بشقاب پرنده

اين پديده ها به نامهاي گوناگون ناميده شده اند : بشقاب پرنده، آتشگوي الكتريكي، آذرخش يا صاعقه گلوله اي، شخانه زميني، و نور زلزله. معمولاً هنگامي به اين پديده ها بشقاب پرنده اطلاق مي شود كه هيچ يك از ديگر نامها را به هر دليلي نتوان بر آن پديده اطلاق كرد. اين پديده ها را مي توان، بسته به محل و منشأ آنها، به سه دسته تقسيم كرد :

الف) منشأ خارج از جو و درون منظومه شمسي؛

ب) منشأ جوي؛

ج) منشأ درون پوسته زمين.

در هر يك از اين دسته ها يك يا چند پديده مرتبط با اَنونا ديده شده است كه توضيح مختصري در مورد هر يك ذكر مي شود.

الف) پديده هاي با منشأ خارج از جو و درون منظومه شمسي

1. سياره زهره - وضعيت سياره نوراني زهره و نزديكي موقعيتش به افق به گونه اي است كه اگر با شرايط جوي خاصي، مانند ابرآلودگي، همراه شود شبيه به يك شيئي نوراني خميده كشيده مي شود. يك يا دو مورد رؤيتهاي اخير مشخصاً سياره زهره بوده است.

2. قطعات ماهواره ها - كه به هنگام ورود به جو در ارتفاعهاي گوناگون مي سوزند و گاهي هم به سطح زمين مي رسند. درخشش اين قطعات هم گاهي اَنونا خوانده مي شود.

3. شخانه ها يا آسمان سنگها - نادر ديده مي شوند. اما چون سوزان به سطح زمين مي رسند ناظر عامي ممكن است آن را اَنونا بداند.

4. بادها و فعاليتهاي خورشيدي - روي بارالكتريكي و رسانش الكتريكي جو تأثير مي گذارند. اين تأثيرگذاري اگر با شرايط مناسب جوي همراه باشد مي تواند پديده هاي نوراني ايجاد كند. اين نوع پديده ها كمتر مطالعه شده است.

ب) پديده هاي با منشأ درون جو

جو و پديده هاي مرتبط با آن چون از معادلات غير خطي تبعيت مي كند بسيار پيچيده است و پديده هاي نامنتظر در آن پيدا مي شود. يك نوع پديده غير خطي غير عادي حركت يك قله موج تكين روي سطح آب درياها است كه مانند يك گلوله حركت مي كند و در تاريخ اولين مشاهده اين پديده بيش از يك قرن مي گذرد. امروزه مفهوم عام اين پديده در فيزيك سوليتون ناميده مي شود. چند نوع پديده از اين دسته تا كنون ذكر شده است :

5. شخانه زميني - شخانه ها يا آسمان سنگها منشأ برون-زميني دارند، اما مشاهده شده است كه اشياء نوراني با سرعت زياد همراه با نور و گرما به ساختمانهايي برخورد كرده است آن را خراب كرده است، مانند برخورد يك اَنونا در زمستان سال گذشته در بابل. اين يك پديده الكترومغناطيسي در جو است، كه از نوع فرايندهاي خود-سازمان يافته (self-organization) در آئروزولهاي بسيار ظريف در جو است. در اثر اين فرايند شكلي گلوله مانند به قطر سانتي متر تا متر تشكيل مي شود، كه بسته به شرايط موجود در جو حركت مي كند و نور به رنگهاي مختلف تابش مي كند.

6. آذرخش گلوله اي - كه شايد بتوان آنرا صاعقه گلوله اي نيز ناميد در اثر تخليه الكتريكي ابرها مي تواند به وجود بيايد، گر چه مطالعه قطعي آنها در انتظار انجام است.

ج) پديده هاي با منشأ درون پوسته زمين

7. نور زلزله - فيزيكدانان و زمين شناسان در دو سال اخير منشأ پديده اي را كه معمولاً نور زلزله ناميده مي شد كشف كرده اند. به هنگام فعال شدن پوسته زمين، كه معمولاً زلزله نتيجه مشهود آن براي ساكنان روي زمين است، ناهنجاريهايي در ميدان مغناطيسي اطراف گسلها به وجود مي آيد. همزمان با اين ناهنجاريهاي مغناطيسي يونها در محيط اطراف به وجود مي آيند. به دام افتادن اين يونها در ميدان مغناطيسي محل گسل حركت منظمي از سمت ميدان مغناطيسي قوي به ضعيف همراه با تابش در طول موجهاي مختلف ايجاد مي كند. اين حركت بسياري از مواقع نوساني است، مانند صفحه اي نوراني كه حركتي نوساني انجام مي دهد. مشابه اين پديده در آزمايشگاه آينه پلاسما ناميده مي شود. حركت اين يونها ممكن است در راستاي گسل يا محور عمود بر آن باشد. مردم اين پديده را اَنونا تلقي مي كنند.

رضا منصوري

رئيس انجمن فيزيك ايران