تلسكوپ فضايي هابل: پايان يك دوران

چند ماه اخير شاهد
تغيير عمده اي در اولويت بندي هاي دولت
ايالات متحده در زمينه ي اكتشافات علمي
و فضايي بوده ايم . سال گذشته، رئيس
جمهور بوش ديدگاه جديدي به آژانس هوا و
فضاي ملي، «ناسا » ارائه كرد كه حاوي
تغييري در تخصيص منابع مالي آژانس جهت
قرار دادن سفر به ماه و مريخ ، به عنوان
اولويت اول بود. مشخصا رئيس جمهور بوش
در حال و هواي اوايل دهه ي 1960 كه
اكتشافات فضايي در دوران طفوليت خود
بود و رئيس جمهور كندي، طرحهاي مشابهي
را براي قرار دادن انسان بر رو ي ماه در
سر مي پروراند، به سر مي برد.

شكل 1: تلسكوپ فضايي هابل
كه در مداري به ارتفاع 600 كيلومتر از
سطح زمين قرار دارد

به هر
ترتيب، ماداميكه سخنان رئيس جمهور بر
اهميت تداوم يك برنامه ي اكتشاف فضايي
سرنشين داركه از دهه ي 1960 آغاز شد،
تاكيد دارد، هنوز مشخص نشده بود كه
بسياري از برنامه هاي ديرپا ي ناسا در
مخاطره ي جدي قطع براي هموار كردن راه
ماموريت هاي سرنشين دار ماه و مريخ قرار
دارند. برجسته ترين آنها، سخنراني رئيس
كل ناسا، شين اوكيف تنها دو روز پس
از رئيس جمهور، مبني بر اينكه ديگر
ماموريتي براي سرويس تلسكوپ فضايي هابل
به فضا، نخواهيم داشت، بود. كمي بعد،
ناسا اعلام نمود كه در صورت عدم كار بي
عيب و نقص هابل، تلسكوپ فضايي بايد ( در
برخورد با جو زمين) نابود شود. اين نتيجه
ي ناميمون تخصيص بودجه هاي محدود به
خواسته هاي جاه طلبانه ي حكومتي بوش، مي
تواند به عنوان علامت شروع يك طيف
برجسته ي اكتشافات فضايي، و پايان
دوران اكتشافاتي كه هابل در آنها نقشي
محوري داشت، تلقي شود.

اوج
آسمان ها

ايده ي هابل، به
1962، زماني كه آكادمي ملي علوم ايالات
متحده، پيشنهاد ساخت يك تلسكوپ فضايي
عظيم را داد، بر مي گردد. ساخت و پرداخت
چنان تلسكوپي، در تمام طول دهه ي 70 و 80
ادامه يافت و هابل بالاخره در 1990
روانه ي ماموريت شد. يك تلسكوپ 4/2 متري
بازتابي كه از طول موج هاي ماوراء بنفش
تا مادون قرمز نزديك قدرت آشكار سازي
داشته و در ارتفاع 600 كيلومتري سطح
زمين، قرار دارد. طراحي هابل ساده و
مدولار بوده، بدين معني كه قابليت نصب
تجهيزات جديد، به موازات پيشرفت فن
آوري را خواهد داشت. هابل از سرويس هاي
منظم در هر چند سال يكبار بهره مند بود و
فضانوردان تجهيزات جديد را بر روي آن
نصب و تجهيزات معيوب را از آن جدا مي
كردند.

البته، نخستين تصاوير
ارسالي از هابل، خارج از وضوح بودند و
اين دليل نخستين ماموريت جهت تصحيح يك
آينه ي ناهمخط آن در 1993 بود. پس از اين
تصحيح، هابل، سخت كوشانه عكس هاي
فضاهاي دور دست را ارسال كرده كه به
پژوهشگران در مطالعه ي فضاي دوردست،
تشكيل ستارگان و سياهچاله ها كمك كرده
است. به عنوان مثال، تصوير هاي 1995
سحابي

شكل 2:
سحابي عقاب. در 1 آوريل 1995 ، هابل اين
تصوير مشهور از ساختارهاي ستون گونه ي
سحابي عقاب تهيه كرد. اين ستون ها،
حقيقتا ستون هاي هيدروژن ميان ستاره اي
و غبار ميان ستاره اي زاينده ي ستارگان
هستند.

عقاب، (شكل 2) از معروف
ترين تصوير هاي فضاي دوردست گرفته شده
هستند و نشان مي دهند كه ستارگان در كجا
و چگونه متولد مي شوند. به علاوه،
رازگشايي 1996 از «عرصه ي دوردست» ،
(شكل 4) به ما اين اجازه را داد كه در
زمان، 10 ميليارد سال عقب برويم و 1500
كهكشان را در مراحل مختلف تكامل مطالعه
نماييم. در واقع، هابل تنها در چند سال
اخير، موفق به ثبت تصوير هايي از
دورترين كهكشان ها يي كه تا امروز كشف
شده اند، شده است. تا قبل از توسعه ي فن
آوري «عرصه ي فوق دوردست هابل(HUDF) » اين
كهكشان ها كم نور تر از آن بودند كه قابل
ديدن باشند. به هر حال با اين فن آوري
فوق
دوردست جديد، هابل قادر است تا 300
ميليون سال پس از انفجار بزرگ، در زمان
به عقب برگردد؛ زماني كه منجمين آن را
به نام «دوره تيرگي» كيهان، كه مقارن با
مراحل اوليه ي تشكيل كهكشان ها است، مي
شناسند.

ارسال گاه به گاه
تصاويري اينچنين ، هابل را به چنان درجه
اي از اهميت در مطالعه ي فضاي دوردست
رساند. در حدود 2700 مقاله ي منتشر شده،
از داده هاي جمع آوري شده توسط هابل
استفاده كرده اند. آدام ري يس ، يك
پژوهشگر ابرنواختر ها در مؤسسه ي علمي
تلسكوپ فضايي ( STScI) در بالتيمور، مي
گويد: « داده ها ] ي جمع آوري شده توسط فن
آوري HUDF [ نشان دادند كه مي توان در
آغازين روزهاي عمر كيهان، ابرنواختر
يافت ؛ به شرط آنكه ماموريت هابل بتواند
ادامه پيدا كند. اين داده ها مي توانند
آگاهي هاي ارزشمندي از «انرژي تاريك» و
سرنوشت كيهان به دست دهند. »

تغيير اولويت ها

به هر ترتيب،
ادامه ي ماموريت هابل ديگر به دليل
پايان يافتن ماموريت هاي سرويس (خدماتي)
ناممكن شده و طرح هايي براي نابود كردن
تلسكوپ به مجرد خراب شدن باتري هاي آن،
در دست اقدام است. نيز اكنون مسلم شده كه
تصميم به نابود كردن هابل در نتيجه ي
تغيير توجه از اكتشافات بدون سرنشين،
به موضوع پر سر و صداي فرستادن انسان به
ماه و مريخ، آنچنانكه رئيس جمهور بوش
اخيرا رئوس كلي آن را تشريح كرده است،
مي باشد.

اين موضوع، ممكن است
به راحتي يك موضوع هيجان انگيز به نظر
برسد؛ برگرداندن بشر به غوغاي اكتشافات
فضايي كه يادآور ماموريت هاي آپولو در
دهه ي 1960 مي باشد. حكم رئيس جمهور در
مورد ماه، مريخ و فراتر از آن شامل
توجيهاتي در مورد انجام تحقيقات بهتر
خدمه ي انساني نسبت به كاوشگر هاي بدون
سرنشين است؛ و اينكه سكونت در فضا در
آينده اي نزديك عملي خواهد بود . با
اينكه اين نتايج در نهايت مستدل هستند،
يقينا، قرار دادن تلسكوپ ها و كاوشگر
هاي بدون سرنشين، بهتر ، كم هزينه تر و
با شرايطي بسيار قابل كنترل تر از
ماموريت هاي سرنشين دار است. به علاوه،
ماموريت هاي بدون سرنشين مي توانند به
سرعت به مرحله ي اجرا در آمده و خود را
با اولويت هاي تحقيقاتي وفق دهند، در
حالي كه ماموريت هاي سرنشين دار ديرتر
آماده سازي و اجرا مي شوند و به راحتي
قابل اصلاح و تعديل نيستند. به عنوان
مثال ماموريت هاي موفقيت آميز اخير
مريخ، در عين اينكه داده هاي بسيار و
ارزشمندي در مورد سطح سياره به
پژوهشگران رساندند، چيزي در حدود %1
هزينه ي ماموريت هاي آپولو خرج
برداشتند.

در عين حال اين
مساله نيز قابل بحث است كه برنامه هاي
فضايي دولت، تنها به هدف انجام تحقيقات
علمي خالص كه نتايج پر اهميتي به بار
آورند، و يا به هدف انجام ماموريت هاي
اقتصادي صرف نبوده است. بلكه هدف رئيس
جمهور بوش از ارائه ي طرح ماموريت هاي
سرنشين دار به ماه و مريخ، مطمئنا بيدار
كردن انگيزه ها ، ماجراجويي و غرور ملي
بوده است. اما چگونه اين تغيير اولويت
ها مي توانند در برنامه هاي جاري فضايي
مانند هابل تاثير بگذارند؟

شكل 3: مريخ. اين تصوير مي
تواند ميزان جزئياتي كه تلسكوپ فضايي
هابل مي تواند تفكيك كند، نشان دهد.
هابل از فاصله ي 68 ميليون كيلومتري،
جزئياتي به ابعاد 16 كيلومتر را
شكاركرده است.

جاي كوچكترين
مانوري وجود ندارد

اين
تغييرات در اولويت هاي برنامه هاي
فضايي ايالات متحده، موجب تلفاتي از
جمله تلسكوپ فضايي هابل - آنچنانكه ذكر
شد - شده است. اين امر موجب امكان تخصيص
منابع مالي كه بدوا براي هابل در نظر
گرفته شده بود، براي توسعه ي ماموريت
هاي سرنشين دار به ماه و مريخ مي شود.
سرمايه هاي مورد نياز، همچنين از صرفه
جويي در زمينه هاي ديگر، از جمله در
برنامه ي جاري پژوهش محيط زيست زمين، به
اندازه ي 1/1 ميليارد دلار تا سال 2009
از بودجه ي خود ، تامين خواهد شد.

به دليل درخواست بودجه ي كاخ سفيد، و
بر خلاف اعتراض هاي دانشمندان و
نمايندگان مجلس، ديگر جاي كوچكترين
مانوري براي تامين بودجه هاي اضافي
نگهداري هابل باقي نمانده است. هلند
فورد، يكي از اختر شناسان دانشگاه جان
هاپكينز، كه در ساخت جديدترين دوربين
هابل نقش داشته است، از اين خبر متحير
شد. « اين بدان معني است كه فعاليت هاي
علمي شگرفي كه مي توانست انجام شود،
ديگر انجام نخواهد شد. اين يك ضايعه ي
بزرگ علمي است. اين ، همچنين يك خسارت
بزرگ بر سر راهي است كه هابل با مردم
سراسر كره ي زمين، از طريق تصاوير علمي،
ارتباط برقرار مي كرد. »

البته، اين تصميم هنوز نهايي نشده
است، زيرا تصويب بودجه ي درخواستي در
گرو خواست مجلس است و هابل در ميان
نمايندگان كنگره، طرفداراني دارد؛ و
هنوز كاملا مشخص نيست كه اين حمايت ها
براي نجات هابل از سرنوشت شوم خود كافي
است يا نه، در حاليكه طليعه ي دوره ي
نوين اكتشافات فضايي در حال پيشروي است.

شكل 4: عرصه ي فوق
دوردست هابل. اخيرا اخترشناساني كه از
هابل استفاده مي كنند، طرحي در دست اجرا
دارند كه به ژرف ترين ديد از كيهان تا
كنون كه جوان ترين و ] طبيعتا[ دوردست
ترين كهكشانها را نشان مي دهد، دست
يابند.

منبع:

The Naked
Scientists

© کپي
رايت توسط .:مقاله نت.: بزرگترين بانك
مقالات دانشجويي کليه حقوق مادي و
معنوي مربوط و متعلق به اين سايت و
گردآورندگان و نويسندگان مقالات است.)

برداشت مقالات فقط با ذکر منبع امکان
پذير است.