود 44 سال) بوده، آثار گرانقدرى از خود به يادگار گذاشته است. كتاب اربعين حديث در امامت از طريق عامه، ازهارالرياض در سه جلد، فوائدالنجفيه، رسالة فى الصلاة، رسالة فى مناسك الحج، كتاب شفاء در حكمت نظرى، رساله نفخةالعبير در طهارت چاه، رساله اى در وجوب نماز جمعه، و كتاب معراج در شرح فهرست شيخ طوسى و بسيارى از آثار ديگر از اوست.

ايشان از شاگردان علامه بحرانى شمرده شده كه از آن عالم بزرگ روايت نقل مى كند؛ همچنان كه از علامه بزرگوار مجلسى اجازه روايت دارد. او را پس از وفات در مقبره شيخ ميثم بن معلّمى (جد علاّمه ابن ميثم بحرانى) دفن كردند.(31)

1.


زندگى نامه علامه بحرينى، ص 83.

2.


علامه بحرانى، نزهةالابرار و منارالانظار فى خلق الجنة والنار، ص 391.

3.


العلامة السيّد هاشم البحرانى، ص 42.

4.


خدا و امامت، ص 116.

5.


زندگى نامه علامه بحرينى، ص 90.

6.


رشيدالدين ابوجعفر محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى (متوفى 588 ق.) از بزرگان مشايخ اماميه، صاحب كتاب مناقب و معالم است. شرح زندگى او را در مجموعه ديدار با ابرار بخوانيد.

7.


علامه بحرانى، اللوامع النورانيّة فى اسماء على واهل بينته القرآنيه، تحقيق درودى، ص 1 و2.

8.


حر عاملى، امل الامل، ص 341.

9.


سيد محسن امين، اعيان الشيعه، ج 10، ص 2998.

10.


زندگى نامه علاّمه بحرينى، ص 114 (به نقل از: انوارالبدرين، ص 139).

11.


يوسف بحرانى، لؤلؤة البحرين، ص 63 و 64.

12.


ابوسعيد عبدالملك بن قريب بصرى معروف به اصمعى (123 - 216ه2.ق.) وى از روات بزرگ اشعار عرب داراى تأليفات متعددى مانند خلق انسان، كتاب اضداد، مجموعه شعر به نام اصمعيّات است. وى در قوت حافظه و حفظ مشهور و معروف است.

13.


ابن عقده: احمد بن محمد بن سعيد... سبعى همدانى، معروف به ابن عقده زيدى جارودى (249 - 333 ق.) داراى كتابهاى زيادى در تاريخ و رجال... است. او در قوت حافظه و كثرت حفظ معروف است. «آقا بزرگ تهرانى، مصفى المقال، ص 19».

14.


حسن دمستانى، انتخاب الجيد من تنبيهات السيّد، ص 2.

15.


شيخ حرزالدين، مراقدالمعارف، ج 2، ص 358، ش 253.

16.


علامه بحرانى، ترتيب التهذيب (مقدمه).

17.


لؤلؤةالبحرين، ص 66 و 67.

18.


علامه بحرانى، نزهةالابرار، ص 391.

19.


علامه بحرانى، حليةالابرار، ج 3، ص 269.

20.


لؤلؤةالبحرين، ص 66 و 67.

21.


محمد باقر خوانسارى، روضات الجنات، ج 8، ص 183.

22.


محدث بحرانى، البرهان فى تفسيرالقرآن، ج 4، ص 551.

23.


امل الامل، ج 2، ص 341. شرح زندگى اين فقيه بزرگ را در مجموعه ديدار با ابرار بخوانيد.

24.


«معن» نام يكى از روستاهاى بحرين.

25.


لؤلؤةالبحرين، ص 75؛ انوارالبدرين، ص 146.

26.


آقا بزرگ تهرانى، الذريعه، ج 10، ص 258.

27.


لؤلؤةالبحرين، ص 72 و 73.

28.


حرز الدين، معارف الرجال، ج 2، ص 330.

29.


الذريعه، ج 7، ص 79، ش 24 و ج 8، ش 447؛ زندگى نامه علاّمه بحرينى، ص 106.

30.


العلامة السيّد هاشم البحرانى، ص 48.

31.


لؤلؤةالبحرين، ج 7، ص 63؛ قصص العلماء، ص 275؛ زندگى نامه علامه بحرينى، ص 107.