نظريه‏ها در فلسفه اصول اخلاق - فلسفه اخلاق از دیدگاه مکاتب قدیم و جدید نسخه متنی

نظريه‏ها در فلسفه اصول اخلاق

سقراط پايگذار فلسفه اخلاق فضيلت محور

سقراط 469 ق م - 399 ق م: نخستين فيلسوفى كه بطور مفصل و گسترده درباره خوبى عدالت و نيكوكارى و بدى ظلم و فساد بحث كرد سقراط فيلسوف يونانى در قرن پنجم قبل از ميلاد بود.

سقراط بطور مفصل روشن كرد كه عدالت رفتارى بجا است و هر رفتارى در جاى خود زيبا است و هر زيبائى دوست داشتنى است يعنى خوب است و عدالت را به شهر منظمى تشبيه كرد كه هر عضوى در آن، كار مناسب و مربوط به خود را انجام مى‏دهد مثلاً كشاورزان كار خود را و صنعت گران كار خود را و سربازان كار مربوط به خود را و معلمان و دانشمندان هم كار مربوط به خود را و عاقل‏ترين و لايق‏ترين افراد نسبت به رهبرى يعنى فيلسوفان با تقوا و عادل، كار رهبرى شهر را انجام مى‏دهند همچنانكه در يك انسان عادل هم، عقل كه بالاترين عضو است كار رهبرى غرائز را به انجام مى‏رساند.

و نيز سقراط مى‏گويد كه:

1 - بعضى چيزها ذاتاً دوستداشتنى‏اند مانند خوشى و راحتى
گرچه هيچ اثرى ببار نياورند.

2 - بعضى چيزها ذاتاً دوستداشتنى نيستند بلكه بخاطر آثار و نتائج مفيدشان دوستداشتنى‏اند مثل كارهاى دردناك و پر زحمت كه نتائج خوبى دارد.

3 - بعضى چيزها، هم خودشان ذاتاً دوستداشتنى‏اند و هم نتائج خوبى ببار مى‏آورند مثل خردمندى و بينائى، تندرستى حال عدالت هم از همين چيزهائى است كه هم ذاتاً خوب است و هم آثار مفيدى براى جامعه دارد يعنى «سقراط» مى‏گويد «عدالت» ذاتاً خوب است نه تنها بخاطر نتائج مفيدش گرچه نتائج مفيدى هم دارد و عدالت را زيبا مى‏داند كه خودش بخاطر خودش هم كه شده دوست داشتنى است.

اينك به نقل عبارات سقراط مى‏پردازيم: «سقراط: تصديق ميكنى عدالت همواره زيبا است».

پولوس: گمان مى‏كنم چنين است»1( - آثار افلاطون جلد دوم در مباحثه سقراط با پولوس.

سقراط: «والاترين و انجام پذيرترين روش‏ها اين است كه انسان سلب آزادى ديگران نكند» بلكه‏ بكوشد كه خود هر روز بهتر و خردمندتر گردد1( - در ترجمه فارسى جلد اول صفحه 38.