خلاصه و مرور - درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی نسخه متنی

خلاصه و مرور

1. معرفت شناسى يكى از شاخه هاى فلسفه است كه در مركز فلسفه قرار دارد; زيرا شاخه هاى ديگر فلسفه در صدد شناخت واقعيتند; اما معرفت شناسى در پى تحليل و بررسى نفس شناخت است. بنابراين معرفت شناسى، بر ديگر شاخه هاى فلسفه تقدم داشته علمى مولّد محسوب مى گردد.

2. در زبان انگليسى براى معرفت شناسى از دو واژه استفاده مى شود: يكى epistemologg به معناى نظريه معرفت است و ديگرى theory of knowledgeاست كه همان معناى واژه اول را داشته و از رواج بيشترى برخوردار است.

3. در تعريف معرفت شناسى، مى توان گفت علمى است كه بطور كلّى به ماهيت معرفت و مسأله توجيه مى پردازد.

4. موضوع معرفت شناسى، معرفت است و در اين علم از معرفت به طور مطلق و نه معرفت خاص و تعين يافته بحث مى شود. از اين رو گزاره هاى معرفت شناسى كلى و عام بوده نسبت به حوزه هاى خاصمعرفتى فراگير مى باشد.

5. غايت معرفت شناسى، نيل به يقين و تحصيل معرفت است.

6. روش در علم معرفت شناسى، روش تعقلى و استدلالى است.

7. افلاطون براى نخستين بار چند مسأله معرفت شناسى را طرح كرد. لاك اولين كتاب را در دوره جديد درباره معرفت شناسى نگاشت. چى شلم براى نخستين بار دست به تأليف كتابى در زمينه علم معرفت شناسى مدوّن زد. در عين حال معرفت شناسى به طور مشخص بنيانگذار خاصى ندارد.

8. معرفت شناسى معاصر مكاتبى دارد كه برخى از آنها عبارتند از: معرفت شناسى تكامل گرا، كه ميان معرفت و تحولات زيستى انسان ارتباط مى بيند; معرفت شناسى فمينيسم كه براى جنسيتِ فاعل شناسايى ارزش قائل است، و معرفت شناسى ارزشى كه فرآيند توجيه و معرفت را از طريق عملكرد صحيح ارزش هاى عقلى و ظرفيت هاى مناسب محيطى بررسى مى كند.

9. معرفت شناسى با پاره اى علوم، قرابت ها و اختلاف هايى دارد; از جمله با منطق، روان شناسى، فلسفه اخلاق و فلسفه دين.

10. امروزه برخى فلاسفه دين، به معرفت شناسى متمايل شده اند، و نيز برخى معرفت شناسان در جاذبه فلسفه دينِ معاصر قرار گرفته اند.

11. در سه دهه اخير، جنبشى تحت عنوان مرگ معرفت شناسى مطرح شده است.

12. معرفت شناسى، پيشينه اى بس طولانى دارد; به طور كلّى مى توان سابقه آن را در چهار مرحله دسته بندى كرد: مرحله يونان باستان; فلاسفه يونانى مآب; مرحله تفكر قرون وسطا، و نهايتاً دوره جديد.