فلسفه اخلاق از دیدگاه مکاتب قدیم و جدید نسخه متنی

همچنانكه ماشين اگر از سمتى كه همه ماشين‏ها مى‏روند برود و در توقف گاهى كه همه ماشين‏ها توقف مى‏كنند توقف كند كارى بجا انجام داده و بوظيفه خود عمل كرده است انسان هم اگر مطابق نظام خلقت بر اساس حقوق طبيعى خود، رفتار كند و به حقوق طبيعى ديگران تجاوز نكند كارى بجا انجام داده است و كارى زيبا كرده است اما اگر خلاف «نظام خلقت» و «نظام رفت و آمد»، عمل كند كارى نابجا و نا زيبا بلكه زشت كرده و چه بسا موجب تصادف و مصدوم شدن و درد و رنج خود يا ديگران مى‏گردد و چه بسا به مرگ خود با ديگران منتهى مى‏شود و تا اين مقدار را هم هيوم قبول دارد كه رفتار خوب يعنى رفتار زيبا و بجا و همچنانكه انسان از تابلو زيبا خوشش مى‏آيد و از منظره زيبا لذت مى‏برد و خوشش مى‏آيد و مى‏خواهد همانجا زندگى كند و به آنها نزديك باشد از رفتار زيبا هم خوشش مى‏آيد زيرا زيبائى همچون خوشى سزاوار دوست داشتن است و زشتى همچون درد و رنج سزاوار دوستداشتن نيست.

يعنى زيبائى ذاتاً دوست داشتنى است و سزاوار دوست داشتن است و در نتيجه واقعاً دلپذير است و زشتى واقعاً دل آزار هستند و كار عقل همچون كار چشم نشان دادن زيبائى است كه دلپذير است و نشان دادن زشتى است كه دل آزار است وقتى «دل»، توسط چشم تابلو زيبا را مى‏بيند و عقل رفتار زيبا را تشخيص مى‏دهد در نتيجه دل انسان عاقل آنرا دوست مى‏دارد و بانجام آن تمايل دارد و لذا همه انسانها صداقت و عدالت را دوست دارند تنها بعضى‏ها بخاطر لذتهاى حيوانى و منافع شخصى است كه در مواردى كه عدالت با نفع آنها نمى‏سازد منافع خود را بر عدالت ترجيح مى‏دهند با آنكه درباره خوبى عدالت و بدى ظلم هيچ ترديدى ندارند و لذا در جامعه و يا دادگاه هرگز پايمال كردن عدالت را آشكار نمى‏كند

 تنها براى فرار از مجازات مى‏كوشند يا رفتار ظالمانه خود را انكار كند و بگويند مثلاً ما او را نكشته‏ايم و يا خود را در آن لحظه جاهل و يا غافل معرفى كرده و معذور معرفى كنند پس تشخيص خوبى عدالت و زشتى ظلم، كار عقل است و دلپذيرى عدالت و خواستنى بودن عدالت كه رفتار زيبا است ذاتى عدالت است اما دل بستن و دوستداشتن و اراده كردن، كار دل است كار دل انسان عاقل است پس اينكه هيوم مى‏گويد اراده و عمل كار دل است و از نوع احساس لذت و رنج است كه كار دل است گفتارى صحيح است اما اينكه هيوم خيال كرده كه كار عقل منحصر به نشان دادن راه هدف است اما درباره خود هدف عقل، ساكت است گفتارى غير واقع بينانه‏اى است بلكه عقل همانطور كه راه و ابزار كار را نشان مى‏دهد زيبائى و زشتى هدف رفتار را هم نشان مى‏دهد.