امام و تواضع و فروتني - قطره ای از دریای نور نسخه متنی

امام و تواضع و فروتني

تواضع و فروتني از ويژگي‏هاي اخلاقي است كه در سازندگي انسان نقش مهمي دارد، موجب بالا رفتن درجه و منزلت انسان متواضع در پيشگاه پروردگار عالميان مي‏باشد طوري كه در ميان فروتني و بالاتر رفتن منزلت معنوي و اجتماعي رابطه تنگاتنگ و مستقيم وجود دارد همان طور كه تكبّر باعث سقوط قدر و منزلت انسان متكبّر مي‏شود در روايات فراوان به اين رابطه تصريح شده است. رسول خدا(ص) فرمودند:35

«من تواضع للّه رفعه الله؛ هر كس براي خدا فروتني كند خداوند او را بالاتر مي‏برد.»

خداوند متعال به حضرت موسي(ع) خطاب كرده مي‏فرمايند: به جهت تواضع زياد تو بود كه براي سخن گفتن تو را انتخاب كردم نه بندگان ديگرم را.36

امام(ره) در حالي كه در مقابل ظلم ظالم چنان شجاعانه و با آزادمنشي ايستادند و خم به ابرو نياوردند و كوچك‏ترين انحراف در دين را از ناحيه دولت تحمل نكردند و از هيچ قدرتي نترسيدند، امريكا را تحقير نمودند، نسبت به مؤمنين و شاگردان و حتي نسبت به طلبه كوچك تواضع خاصّي داشتند طوري كه مي‏فرمايند: رهبر ما طفل سيزده ساله است.

براي تواضع و فروتني در روايات اسلامي دو علامت ويژه بيان شده است:

الف ـ تقدم در سلام دادن، حضرت امام(ره) در سلام كردن تقدم داشتند همواره تلاش مي‏كردند از ديگران جلوتر سلام بدهند و يا اگر وقتي وارد مجلسي مي‏شدند قبل از اين كه آنان سلام كنند ايشان سلام مي‏كردند و آن‏قدر رئوف و مهربان بودند كه حتي اگر با بچه‏ها مواجه مي‏شدند بر آن‏ها سلام مي‏كردند.37

ب ـ نشستن در محلي پائين‏تر از موقعيت خود، معروف است رسول خدا(ص) در مجالس طوري مي‏نشستند كه صدر و ذيل مجلس معلوم نباشد و اگر شخص ناآشنا مي‏آمد پيامبر را تشخيص نمي‏داد. حضرت امام نيز با شاگردانش جلسه تشكيل مي‏داد با اين كه استاد و رئيس جلسه بود اما معمولاً جلسه را ديگران اداره مي‏كردند. حضرت امام به افراد شخصيت مي‏دادند حرف خوب را ولو از شاگرد مي‏پذيرفتند و از او تشكر مي‏كردند.38

امام كار خود را به ديگري تحميل نمي‏كرد:

در روايات و منابع اسلامي از اين كه فردي زحمت و اذيت خود را بر ديگران قرار دهد منع كرده و شديدا مورد نكوهش قرار داده است.39 فرد مؤمن نبايد كار خود را بر

ديگري تحميل كند و تا آنجا كه ممكن است نبايد موجب آزار ديگران شود. لذا حضرت امام(ره) مقيد بودند تا آنجا كه ممكن بود كار خود را خودش شخصا انجام مي‏داد. خانم دباغ كه چهار ماه از نزديك در پاريس خدمت امام(ره) بوده است گويد:40

«امام كار شخصي خود را دوش ديگران نمي‏گذاشتند بعضي وقت‏ها برف و باران بود كه امام تشريف مي‏بردند براي نماز، هنگام برگشت كفشهايشان مقداري گِلي و كثيف مي‏شد من با دستمالي گلهاي روي كفشها را پاك مي‏كردم همين قدر كه امام متوجه اين موضوع شدند مواظب بودند گل و لاي به كفشها نچسبد كه مبادا من اين كار را برايشان انجام دهم. از خصوصيات اخلاقي امام(ره) اين بود كه نه كار شخصي‏شان را روي دوش ديگران مي‏گذارند و نه اين كه كار خوب ديگران را به خودشان نسبت مي‏دهند.»

امام (ره) حتي در كارهاي جزئي خانه نيز به ديگران زحمت نمي‏دادند مثلاً گاهي قلم يا كاغذ لازم بود كه در اطاق طبقه دوم منزل بود شخصا مي‏رفتند و خودشان مي‏آوردند.41