بنت الهدى و زيبايى هاى قصه

الدكتوره ماجده حمود

بنت الهدى ، اسم مستعار يكى از شهداى علويه به نام آمنه است . وى دختر يكى از علماى بزرگ عراق ، يعنى فقيه محقق سيدحيدر صدر مى باشد. خواندن و نوشتن را بدون آن كه وارد مدارس رسمى شود، فراگرفت . دروس نحو، منطق ، فقه ، اصول و بقيه معارف اسلامى را در منزل خواند و از برنامه هاى حديثى براى آگاهى از معارف اسلامى مطلع شد.

بنت الهدى ، علاوه بر آن كه اشتياق زيادى براى مطالعه كتاب هاى اسلامى داشت ، كتب غيردينى را هم مطالعه مى كرد. در عصر بنت الهدى ، اتفاقات مهمى روى داد كه يكى از آنها، دستگيرى برادرش شهيد سيدمحمدباقر صدر توسط حكومت عراق بود.

مى توانيم بنت الهدى را يكى از اولين نويسندگان زن مسلمان به شمار آوريم كه به اهميت قصه در زندگى انسان پى برد. هدف نهايى و اصلى بنت الهدى ، بيان علت مواجهه تفكر اسلامى و تفكر غربى است و به همين دليل ، سعى مى كند تا اين مواجهه را در زندگى همه مسلمانان عصر حاضر منعكس كند. قصد وى از داستان نويسى ، دفاع از دين و ديانت بوده است . هدف از اين قصه هاى كوتاه ، مجسم كردن مفاهيم عمومى در زندگى از منظر اسلامى است و اين روشى است كه قرآن كريم هم با بيان داستان هايى از زندگانى پيامبر9 به آن اهتمام داشته است .

بنابراين ، بنت الهدى در نويسندگى از قرآن سرمشق گرفته است و قصه هاى ايشان داراى مخاطب هاى خاص خود مى باشد. وى از طريق تمسك به مفاهيم قرآنى ، با مخاطب خود رابطه برقرار مى كند. شكى نيست كه نويسنده اى كه قضاياى نظرى و تخصصى را به صورت انتزاعى در قالب قصه هاى خود مطرح مى كند، نمى تواند تمام خوانندگان را جلب كند و بيش تر مورد استفاده افراد و مخاطب هاى خاص واقع مى شود.

ايشان در داستان ها، سعى در حقيقى جلوه دادن قهرمانان خود مى كند، هرچند كه داستان ها كاملا غيرحقيقى هستند و تقريبا چهره انتزاعى و خيالى هم دارند. با اين همه ، نويسنده سعى در مسلح كردن دختر مسلمان به تفكر اسلامى و واجب كردن اين خط مشى براى دختران مسلمان و منعكس كردن افكار منحرف در كشورهاى غربى دارد.

در واقع ، بنت الهدى قبل از آن كه يك نويسنده و اديب باشد، يك زن روحانى و معلم اخلاق است . و پيوند ايمان و تفكر انقلابى در بنت الهدى ، حقيقت يك زن مسلمان را نمايش مى دهد.

عقيده و انديشه در قصه هاى بنت الهدى بنت الهدى قبل از آنكه يك نويسنده باشد، يك انديشمند بود; انديشمندى همراه با شخصيت برجسته و مترقى كه در جامعه امروزى بسيار اندك مى باشند. در قصه هاى اين زن مسلمان ، همواره شاهد انديشه هاى اسلامى هستيم كه در قالب داستان عرضه شده است . ساختن يك جامعه اسلامى يك احساس دائمى است كه در نوشته هاى ايشان تعقيب مى شود و به همين خاطر، در صدد بيدار كردن افرادى است كه در خواب عميق فرو رفته اند. وى تلاش مى كند ارزش هاى اسلامى را وارد زندگى يك شخص مسلمان كند تا عامل خوشبختى او در دنيا و آخرت شود. هرچند كه مخاطب قصه ها همه مسلمانان ، اعم از زن و مرد مى باشند; ولى در بيش تر قصه ها مخاطب اصلى زن است ; چرا كه زن هميشه در كوران انديشه هاى تقليدى تهاجم فرهنگى قرار دارد. انحراف و به بى راهه رفتن زنان مسلمان ; يعنى اضمحلال خانواده و در نتيجه فروپاشى بنيادهاى اساسى جامعه . بنت الهدى سعى مى كند زنان مجاهدى را جلوه گر سازد كه در پيروى از زنان صدر اسلام حركت و مجاهده مى كنند. وى در بعضى از قصه هاى خود مى گويد: ((زن برتر هميشه پيروز است .)) و به يقين ، هر زنى مى تواند اين طور باشد. بنت الهدى در داستان هاى خود پايدارى زن در مقابل فريب كارى هاى دنيا و امواج متلاطم ، و نيز امر به معروف و نهى از منكر را جهاد به شمار مى آورد; زيرا كه جهاد با نفس از مقدس ترين و كامل ترين جهادهاست .

اميرمومنان على (ع ) در اين باره مى فرمايد: ((تطهير النيه من الفساد اشد على العاملين من طول الجهاد)). بنت الهدى در آغاز كار، به تجزيه و تحليل امور باطنى انسان پرداخته و تمام نيروى خود را بر ايمان متمركز مى نمايد. او مى گويد كه ايمان به زبان نيست ; بلكه ايمان به صداقت و پاكى قلب يك انسان است . همچنين زن را به ذكر دائم خداوند، همراه با كارهاى روزمره خود فرامى خواند، و به همين دليل است كه مى گويد; و هر دستى كه زن براى كمك به ديگران و بالاخص خويشاوندان خود دراز كند، اين خود، ذكر خداى متعال را دربر مى گيرد، و هر دستگيرى كه بدون انگيزه دنيوى باشد، مى تواند ذكر خداى متعال باشد، و گذراندن هر سختى با صبر و شكيبايى ، و همچنين هر تفكرى كه براى مصلحت خود و ديگران بوده و عارى از رياكارى باشد، ذكر خداى متعال است . ايمان هر كس منعكس كننده زندگى درونى و شخصى اوست كه شامل مقاومت در برابر سختى هاى دنيا نيز مى شود.

بنت الهدى در قصه هاى خود، به نحوى عمل مى كند كه به يك انسان گمراه و معصيت كار، كه تمام درها را به روى خود بسته مى بيند، بار ديگر درهاى ايمان را مى گشايد و به او زندگى دوباره مى دهد و آن را به حقيقت خود; يعنى مسلمان بودن باز مى گرداند. به همين خاطر در بيش تر قصه ها مى بينيم كه شخصيت معصيت كار دوباره به آغوش اسلام بازگشته است ، همانند: شخصيت ((محمود)) در قصه ((زن برتر پيروز مى شود)) و شخصيت ((رحاب )) در قصه ((دو زن و يك مرد)) و همچنين در قصه ((راه هايى به سوى توبه )) كه آغاز آن طلب مغفرت و عفو الهى است و در ادامه به درخواست تهذيب نفس مى رسد.

به اعتقاد او، انسان معصيت كار بايستى به اعماق نفس خويش مراجعه كرده و آن را ترميم و اصلاح كند; زيرا معيار خوبى و بدى ، در اعماق وجود او مى باشد. نويسنده سعى دارد تا ثابت كند كه رمز موفقيت يك زن و شوهر در پيروى از ارزش هاى دينى و اخلاقى است ، نه در ثروت هاى دنيوى ، لذا مى بينيم در قصه ((اختيار همسر))، ((مقداد)) به مادرش مى گويد: ((يك شريك زندگى مى خواهم ، نه يك شريك تجارت )) و به همين خاطر، دختر فقير و متدين ((افنان )) را به دختر ثروتمند ترجيح مى دهد; و در قصه ((ديدار در بيمارستان )) مى بينيم دختر متدين ((ورقاء))، پسر عموى ثروتمند و خودخواه خود را كه هيچ يك از خصوصيات همسردارى را نياموخته ، رد مى كند و به او مى گويد: ((ازدواج به تنهايى ، خود يك روح و انديشه و سرنوشت است و اين از ديدگاه من و ديدگاه تو بسيار متفاوت است ، و به اين ترتيب نمى توانيم از لحاظ تفكر يكسان باشيم و لذا دچار كمبود خواهيم شد.)) بنت الهدى در قصه هاى خود، عبادت را به عنوان ابزارى براى تقويت نيروى ايمان يك شخص مسلمان ، ضرورى دانسته و آن را به مخزن آزادى و قدرت تشبيه نموده است . وى عبادت و ستايش خدا را به عنوان عاملى درونى در جهت مقاومت در برابر ضعف ها و ناهنجارى هاى دنيا تلقى كرده است .

رويارويى با غرب در قصه هاى بنت الهدى بنت الهدى در قصه هاى خود، اوضاع زن معاصر را بررسى مى كند، و گمراهى بيش تر زنان امروز را، در تقليد از انديشه هاى غربى و فريب خوردن آنها از مدرنيسم غربى دانسته و ريشه كل بدبختى ها را در انديشه هاى غربى مى بيند.

از همين رو، ايشان در قصه هاى خود، بر اساس آيات قرآن ، همواره حجاب را كه موجب سربلندى و سرافرازى يك زن مسلمان در طول تاريخ بوده است ، مورد توجه قرار مى دهد. بنت الهدى در قصه هاى خود به حوادث تاريخى همانند حجاب پرداخته و همچنين در قصه ((دو زن و يك مرد)) مى شنويم ((حسنات )) كه حجاب را با ديدى باز مى نگرد، به خواهر خود ((رحاب )) مى گويد: ((قل للمومنين ان يغضوا ابصارهم ... و قل للمومنات ان يغضضن من ابصارهن )).

زيبايى در قصه هاى بنت الهدى بنت الهدى در قصه هاى خود سعى در جلوه دادن صفات حسنه به اشخاص متدين دارد كه در قصه هاى او نقش مهمى ايفا مى كنند كه از جمله آنها پاى بندى به ارزش ها و مقدسات اسلامى است ، و نيز ايفاگر اين نقش ها شخصيت هايى مانند: ((مصطفى ، وفاق ، ابراهيم ، وفاء و عفاف ، ...)) هستند. با اندكى تاءمل در نوشته هاى اين نويسنده فرزانه در مى يابيم كه هدفى جز روشن ساختن راه زندگانى صحيح نداشته است .

زبان قصه نويسى بنت الهدى در قصه هاى خود سعى مى كند تا به زبان ادبى خود تنوع بخشد و در اين راستا مى بينيم گاهى با زبان قرآنى ، گاه با زبان حديثى و گاهى هم از زبان ساده داستان نويسى استفاده كرده است ، و گاهى هم با زبان نصيحت و پند با مخاطب خود صحبت مى كند. وى بر وجهه ايمانى و صداقت و توبه قبل از مرگ تاءكيد به سزايى دارد و در باره مرگ ناگهانى مى گويد: ((يك روز قبل از مرگ توبه كن ، و اگر فرا رسيدن مرگت را نمى دانى ، هميشه توبه گر باش .)) نتيجه گيرى با كمى تاءمل در قصه هاى بنت الهدى مى توان فهميد كه اين قصه ها براساس واقع بينى اين انديشمند فرزانه كه نشاءت گرفته از تاريخ كشورهاى عربى و غربى است ، نوشته شده است . شهيده بنت الهدى از طريق قصه هاى خود، طرز تفكر خود را كه حاوى انديشه هاى اسلامى است ، معرفى نموده و با استخراج داستان هاى خود از انديشه ها و تفكرات اسلامى ، راه اصلاح و تربيت يك شخصيت مسلمان را نشان مى دهد.