اسماعيل مروجي سرانجام پس از سال ها بحث و گفتگو ميان منجمان و دانشمندان بر سر اين موضوع که آيا پلوتن يک سياره است يا خير؟ پس از راي گيري اخترشناسان در آخرين نشست انجمن بين المللي ستاره شناسي در پراگ پايتخت جمهوري چک که در تاريخ دوم شهريور سال 1385 خورشيدي برگزار شد، كنار گذاشتن پلوتون از منظومه شمسي و كاهش تعداد آنها به هشت سياره به تصويب رسيد.بنابراين هم اكنون فقط عطارد، زهره، زمين، مريخ، مشتري، زحل، اورانوس و نپتون سيارات منظومه شمسي را تشکيل مي دهند. ساير اجرام نيز که تاکنون به عنوان سياره قلمداد مي شدند و يا کانديداي نام گذاري به عنوان سياره بودند مانند: پلوتن و قمرش کارن،سرس و جرمي که به تازگي کشف شده بوده با نام 2003 يوبي 313(زنا) از اين پس به عنوان سياره کوتوله خوانده مي شوند.
رده بندي جديد سيارات و سيارات کوتوله
اما از آنجا که پلوتن نزديک به 76 سال به عنوان سياره اي ژرف قلمداد مي شد ،اطلاعاتي در مورد نحوه کشف شدن و ويژگي هاي اين جرم ارائه مي گردد . پلوتن و قمر بزرگش کارن :Pluto پلوتن قطر:2360 كيلومتر فاصله از خورشيد: متوسط 000/000/900/5كيلومتر دما: 240 - درجه سانتي گراد سال : نجومي:4/248 سال -هلالي:367 روز دوره تناوب(حرکت به دور محور):39/6روز جرم:2/0برابر زمين حجم:1/0 برابر زمين همانطور که دانشمندان سياره نپتون را با توجه به آشفتگي و انحرافي که در مدار اورانوس گذاشته بود کشف کردند ، اين بار نيز انحرافي در حرکات محاسبه شده نپتون ، دانشمندان را بدان وا داشت تا به جستجوي سياره اي ديگر در دور دست بپردازند. از پيشگامان اين کاوش مي توان به پرسيوال لاول از فلگ استاف آريزونا ، پيکرينگ و کلايد تامباو که دانشجوي دستيار رصد خانه فلگ استاف بود اشاره کرد. مهم ترين دليل عدم موفقيت لاول و پيکرينگ در کشف سياره نهم ، جستجوي آنها براي سياره اي گازي شکل و بزرگ بود. اين جستجو بيش از بيست سال به طول انجاميد و در نهايت کلايد تامباو با بررسي هاي شبانه روزي بر روي هزاران عکس موجود ،موفق به کشف سياره نهم شد.
...لحظه اي پس از کشف سياره:
تامباو پس از کشف سياره نهم به طرف اتاق رئيس رفت، پيش از ورود کمي خود را مرتب کرد، در زد و وارد شد ،سپس گفت قربان من سياره نهم را پيدا کردم .... اعلام کشف سياره جديد در 13 مارس 1930 همزمان بود با روز تولد پرفسور لاول و سالگرد کشف اورانوس توسط ويليام هرشل. حرف اول پرسيوال لاول است. PL (P,L) نشانه اين پلوتن براي سياره جديد اسم هاي مختلفي پيشنهاد شد که سرانجام به پيشنهاد دختري 11 ساله از انگليس نام پلوتن برايش انتخاب شد.اما پلوتن با جرم و ابعاد کوچکش نتوانست آشفتگي و انحرافي که در مدار نپتون بو جود آمده بود را توجيه کند. از آن تاريخ به مدت 73سال (تا قبل از کشف 2003 يو بي 313 )پلو تن به عنوان آخرين عضو از خاندان منظومه شمسي به حساب مي آمد. عضوي ژرف که آرام به همراه سه قمر ش کارن ،هيدرا و نيکس در کمر بند کويپر به دور خورشيد در گردش است. هرچه قد ر که ما از نور و گرماي هستي بخش خورشيد بهره مي گيريم ، پلو تن از اين نعمت محروم است.نور خورشيد براي رسيدن به پلوتن بايد فاصله اي حدود 6000000000 کيلومتري را طي کند . پس بدون شک خورشيد از پلوتن همچون ستاره اي کوچک کم فروغ ديده مي شود. پلوتون در زمينه ستارگان به صورت شي کوچکي ديده مي شود كه جايش را تغيير مي دهد. عكس ازرصد خانه هيل پلوتن در زمينه ستارگان به صورت شي کوچکي ديده مي شود كه جايش را تغيير مي دهد. عكس ازرصد خانه هيل پلوتن در زمينه ستارگان به صورت شي کوچکي ديده مي شود كه جايش را تغيير مي دهد. (عكس ازرصد خانه هيل). از ويژگي هاي پلو تن مي توان به ميل 17 درجه اي آن نسبت به دايره البروج اشاره کرد ، با در نظر گرفتن اين موضوع که پلوتن در حضيض خورشيدي مدار نپتون را قطع مي کند و سياره هشتم به حساب مي آمد، اين ميل 17 درجه اي باعث عدم برخورد اين دو جرم(در فاصله400 ميليون کيلومتري) به يکديگر مي شود . البته رکورد ميل يا انحراف نسبت به دايره البروج در منظومه شمسي متعلق به 2003 يو بي 313 با انحراف 45 درجه اي است ، که مانند يک نيمساز دايره البروج را قطع مي کند .(همين امر يکي از مهمترين دلايلي بود که کشف آن را بيش از 70 سال به تعويق انداخت.) عده اي از دانشمندان اين نظريه را مطرح کردند که پلوتن و تريتون زماني هر دو قمر هاي نپتون بودند و حرکت مستقيم داشتند ، رويارويي نزديک اين دو باعث دفع پلوتن (تبديل شدن آن به جرمي مستقل) و معکوس شدن جهت حرکت تريتون شده است. پلوتن از نوع سنگي- يخي بوده و فاصله چنان زياد دارد كه تلسكوپ فضايي هابل آن را به سختي مي بيند. پلوتن كه در حاشيه خارجي منظومه شمسي قرار دارد چنان از خورشيد دور است كه سطح آن را بايد سرد و بي روح خواند. اتمسفر رقيق آن از جنس نيتروژن و متان كه احتمالاً در فصل زمستان يخ مي بندد و به صورت برف آبي کمرنگ مي بارد. پلوتن با دماي 240- از هر جاي ديگري براي زندگي ما آدميان نامناسب تر است. پلوتو هر 153 ساعت يک بار به دور خودش مي چرخد ، پس روز آن تقريبا 6 برابر روز ماست. دوره تناوبي انتقالي آن به دور خورشيد (نجومي 4/248 سال ) و (هلالي 367 روز ) است. در اين صورت هر يک سال آن برابر 248 سال ما است! پلو تن با ابعادي در حدود2360 کيلومتر به طوري که حتي از 7 قمر گانيمد ، کاليستو ، تيتان ، يو ، تريتون و ماه نيز کوچکتر است. جرمي ژرف که اغلب در فهرست رصدي با تجربه ترين منجمان هم به چشم نمي خورد.آري پلوتن به خاطر فاصله زيادش بسيار کم فروغ جلوه مي کند. همين موضوع باعث شده که حتي بزرگترين تلسکوپ ها هم نتوانند جزئيات سطحي آن را به صورت واضح آشکار کنند و با وجود پيشرفت فناوري هاي کنوني پلو تو هنوز هم ناشناخته باقي مانده است. در خارج از منظومه شمسي ، خورشيد فقط شبيه يك ستاره پر نور ديده مي شود كه چندان گرمايي نيز ندارد . روي سطح پلوتن به قدري سرد است كه جانداران در چند ثانيه مانند سنگ يخ مي زنند در خارج از منظومه شمسي ، خورشيد فقط شبيه يك ستاره پر نور ديده مي شود كه چندان گرمايي نيز ندارد . روي سطح پلوتن به قدري سرد است كه جانداران در چند ثانيه مانند سنگ يخ مي زنند. بر هميمن اساس ناسا تصميم گرفت تا با اجراي ماموريت افق هاي نو پرده از اسرار آن بردارد. اين فضا پيما سر انجام پس از تاخيري دو روزه در تاريخ19 ژانويه 2006 (29 دي 84) به فضا پرتاب شد تا ماموريت 10 ساله خود را آغاز کند. فضا پيما افق هاي جديد در ادامه سفر خود به طرف سياره مشتري خواهد رفت تا با بهره گرفتن از نيروي جاذبه ي اين سياره بر سرعت خود بي افزايد اين فضا پيما در اين صورت بسيار زودتر به پلوتن خواهد رسيد اين درحالي است که اگر فضا پيما با تاخير بيشتري پرتاب مي شد نمي توانست از جاذبه ي سياره مشتري براي بالا بردن سرعت خود استفاده کند . علاوه بر اين فضا پيماي افق هاي نو اطلاعات بسيار مهمي را درباره ي کمربند کويپر و اجرام موجود در آن در اختيار ما خواهد گذاشت . آقاي استفان لوري از دانشگاه کويين بر اين باور است که افق ها جديد با نشان دادن تفاوت بارز سطح پلوتن اين نظريه که مي گويد سياره هاي کوچک به خاطر داشتن قوه جاذبه ي زياد ذرات کوچک تر را به خود جذب نموده و سيارات کنوني را به وجود آورده اند را تثبيت مي کند از اين حيث اين پروژه ي ناسا از اهميت بسياري برخوردار است. البته بايد تا سال 2015 ميلادي (1394 خورشيدي) به انتظار خبر فضا پيما به پلوتن باشيم. در واقع پلوتن عضوي معمولي از کمربند کويپر است.اين کوتوله يخي که سال ها به عنوان يک اشتباه تاريخي لقب سياره را بر دوش مي کشيد، تعداد بيشماري از منجمان حرفه اي و آماتور را شيفته خود نموده است و اسرار سر به مهر زيادي را در خود نهفته دارد . پيشنهادي مطرح شده بود كه پلوتن به عنوان سمبل قرار بگيرد و آن را از جهت تاريخي به عنوان يک سياره بپذيرند،ولي از آن به بعد تعداد سيارات منظومه شمسي بسيار زياد مي شود ، و از لحاظ علمي بسيار بعيد بود كه مورد پذيرش قرار بگيرد.(مايکل بران کاشف جرم 2003 يو بي 313 در اين باره مي گويد: منظومه شمسي يا 8 سياره دارد يا خيلي سياره). دکتر آلن اشتران، دانشمند ناسا که مسئوليت هدايت ماموريت افق هاي نو را به عهده دارد ، واکنش بسيار شديدي نسبت به تصميم جدايي پلوتن از سيارات منظومه شمسي داشته است و چنين موضوعي را مايه ننگ و شرمساري مي داند. اشتران هنگام راي گيري در محل حضور نداشت و در راي گيري نيز شرکت نکرده بود(همين امر موجب بروز انتقاداتي در ميان اخترشناسان شده است)، تعريف جديد پلوتن را نادرست مي داند. دکتر اشتران به همراه برخي از اخترشناسان در صدد ارائه درخواستي است تا تعريف پلوتن را به حالت پيشين خود بازگردانند. برخي از منابع حاکي از آنند که تنها 10 درصد از ستاره شناسان حاضر در پراگ در راي گيري مربوط به خلع عنوان سياره از پلوتن شرکت کرده بودند. ستاره شناسان حاضر در نشست پراگ، پس از يک هفته جلسات طولاني، تصميم گرفتند که پلوتن را در يک دسته کاملا جديد طبقه بندي کنند و آن را به عنوان يک جرم متفاوت از هشت سياره ديگر منظومه شمسي تعريف کنند. اگر بخواهيم اين موضوع را از ديدگاه ديگر برسي نماييم با توجه به سير صعودي پيشرفت فناوري در زمينه ابزار هاي اپتيکي ،هر لحظه احتمال آن مي رود که جرم ديگري بزرگتر از پلوتن در گوشه اي از منظومه شمسي کشف شود و اشکالات فراواني را بو جود آورد.پس از برخي جهات اتخاذ چنين تصميمي کاملا منطقي مي نمايد. به طور قطع تصميمات اتخاذ شده توسط انجمن بين المللي ستاره شناسي در کتاب هاي آموزش و همچنين دانش نامه ها ثبت خواهد شد.
لطفا منتظر باشید ...
