فلسفه اخلاق از دیدگاه مکاتب قدیم و جدید نسخه متنی

- و اگر باز به بيان بعضى ديگر از فيلسوفان بپردازيم كه مى‏گويند هدف انسان و هر جاندارى حفظ زندگى اش است و انگيزه بقاء، انگيزه اصلى بشر است باز هم توجه آنها به جزء اصلى است و فراموش كردن جزءهاى ديگر و مى‏توان گفت كه ميل بشر همچون همه جانداران علاوه بر حفظ بقاء خود همچنين به جلب راحتى يعنى دفع درد و رنج و علاوه بر آنها در صورتى كه بتواند جلب لذت و خوشى است و مقصود باطنى همه اين فيلسوفان همين است گرچه هر كدام در بيان به جمله‏اى خاص تكيه كرده‏اند.

در نتيجه گفتار مور هم در كتاب اخلاق‏اش مبنى بر اينكه انسان هر كارى را كه نسبت به كارهاى ديگر انتخاب مى‏كند هدف‏اش كسب لذت بيشتر است يعنى گفتار مور در بيان اينكه انسان هدف كارهايش رفع رنج و مشكلات و جلب هر چه بيشتر خوشى است فى الجمله و تا اندازه‏اى گفتار حقى است اما تنها هدف همه انسانها در همه موارد نيست‏بالاخص مواردى كه خوشى من به ظلم به ديگران يا فساد بانجامد.

- البته اين قضيه كه انسان و يا بطور كلى هر حيوان در كارها چنين هدفى دارد گزاره‏اى روانشناسانه است و مربوط به روانشناسى است نه مربوط به فلسفه اخلاق و معنى چنين گزاره‏اى طبيعت شناسانه و روانشناسانه، الزاماً اين نيست كه اخلاقاً بايد هميشه و همه جا دنبال خوشى رفت.

لكن چنانچه سيجويك جان استوارت ميل و مورهم بان اشاره كرده‏اند در نزد عقل هم «دفع درد و رنج و نيز جلب لذت»، خوب است و عقل آنرا بدون واسطه و بطور شهودى كارى دوست داشتنى مى‏يابد.

يعنى استدلال هلوتيوس بر اينكه انسان و حتى هر حيوانى بطور غريزى دنبال رفع درد و رنج از خود و جلب لذت است گرچه اين جمله، طبيعت شناسانه و روانشناسانه است لكن به تنهائى نمى‏تواند مثبت خوبى اخلاقى آن بقول مطلق باشد و به بايد و نبايد اخلاقى، «همه جا» بانجامد (لكن عقل، خوبى لذت و بدى درد را به طور شهودى درك مى‏كند و بالاخره مكتب نفع گرائى تا اندازه‏اى مى‏تواند با اتكاء بر شهودگرائى عقلى ادامه يابد نه به صرف اتكاء به گزاره‏اى روانشناسانه اما ربطى به فلسفه اخلاق بمعنى اخص كلمه «كه درباره رفتار اخلاقى بحث مى‏كند يعنى اينكه چه لذتى اخلاقاً خوب و چه لذتى اخلاقاً بد است» ندارد.